Piano Biënnale in Nijmegen en Arnhem wordt een eigen ideale muziekwereld

De Piano Biënnale van Daria van den Bercken vindt plaats van 19-23 april in Musis in Arnhem en De Vereeniging in Nijmegen, info:  https://pianobiennale.com

Door Willem Boone

 

Stoer bezig

De dag dat ik Daria van den Bercken telefonisch interview blijkt het ‘Nationale complimentendag’ te zijn. Bij wijze van compliment zeg ik tegen haar dat ik haar ‘stoer’ vind en dat zou ik op een andere dag net zo goed gezegd hebben. Stoer omdat ze ergens voor staat en niet bang is om initiatieven te ontwikkelen. Zo hield ze een aantal jaar geleden een TED-talk in Berlijn voor zo’n 2000 personen op een podium waar ook de Franse econoom Piketty een van de sprekers was. Ze stond daar om de muziek van Händel onder de aandacht te brengen, wat ze ook met optredens en een cd-opname deed. Tijdens de pandemie was ze een van de musici die een open brief aan premier Rutte schreef over het lot van artiesten en het kunstbeleid om ‘voer voor debat te geven’. Nu het gelukkig weer wat beter gaat in de concertzalen, bereidt ze de tweede editie van de Piano Biënnale voor, die zich van 19 tot en met 23 april afspeelt in Arnhem en Nijmegen. De eerste keer vond dat festival helaas als online-festival plaats, maar gelukkig zijn nu alle concerten live.

 

Muziekstukken vormen de basis

Ze weet niet of ze zichzelf ‘stoer’ vindt en relativeert dit door te zeggen dat alle stappen die ze eerder gezet heeft dat in feite misschien wel waren en dat je nooit weet voor welke problemen je komt te staan. Tot de coronapandemie waren die problemen ook niet zo groot en totdat ze het gevoel kreeg dat ze ‘verzoop onder een cultuur waarmee het niet goed gaat’ kwam ze er zelf wel uit. Elke stap die ze tot dat moment gezet had was ‘een sprong in het diepe.’ Ze zou liever over zichzelf zeggen dat ze ‘van uitdagingen houdt’.  En een uitdaging wordt de Piano Biënnale zeker: ‘Ik wil eigenlijk een soort eigen, ideale muziekwereld neerzetten. Daar vond ik in Arnhem en Nijmegen veel respons voor. Ik had al een stichting opgezet, Keys to Music Foundation, en wist dat die een reden had. Ineens daagde het en kwam het als een vulkaan omhoog. Ik had een concept klaar en zo is van het een het ander gekomen.’ Ze zegt er wel bij dat een festival organiseren iets anders is dan de eigen concerten en cd-projecten die ze tot dan toe ondernomen had. Genoemde stichting gaf een bepaalde mate van vrijheid en zorgde daarnaast voor een enthousiaste groep mensen die haar wilde steunen.

 

 

 

 

Een soort dance…

Een festival organiseren noemt ze ‘een steile leercurve’: ‘Ik had nog geen ‘organisatie skills’ bij mezelf ontdekt’, vertelt ze lachend. ‘Laat ik het zo zeggen: ik ben blij dat ik ook mijn middelbare school heb afgemaakt en dat ik bijvoorbeeld een goede brief kan schrijven. Het is een soort ‘dance’ om dit te combineren met elke dag spelen en concerten geven, maar nu voelen deze zes weken als een beloning omdat het festival voor de deur staat.’ Bij het festival vormt het muziekstuk de basis: ‘Ik kijk naar welke muziek ik wil brengen en waardoor mijn medemusici geïnspireerd worden. ‘ Een van hen is de Franse pianist Cédric Thibergien. Hij komt met een onalledaags programma, namelijk de complete Sonatas and interludes voor prepared piano van John Cage, die maar liefst 70 minuten duren. Het past in het overkoepelende thema van dit festival ‘Free the piano’ met aandacht voor baanbrekende werken uit de muziekgeschiedenis. ‘Hij wordt hier niet vaak voor gevraagd, dus hij smeekte bijna of hij deze ‘Goldbergvariaties van de twintigste eeuw’, zoals hij ze noemt, mocht spelen. Als iemand dat met zo’n drive doet, dan geloof ik daarin!’ De Venezolaanse pianiste Gabriela Montero komt improviseren: ‘Ik had haar ook kunnen vragen voor de Liszt-sonate, maar dat virtuoze repertoire wordt door een paar jonge, Nederlandse pianisten gespeeld: Aidan Mikdad en Nikola Meeuwsen. ‘Als ik Van den Bercken complimenteer met het feit dat ze jonge Nederlandse musici een podium geeft, vindt ze dat ze eigenlijk te weinig van hen een kans geeft en dat het er bij de eerste editie meer waren.

 

Arnhem en Nijmegen

Wat was eigenlijk de reden om het festival in twee steden te organiseren? Het heeft ermee te maken dat beide steden de wens hadden om samen te werken en er zelfs al een naam voor hadden gevonden: cultuurregio 025. Toen Van den Bercken met ‘Nijmegen’ in gesprek was, kwam de vraag of ze ook in samenwerking met Arnhem geïnteresseerd was. Dat was inderdaad het geval: ‘Ik zag er een vorm van harmonie in en in mijn naïviteit zag ik mijn speelveld vergroten. Het was wel twee keer zoveel werk, maar ik vind het nog steeds leuk dat we het meteen zo groot hebben aangepakt. Mijn eerste plan was ooit een boetiekfestivalletje in een kerk, dus dit is gegroeid. Ik heb kansen gezien en hoop dat het allemaal tot bloei komt.’

