Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Teodor Currentzis met Alexander Melnikov (piano). Concertgebouw 2 t/m 4 februari. Geen radio-opname!

Door HANS HEG

 

 

 

De in 1972 in Athene geboren Teodor Currentzis begon met zijn muzikale opleiding aan het conservatorium in zijn geboortestad. Daarna nam hij op z’n 22ste de beslissing om in Rusland verder te gaan studeren bij de beste leerschool die hij zich maar kon wensen. Een belangrijke en achteraf bezien ook ingrijpende beslissing, die hem uiteindelijk zowel wereldfaam als verguizing zou brengen. Als Griek, en oprichter van het ensemble musicAeterna (een jong orkest met een eigen koor), kon hij ook de Russische nationaliteit krijgen.

Dit was indertijd noodzakelijk om in Rusland financiële steun en subsidies te kunnen verwerven voor ‘zijn’ formatie. Onze Griek werd daardoor ineens een Russische dirigent, die dus (volgens sommigen) in dit onzalige Poetintijdperk in de ban moet worden gedaan. Vuilspuiters en zedenprekers als de Duitse journalist Alex Brüggemann en de man achter de Engelstalige site SlippedDisc (Norman Lebrecht) zijn bezig met een ware heksenjacht.

Het zij zo. Dat musicAeterna hier momenteel niet meer mag optreden, vanwege de internationale boycot van alles wat met Rusland heeft te maken, dat kan ik me voorstellen. Maar dat Currentzis daarom niet meer in ook ‘zijn’ Europa, en dus ook niet met het Concertgebouworkest zou mogen optreden, dat gaat me te ver. Gelukkig heeft men, na interne discussies, de beslissing genomen om hem wel uit te nodigen. Ik wil niet overdrijven: een Historische Beslissing.

 

 

 

 

De drie concerten met Mahlers Vierde symfonie zijn alle drie geëindigd in een triomf. Niet alleen voor Currentzis. Ook voor het orkest dat alle gedetailleerde aanwijzingen met zo’n ongelofelijke inzet en concentratie heeft gevolgd. Ik heb het Concertgebouworkest zelden zo fraai en verfijnd (echt) pianissimo horen spelen. Met een expressiviteit die recht overeind bleef naast de incidentele uitbarstingen die Mahler af en toe ook voorschrijft in deze ‘lieftallige’ symfonie.

Het sprookje (of is het kwaadsprekerij?) dat Currentzis vooral uit zou zijn op eigenzinnige en extreme interpretaties slaat nergens op. Hij weet een partituur feilloos te ontleden, niet alleen wat betreft de noten. Sfeer en karakter van Mahlers Vierde werden in het hart geraakt. Het was een genot om dat mee te kunnen maken. Al heeft het me niet verbaasd. Ik volg Currentzis al jaren op de voet. Als operadirigent, als bevlogen leider van musicAeterna en sinds 2018 ook als chefdirigent van het SWR-orkest uit Stuttgart.

 

 

 

 

Daarbij wordt het me steeds meer duidelijk: hij heeft dit alles te danken aan zijn moedige beslissing om in Rusland te gaan studeren. De grote pedagoog Ilja Moesin heeft hem als dirigent de juiste weg gewezen. En van grote voorgangers als Kirill Kondrasjin en Gennady Rozdjestvensky heeft hij de kunst van het analyseren en interpreteren afgekeken. Zonder de emoties en hartverscheurende aspecten uit het oog te verliezen.

Bij die onaards mooie zachte passages in Currentzis’ visie op Mahler 4 moest ik meteen denken aan dat al even verrassende debuut van de legendarische Kondrasjin bij het Concertgebouworkest in 1968. Hij repeteerde toen de Zesde symfonie van Sjostakovitsj. ‘Leiser, leiser. Nein! Nóch leiser!,’ riep Kondrasjin bijna wanhopig uit. Het is een van de weinige repetitiefragmenten die (in beeld) bewaard zijn gebleven. Currentzis heeft het dus niet van een vreemde.

Daarom heeft het me bevreemd dat ik in de NRC een recensie aantrof onder de lelijke én foute kop: ‘Mahler klinkt ronkend bij omstreden Concertgebouwdebuut Currentzis.’ Ronkend? Snorkend? Omstreden? Kom op, zeg. Hij was twee jaar geleden al met een verpletterende uitvoering van Mahlers Vijfde in het Concertgebouw, toen met zijn eigen orkest. Dit keer maakte hij (op z’n vijftigste!) pas zijn debuut bij het orkest. Gelukkig had de NRC-recensent wel genoten en ‘frisse’ dingen gehoord: ‘Je verlaat de zaal met een zingend gevoel en een zak vol nieuwe inzichten.’

 

 

 

 

De Volkskrant had een profetische kop: ‘Het debuut van Teodor Currentzis bij het Concertgebouworkest is historisch.’ Plus 5 sterren. En na een opmerking over diens weigering om zich (en public) tegen Poetins oorlog in Oekraïne uit te spreken: ‘Maar na dit ene concert (…) scharen we hem alvast onder de magiërs die in Amsterdam hoogstens eens per decennium voorbij komen.’ Zo, dat is niet mis. Volgens mij de spijker op de kop. En hoe zit het met dat ronken?

‘Zijn optreden was alleen al historisch omdat Currentzis brak met een trend. De laatste jaren speelt het Concertgebouworkest almaar luider.’ Bij Gatti leek het soms wel een straaljager. Niet bij Currentzis: ‘Wat zacht was, kon nóg zachter.’ Hé: Kondrasjin! De Volkskrant verder over deze bijzondere Mahler. ‘Hier klonk nu eens niet een componist die opzichtig leed. Soloviolist Tjeerd Top fiedelde zijn danse macabre ongewoon luchtig. Een klarinetmelodie kwam per parachute aan. En (het is) lang geleden dat het strijkerscorps (…) zo mysterieus heeft zitten gonzen.’

Volgens Van Dale ook een goeie vertaling van ronken. Alleen klinkt het wat sympathieker en dekt het de lading beter. Rest nog één vraag: wanneer, oh w-a-n-n-e-e-r komt Teodor Currentzis weer terug bij het KCO. Of moeten we eerst wachten tot die verdomde oorlog in Oekraïne voorbij is? Misschien zou een benefietconcert – met Currentzis! – ten bate van Oekraïne een oplossing zijn.

Hans Heg

 

 

 

Info:

https://www.concertgebouworkest.nl/nl/teodor-currentzis