Edelkitsch in Klanken: Iris Hond en Kamerata Zuid spelen Einaudi in Het Concertgebouw

Het past helemaal bij de levensbehoeften van de gemiddelde dertiger, die de stress van het leven te lijf gaat met yoga, meditatie of mindfulness en die liever online naar een filmpje kijkt dan een goed boek te lezen of zich te verdiepen in, jawel, klassieke muziek: de muzikale edelkitsch van Ludovico Einaudi. En dat al helemaal als de vertolker daarvan de uitstekend pianospelende BN-er Iris Hond is, die ook kan zingen en liedjes componeren. Alleen al door haar popsterachtige uiterlijk en haar spannende levensverhaal – ze heeft vier maanden op straat geleefd en was even de geliefde van Marco Borsato – spreekt ze vele millennials aan.

Ze heeft een bijzondere band met Einaudi, die volgens haar ‘universele emoties in simpele muziek tot uitdrukking weet te brengen en daarmee mensen van over de hele wereld raakt en met elkaar verbindt.’ En de Hond kan het weten, want ze speelt vaak in gevangenissen, ziekenhuizen en opvangcentra en daar valt het haar steeds weer op: ‘Einaudi doet iets met al die zieke en ongelukkige mensen, opent hun hart, brengt ze samen en laat ze even zichzelf zijn.’ Dat is verbazingwekkend, want de gemakzuchtige muziek van de Italiaanse maestro komt niet verder dan het aanspreken van oppervlakkige sentimenten en roept op zijn best het sussende gevoel op dat je door een goede fee in een droomloze slaap wordt gewiegd.

Wereldberoemd geworden door de soundtrack van de film The Intouchables, passen Einaudi en zijn minimalistische composities in een muzikale verstillingstrend, waarin zonsopgang en sterrenhemel, watervallen en ruisende bomen, zuivere boslucht en besneeuwde bergtoppen als vanzelf in je op komen. Al was het maar uit verveling. Want er gebeurt vrijwel niets in de mierzoete en clichématige trancemuziek van deze Italiaanse maestro die zich, uitgestrekt over een paar simpele toonreeksen en weeïge harmonieën, voortbeweegt in de tijd als de eb en vloedbewegingen van de zee. Het gekabbel wordt omspeeld met holle versieringen maar van enige ontwikkeling, enerverende ritmiek of verrassende melodieën is geen sprake, alsof het de bedoeling is dat de mensheid gehypnotiseerd door oppervlakkige nietszeggendheid in klank wegdrijft in het grote niets van de vergetelheid. De ideale ontsnappingsroute in tijden van Covid, Afghanistan en een maar niet lukkende kabinetsformatie… Dat dan weer wel.

Het is ongelooflijk dat in de zaal waar tot voorkort nog de grootste pianisten ter wereld speelden in de internationaal geprezen en bijna altijd uitverkochte Serie Meesterpianisten, die al aan het begin van de pandemie onderuitging en jarenlange topkwaliteit ten spijt niet werd opgevangen van overheidswege, nu Iris Hond en Einaudi de toon zetten, elektronisch versterkt en met een lichtshow opgeleukt, in maar liefst drie Einaudi-concerten per avond en dat vier dagen achter elkaar. En de Grote Zaal van het Concertgebouw zit nog behoorlijk vol ook, voornamelijk met mensen van rond de dertig die er nog nooit eerder waren geweest. Altijd goed voor de zaalinkomsten, maar ging het Concertgebouw niet over serieuze muziek, die werkelijk harten kan raken, de hersenen kan stimuleren, het overspannen gemoed kan verlichten en zelfs de ziel weer wakker kan schudden om ons bestaansrecht te geven?

Iris Hond liep helemaal in het rood op hooggehakte zilveren glitterlaarsjes de rode trappen af om zich bij Kamerata Zuid te voegen, trok haar laarsjes uit, zette die voor de vleugel en ging op blote voeten aan de slag. Een cello vermengde zich met haar fluwelen pianoklanken, waarna het orkest o.l.v. Frank Adams zich smoothen easy bij het duo voegde om zich ‘met z’n allen’ uit te leven in een stroom van biologerende klanken. ‘Kamerata Zuid speelt met klassiek! Letterlijk en figuurlijk’, aldus de profilering van het orkest: ‘Kamerata Zuid zit niet stil tijdens Corona. De jonge, enthousiaste strijkers en de percussionist vormen dé band. Het klassieke geluid is de allesbepaler van klank, kleur en ritme, dat samensmelt met de muziek van nu. Uniek is dat hierdoor de wereld van de klassieke componist letterlijk samenkomt met de wereld van de artiest. Met als resultaat een nieuwe sound. Waarmee klassiek toegankelijk wordt voor een breed publiek.’ Toe maar, dat is niet niets. Gelukkig staan Beethoven of Brahms nog niet in de concertagenda, maar wel Jett Rebel en Anneke van Giersbergen met ‘Brabant Breed Klassiek’. Hoezo Klassiek? Hoezo verbinding? Is hier niet gewoon sprake van begripsverwarring en volksverlakkerij? Alleen al het feit dat Kamerata Zuid zich evenals Iris Hond en haar vleugel elektronisch laat versterken, maakt duidelijk dat dit alles met klassieke muziek NIETS te maken heeft. Want het goedkope geluid dat uit de speakers komt, staat haaks op alles waar klassiek voor staat: subtiel, verfijnd, authentiek, expressief, genuanceerd, gedetailleerd en boordevol betekenis en waarachtige gevoelens.

Genoeg gemopperd. Hond en Kamerata Zuid werkten zich met enthousiasme, flair en toewijding door de vulhgaire roze rijstebrijberg van Einuadi heen en brachten het wijntjes drinkende en zachtjes wegdommelende publiek sussend tot rust en wellicht zelfs in extase, al viel dat dan weer niet helemaal te rijmen met het lauwe applaus aan het einde van de muzikale voorstelling. Hond praatte het geheel charmant aan elkaar, speelde en zong ook een eigen liedje – ‘Blijf bij mij’, geschreven toen ze voor het eerst in haar leven om hulp vroeg in plaats van zich in zichzelf terug te trekken op het moment dat het even niet meezat – en speelde vloeiend, behendig en vol overgave piano. Er klonk zelfs ook nog een pianoloos werk van Einaudi’s grote inspiratiebron Arvo Pärt, die er overigens wel overtuigend en geloofwaardig in geslaagd is minimalisme en ‘simplisme’ in zijn meditatieve klanktaal te verbinden met integere inhoud en waarachtige betekenis. Het is het verschil tussen kunst en kitsch, tussen Rembrandt en Bob Ross: Pärt ‘vertelt’ oprechte verhalen in klank over stilte en bezieling, Einaudi heeft de artistieke klok horen luiden maar weet niet waar de klepel hangt, zodat hij al na-apend hetzelfde soort effect probeert te bereiken met holle frases. Wat mij betreft vergeefs. Op weg naar buiten grapte een medemopperaar: ‘In Italië kunnen ze Ein-Audi verkopen als Ein-Ferrari, in Engeland als Ein-Jaguar en in Amerika als Ein-Tesla. Op het moment dat de millenials gerustgesteld en tevreden het Concertgebouw uitliepen, stroomde alweer een nieuwe rij Einaudi en Hond-gangers de hal binnen. Ieder zijn smaak.

Wenneke Savenije