Bach zet de toon op eerste post-quarantaine concert in het Concertgebouw
Pearls in Baroque – Noriko Amano (klavecimbel), Sayuri Yamagata (barokviool)
Gehoord: 12 juni, 21.30. Kleine Zaal, Concertgebouw, Amsterdam
‘How do you handle the fact that you’re not Japanese in Japan and not Dutch in the Netherlands?’ Die vraag stelde de tiener Mariko Amano van Baaren aan alle andere hāfu’s (mensen met voor de helft een Japanse nationaliteit),toen ze in 2016 geportretteerd werd voor het project Hāfu2Hāfu van Japans-Belgische fotograaf Tetsuro Miyazaki. Ook haar kleine zusje Emily Amano van Baaren werd door hem gefotografeerd. Samen speelden de zusjes in 2015 de hoofdrol in de film Nu of Nooit!-KI van Meikeminne Clickspoor. Via hun vader Robbert van Baaren, jurist bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en familie van de Nederlandse componist en pianist Kees van Baaren, en hun Japanse moeder, de pianist en klavecinist Noriko Amano, moeten de muzikale genen van Mariko en Emily ook ‘hāfu’ zijn.
Inmiddels is het kleine zusje 12 jaar oud. Onlangs won ze de Derde Prijs Iordens A op het Nederlands Vioolconcours en op het 52e Prinses Christina Concours Klassiek in Groningen kreeg ze een eervolle vermelding. Ze doet ook aan ballet en afgelopen vrijdag, op de avond dat de Kleine Zaal van het Concertgebouw na de lockdown weer in gebruik genomen werd, sloeg ze in ernstige concentratie de blaadjes om voor haar lyrisch en uitbundig klavecimbel spelende moeder. Met barokvioliste Sayuri Yamagata, bekend van o.a. de Nederlandse Bachvereniging en het Orkest van de 18eeeuw, gaf klavecinist Amano daar het allereerste post quarantaine-concert in de door Corona drie maanden lang tot zwijgen gebrachte muziektempel aan de Amsterdamse Van Baerlestraat.
Zowel Amano als Yamagata wonen al jaren in Nederland en zijn actief in de wereld van de barokmuziek. Toch besloot het Concertgebouw niet of nauwelijks ruchtbaarheid te geven aan dit eerste, direct na de versoepeling georganiseerde concert in de serie Pearls in Baroque, waarvan het tweede concert zal volgen op 19 november, eveneens in de Kleine Zaal. Je zou het een vorm van ‘muzikaal racisme’ kunnen noemen, want het Concertgebouw timmert inmiddels al wel druk aan de weg met het op handen zijnde Bankgiro Loterij Zomer Sessies-concert in de Grote Zaal met ‘onze’ Lucas en Arthur Jussen, die op 1 juli a.s. werken van Mozart, Schubert, Ravel en Kulenty komen spelen om 19.00 en 21.00 uur. Pearls in Baroque, dat zich afficheert als ‘een platform voor Barokmuziek’, liet zich niet kennen en deed de organisatie en pr gewoon zelf. En dat werkte, want beide concerten, om 19.30 en 21.30 uur, zaten met dertig mensen helemaal ‘vol.’ En dat publiek bestond zeker niet alleen maar uit Japanners.
Blijft over de vraag of het openingsconcert in de Kleine Zaal wellicht toch te Japans, te Barok of te kleinschalig was voor de pr-afdeling van het Concertgebouw, die het wel vermeldde op de Agenda (www.concertgebouw.nl)? Of beschouwde die het concert simpelweg als ‘none of our business’, want ook het Concertgebouw is gewoon een bedrijf waarin een belangrijk deel van de inkomsten gegenereerd wordt uit verhuur van de zalen. Het heeft voor de vaste bezoekers misschien ook wel iets eigenaardigs om weer open te gaan met twee Japanse barokspecialisten die op klavecimbel en barokviool muziek uit lang vervlogen tijden spelen. Dat strookt niet met de nog altijd romantische uitstraling van Het Gebouw en botst met het chauvinisme van de notabelen, die elkaar er zo graag in de wandelgangen ontmoeten. Het Concertgebouw deed dus gewoon alsof het niets met dit ‘Japanse’ openingsconcert te maken had, al draaide de draaideur weer als vanouds en oogden de suppoosten vertrouwd.