 

 

 

 

Nieuw stuk van Mathilde Wantenaar

Tijdens het festival zal de pianiste een nieuw werk voor piano en orkest van de Nederlandse componiste Mathilde Wantenaar, Rhapsody for piano and strings, spelen. Ze heeft het in december 2022 opgenomen en zal er op 14 april in de Londense Barbican Hall de wereldpremière van verzorgen. Met stukken die ten doop gehouden worden is volgens haar iets vreemds aan de hand: bij een wereldpremière verwachten musici van het publiek dat men het meteen fantastisch vindt. Dat is eigenlijk vreemd, want musici zijn soms maanden bezig een nieuw stuk in te studeren en de diepere lagen ervan aan te boren. Ze spelen een nieuwe compositie en denken dan van het publiek: dit moet je mooi vinden. Aan de andere kant is het jammer dat zo’n stuk maar één keer uitgevoerd wordt, want vaak bieden zalen niet de gelegenheid om het een tweede of derde keer te programmeren.  Daarom ontstond het idee om een tentoonstelling ervan te maken, een groot multidisciplinair project waarvan het nieuwe concerto van Wantenaar deel uitmaakt. Dit kwam tot stond door een samenwerking van sound engineer Daan van Aalst, Van den Bercken en haar stichting Keys to Music. Het zorgt ervoor dat mensen het opnieuw kunnen horen en er op een speelse manier plezier van kunnen beleven. Het stuk was zes dagen voor de opname af, zodat Van den Bercken ‘alles opzij gezet heeft en 15 uur per dag gestudeerd heeft. Maar het is gelukt en het is een mooie opname geworden. Na de première in Londen zijn we goed ingespeeld om het op de 19 april in Nederland ten doop te houden.’

 

Free the piano

Kort door de bocht is deze nieuwe compositie het ‘moderne antwoord op het Vijfde Brandenburgse Concert van Bach (1). Dat laatste is een concerto grosso waarbij alle zeven instrumenten een gesprek met elkaar voeren. Er wordt heel speels omgegaan met orkestpartijen, basso continuo en solisten. De basso continuo speelt op een bepaald moment solo, dus in zekere zin is dit het eerste pianoconcert. ´Het is het ultieme Free the piano– verhaal. Ik heb Mathilde gevraagd om de rol van de piano met 21^e -eeuwse ogen te bekijken, dus niet zoals in de romantische 19^e eeuw, waarin de piano voor het orkest staat als een entiteit en niet per se mengt met het orkest. Ik was benieuwd of de altviolist achterin ook een solo kon krijgen. Het was niet de bedoeling dat ze het concerto opnieuw uit zou vinden, maar ik heb haar expliciet gevraagd om te kijken naar het rollenspel.’

 

 

 

 

Pianofest

De Piano Biënnale biedt ook een leuk initiatief met het Pianofest voor amateurs, dat verzorgd wordt door dezelfde organisatie die vroeger verantwoordelijk was voor de Piano driedaagse in Rotterdam. De pianiste zegt hierover: ‘Ik vond het leuk om ook iets voor amateurs te doen in zo’n mooie zaal als die van de Vereeniging in Nijmegen. Het hoort bij het plezier in spelen op alle fronten. Amateurs kunnen daarnaast naar workshops van Van Maene waarbij ze alle vleugels kunnen uitproberen en ze kunnen lessen bij David Kuijken volgen.’  Info:  https://www.pianofest.nl

 

Sleutelmomenten

De artiesten die optreden zijn voor een deel vrienden die ze kent van festivals in het buitenland: ‘Met sommigen raakte ik aan de praat, een aantal anderen kende ik niet, maar ik was geïnteresseerd in wat ze doen. Ik vind het belangrijk dat ik ze persoonlijk op kan bellen om te praten. ‘ Het gaat verder en de musicus speelt een rol in het samen nadenken over hoe een bepaald thema en een bepaald stuk vormgegeven kan worden. Wat betreft de sleutelmomenten in de pianoliteratuur gaat het niet altijd om lange stukken: het kunnen net zo goed Sonates van Scarlatti, late Sonates van Beethoven of late Klavierstücke van Brahms zijn, dan wel de impressionistische kleuren van Debussy of de percussieve behandeling van de piano door Bartok en Prokofiev.

 

 

 

 

Sacre met flamenco

Stravinsky’s Le sacre du printemps in een versie voor twee piano’s valt zeker in de categorie baanbrekende werken uit de muziekliteratuur: je zou het zelfs het meest baanbrekende werk uit de twintigste eeuw kunnen noemen. Bijzonder is de medewerking die de flamencodanser Israel Galván aan de uitvoering van de Sacre verleent die Van den Bercken met pianist Gerard Bouwhuis zal uitvoeren.  Het lijkt even gezocht dat dit stuk in verband met flamenco wordt gebracht, maar ‘Le Sacre is een oerdans en als je een link met flamenco wilt leggen: het is die kracht in de vloer die eigenlijk een heel logische stap is naar flamenco.’ Het belooft een daverende finale te worden: ‘Hij heeft zo’n unieke kijk op dit werk ontwikkeld, hij is eigenlijk een musicus die op het podium als een soort percussionist is, hij behoort tot de wereldtop!’

Willem Boone

 

• Op het nieuwe album van Daria van den Bercken Free the piano staat onder meer het Vijfde Brandenburgse Concert van Bach, gespeeld op een Maene-vleugel