De stilte doorbroken – pianist Antonio Oyarzabal eert vrouwelijke componisten uit Latijns-Amerika

Op zijn recent verschenen cd El fin del silencio breekt de Spaans-Britse pianist Antonio Oyarzabal een lans voor vrouwelijke componisten uit Latijns-Amerika. In 2021 verscheen al La muse oubliée, met muziek van dertien bekende en minder bekende Europese dames. Naast werk van de onvermijdelijke Fanny Mendelssohn en Clara Schumann stonden stukken van onder anderen Elisabeth Jacquet de la Guerre, Ruth Crawford en Vítězslava Kaprálová.

De titel sprak natuurlijk boekdelen, want vrouwen werden eeuwenlang enkel beschouwd als inspirator/muze, terwijl hun eigen composities ondergewaardeerd en onuitgevoerd bleven. Zo mogelijk nog treffender is de titel El fin del silencio (Het einde van de stilte) voor een album gewijd aan Latijns-Amerikaanse vrouwen wier namen bij weinigen een belletje zullen doen rinkelen.

            Dat Oyarzabal zich als mannelijke musicus ging verdiepen in vrouwelijke componisten kwam doordat hij opgroeide in ‘een wereld vol vrouwen die onafhankelijk, creatief, sterk en intelligent waren’, zoals hij me in 2021 vertelde. Vooral zijn moeder leerde hem ‘nieuwsgierig te zijn naar het onbekende: vanaf dat ik klein was vroeg ik me af waar ze toch waren, de vrouwen die in de klas niet genoemd werden, maar wier aanwezigheid je toch kon voelen.’

            Het succes van zijn eerste schijfje smaakte naar meer, dus ging Oyarzabal opnieuw op zoek; ditmaal stak hij zijn licht op in Latijns-Amerika. Geen voor de hand liggende keuze, want muziek uit die contreien dringt zelden door tot de internationale klassieke podia. Toch bevat zijn album El fin del silencio liefst 32 tracks, een compilatie van stukken die eenentwintig vrouwen de afgelopen twee eeuwen componeerden. Van hen genieten hier te lande enkel toondichters als Alicia Terzian (1934), Graciela Agudelo (1945-2018) en Teresa Carreño (1853-1917) enige bekendheid.

            De componisten kunnen blij zijn met een begenadigd promotor als Oyarzabal, die met zijn stevige, heldere toucher iedere noot hoorbaar maakt en het weefsel altijd transparant weet te houden. Met zijn nuchtere interpretatie vermijdt hij bovendien sentimentaliteit en door zijn onopgesmukte interpretatie smeedt hij de verschillende stukken tot één samenhangend geheel.

            Of het nou gaat om de ietwat boertige mazurka Recuerdo de Los Andes van de Boliviaanse Modesta Sanginés (1832-1887); het nostalgische Dias de lluvia van de  Mexicaanse Graciela Agudelo (1945-2018), of de volksliedachtige Variacones para piano van de Venezolaanse Modesta Bor (1926-1998), Oyarzabal brengt ze met verve over het voetlicht.

            De composities ademen veelal een romantisch-nostalgische sfeer en zijn qua ritme, melodie en harmonie stevig verankerd in de tonale klassieke traditie. Je veert even op bij de motorische openingsakkoorden in Evoluciones I van de Costa Ricaanse Rocío Sanz Quirós (1934-1993) en de plotse, deconstructivistische stiltes waarmee de Argentijnse Terzian een kinderliedje verhaspelt in Juegos per Diana. Maar echt spannend wordt het nergens.

Hoewel ze vaak in Europa studeerden, lijken de muzikale vernieuwingen van begin twintigste eeuw geheel aan de dames voorbij te zijn gegaan te zijn. Stravinsky? Schönberg? Bartók? Geen spoor van te bekennen. Hooguit een vleugje Debussy of Skrjabin in het werk van de Argentijnse Lita Spena (1904-1989) en de Mexicaanse Rosa Guraieb (1931-2014). Zelfs de Venezolaanse María Luisa Escobar (1898-1985), die in Parijs toch studeerde bij muzikale avonturiers als Honegger en Koechlin, komt niet verder dan een zwierig uitwaaierende wals in Noche de Luna en Altamira.

De overheersende romantisch-tonale inslag geeft het schijfje de sfeer van salonmuziek, mede door de aaneenrijging van korte stukken. De nietsvermoedende luisteraar zou zelfs kunnen denken werk van één en dezelfde componist te horen, ook al ligt er tussen de geboortejaren van de oudste componist (Sanginés, 1832) en de jongste (Terzian, 1934) ruim een eeuw verschil.

Het lijkt erop dat Oyarzabal zich bij zijn selectie meer heeft laten leiden door de sekse dan door de oorspronkelijkheid van de componisten. Maar goede uitvoeringen van muziek van vrouwen zijn nog altijd zeldzaam en het is lovenswaardig dat hij met El fin del silencio een stem geeft aan componisten die tot nu toe onbekend en ongehoord gebleven zijn. – Of het hun opgelegde zwijgen terecht wordt doorbroken kan ieder voor zich bepalen.

Thea Derks

CD:

Antonio Oyarzabal: El fin del silencio

Pixaudio (geen labelnummer, verschenen 2023)

Te koop via http://antonioyarzabal.com