Amano kwam naar Nederland om klavecimbel te gaan studeren aan de conservatoria van Den Haag en Amsterdam nadat ze in Tokyo was afgestudeerd als pianiste en musicologe, Yamagata besloot na haar studie muziek en moderne viool in Tokyo barokviool te gaan studeren bij Lucy van Dael aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In een fraaie roomwitte avondjurk met bloemmotieven, haar haren opgestoken met een met parels versierde kam en met een dubbele rij parels om haar hals, leidde Amano het concert met gratie in, alsof het een Japanse theeceremonie betrof. Ze legde uit dat ze ter herdenking van alle Corona slachtoffers zou beginnen met een ‘tombeau’ (een hommage aan de doden) voor klavecimbel solo, in dit geval de volgens Amano briljant gecomponeerde Tombeau de Mr. De Chambonnières van Jean-Henry d’Anglebert. In de bijna ‘zangerige’ uitvoering van dit werk maakte ze waar wat op haar website over haar geschreven staat: ‘Many reviewers have commented that they have never heard such musical, melodic and lyrical playing on harpsichord before, remarking that there was also something spiritual about her playing.’
Daarna betrad ook Yamagata het podium om in de rest van het programma samen met Amano eer te brengen aan Bach, haar grote liefde in de muziek, van wie ze samen met Amano onlangs de Zes Sonates voor viool en klavecimbel opnam. Yamagata: ‘In the hours spent rehearsing and recording this fabulous baroque music with Noriko, I never became bored of these pieces. Each time we played these Six sonatas, I made new discoveries and each time I became more attracted to Bach’s world.’ En dat kwam over, zij het op een heel ingetogen en authentiek gestileerde en gearticuleerde manier, terwijl Amano het op de klavecimbel voor elkaar kreeg om Bach hier en daar ook een beetje vrijer te laten klinken.
‘Hebben ze soms met Bach getelefoneerd’, zei wijlen Herman Krebbers regelmatig. Als vioolpedagoog had hij een bloedhekel aan het vermeende stilistische gelijk en het straffe dogmatisme van de authentieke muziekpraktijk. ‘We weten het gewoon niet’, zeiden specialisten als Frans Brüggen en Ton Koopman wel eens off the record, maar naar buiten toe wisten ze het wel. Er kwamen regels over de juiste dosering van het vibrato, de juiste streken en de ‘sprekende articulatie’. En zo werd Yamagata, die ook kamermuziek speelde met de in 2019 overleden cellist en Bach-kenner Anner Bijlsma, een schoolvoorbeeld van de ijverige, volmaakt volgens de authentieke leer spelende barokviolist. Uiterst precies en heel gewetensvol past ze alle ‘regels’ toe die ze ooit geleerd heeft over de juiste interpretatie van barokmuziek in het algemeen en Bach in het bijzonder, en dat doet ze gestroomlijnd, soepel en met overtuigingskracht.
Maar uiteindelijk klonk Yamagata’s Bach-spel niet vrij en het zong niet echt, terwijl de melodie ook volgens Bach een van de pijlers van de muziek is. En als de melodielijnen niet zingen, wordt het moeilijk het hart, hoofd en gemoed te beroeren, wat ook volgens de muziektheoretici ten tijde van de Barok de bedoeling van de muziek is. Zou Yamagata een paar lessen volgen bij een groot violist en musicus als Maxim Vengerov, die Bach laat stralen zonder de stijl van zijn muziek geweld aan te doen, dan zou haar vioolspel de ketenen van het authentieke dogmatisme in no time achter zich kunnen laten. Want vioolspelen kan Yamagata en het is ook volstrekt duidelijk dat ze zielsveel van Bach houdt. Net als Amano, die in het kader van Pearls in Baroque al een solo cd uitbracht en die wat minder geplaagd lijkt te worden door starre authentieke regels. Amano en Yamagata genoten hoorbaar van alle stemmen en tegenstemmen in Bachs Sonates -in E, BWV 1016, in G BWV 1019, Adagio BWV 1019, in c BWV 1017- die al met al met verve, heilige toewijding en in een goede onderlinge balans ten gehore werden gebracht. In stijl en met diep respect voor Bach.
Foto’s: Ronald Knapp
Info:
www.sayuriyamagata-violin.simpsite.nl/Home
