Recensies

Fair play door Isabelle van Keulen

by Wenneke Savenije 3 augustus 2022 1970 Views

Gehoord: 29/7, Markt, Delft Chamber Music Festival

31/7, Concertgebouw, Vriendenloterij ZOMERconcerten

Ze woont al 23 jaar in Engeland, maar is nog steeds een begrip in Nederland. Violiste Isabelle van Keulen, voor veel mensen dat pittige jurylid van het populaire tv-programma Maestro, is nooit helemaal weggeweest. Regelmatig steekt ze het Kanaal over om soloconcerten te komen spelen op haar viool of altviool, want Van Keulen bespeelt beide instrumenten met evenveel muzikaal talent en instrumentale ambachtelijkheid. Met haar Leopold Trio en het op de tango nuevo van Astor Piazzolla gerichte Ven Keulen Ensemble treedt ze op door heel Europa. Ze is viool-, altviool en kamermuziekdocent aan de University of Applied Sciences and Arts in Luzern, is regelmatig te gast op internationale kamermuziekfestivals, was van 1997-2006 artistiek leider van het Delft Chamber Music Festival en nam veel albums op.

Van Keulen geloof in veelzijdigheid en grondigheid. Eindeloos repeteren met je strijktrio om een mooie opname te maken kan bevredigender zijn dan langs orkesten zoeven om na een of twee repetities een concert van Beethoven of Walton te spelen, al houdt ze van allebei. Als het maar eerlijk en grondig is, want Van Keulen houdt niet van oppervlakkig gefladder en uiterlijke glamour. In de jaren ’90 speelde ze vaak in een rokkostuum van Frank Govers, stoer en elegant tegelijk, om maar vooral geen door de platenmaatschappijen gepushte blonde ‘stoeipoes’ op de viool te hoeven worden. Voor haar nog steeds geen negligés en ruches om als violiste indruk te maken, maar gewoon een lange broek met hooguit een eenvoudige top met glitters, zoals op de Markt in Delft, waar Van Keulen er niet alleen uitzag als een jong meisje, maar ook musiceerde met het aanstekelijke enthousiasme waarmee ze in 1997 het kleine Vioolconcert in d van Mendelssohn opnam met Nieuw Sinfonietta Amsterdam o.l.v de legendarische Lev Markiz. Mendelssohn schreef dit sprankelende werk, dat in 1951 door Sir Yehudi Menuhin werd herontdekt, toen hij 13 was voor zijn vriend Eduard Rietz, die in 1829 de concertmeester zou zijn bij de eerste heruitvoering van Bachs Matthaüs Passion in Leipzig o.l.v. Mendelssohn. Het op de klassieke leest geschoeide concert is zo vindingrijk, elastisch en sprankelend gecomponeerd, dat het zich laat beluisteren als een ode aan de vrijheid en eeuwige jeugd. Van Keulen trok zich niets aan van de oorkwellende manier waarop Sinfonia Rotterdam elektronisch versterkt was en concentreerde zich gewoon op haar solopartij. Die speelde ze met passie en flair, swingend en energiek, lyrisch en bevlogen, waarbij dirigent Conrad van Alphen haar niet alleen goed kon volgen, maar muzikaal ook alle ruimte gaf.

Twee dagen later liet Van Keulen in de Kleine Zaal van het Concertgebouw andere kanten van zichzelf zien. Met de Ierse pianist Michael McHale vormde zij een geïnspireerd viool-pianoduo van hoge kwaliteit. In werken van Mozart, Turina, Pärt en Strauss wist Van Keulen steeds de juiste sfeer te vangen, waarbij ze de partituren uitdiepte met haar goudeerlijke behoefte de ware stem van de componist te bevrijden uit het ruwe notenmateriaal. Mozarts Sonate in A, KV 526 klonk ‘eenvoudig’, helder en direct, zonder valse sentimenten, maar in gevoelig passages wel hartbrekend mooi. Van Keulen en McHale excelleerden daarbij in de kunst van geven en nemen, door op de juiste momenten op de voorgrond te treden en dan weer even te dimmen. Zo klonk Mozart niet alleen ontwapenend maar ook uitgebalanceerd.

In Turina’s Sonate nr. 1 in D ontpopte Van Keulen zich tot een Spaanse ‘flamenco-violiste.’ Haar slanke viooltoon in Mozart maakte nu plaats voor zinderende en gepassioneerde klanken, waarbij Mchale ook de Franse invloeden – D’Indy, Debussy, Ravel – in deze sonate bleef onderstrepen. Na de pauze speelde het duo gewetensvol en intens het altijd weer schitterende Fratres van Arvo Pärt, waarna Van Keulen haar recital eindigde met de door en door romantische Sonate in Es op. 18 van Richard Strauss, geschreven toen hij hevig verliefd was op sopraan Pauline de Ahna. Het turbulente stuk eindigt dan ook vol grandeur in een explosie van levenslust en dat moet de sopraan destijds hebben aangesproken, want ze zou daadwerkelijk met Strauss trouwen. Van Keulen en McHale speelden de Sonate sensueel en bevlogen, maar zonder de grenzen van de goede smaak uit het oog te verliezen. Bij wijze van toegift speelde Van Keulen daarna nog Mélancholie van César Franck en dat deed ze met zoveel gevoel en fijnzinnigheid, dat het wat mij betreft het hoogtepunt van de avond was.

Wenneke Savenije