Recensies

Havana Lyceum Orchestra brengt zomerse warmte naar Amsterdam

by De Nieuwe Muze 8 augustus 2023 1216 Views

VriendenLoterij ZomerConcerten. Gehoord: 6/8, Grote Zaal Concertgebouw, Amsterdam.

Door Suus Blanke

Terwijl de zomer in ons land voorbij lijkt, zijn de Zomerconcerten in het Concertgebouw nog in volle gang. Het leuke van deze serie is, dat vele orkesten naar Amsterdam afreizen, die normaal gesproken nooit dit beroemde podium zouden betreden. En dat kan soms tot verrassende concerten leiden. Wie tijdens het eerste weggeregende weekeinde van augustus een kaartje bezat voor het Havana Lyceum Orchestra had geluk, want zij brachten de zomerse warmte de zaal binnen.

Voor de pauze stond Mozart geprogrammeerd. Na de pauze muziek uit Cuba van zowel mannelijke als vrouwelijke componisten. Maar zoals het op dit eiland gaat: er zijn wel afspraken, alleen hoef je je daar niet aan te houden. Dus begon het orkest met een Cubaans opwarmertje, terwijl het podium in warm geel-groen licht gehuld was. Het deed meteen de regen en sombere luchten, die we hadden moeten trotseren om naar het Concertgebouw te komen, vergeten. Wie in Cuba is geweest, (zoals ikzelf) herkende meteen de ritmische begeleiding van het orkest. Deze bestond uit enkele trommels, een güira en claves. Claves zijn twee houten stokjes. Iedereen die muziekonderwijs op school heeft genoten, kent ze wel. Maar er is geen land waar ik ze zo licht, klankvol en ritmisch heb horen bespelen als op Cuba. En dat gebeurde ook in het Concertgebouw. De Güira is een uitgeholde kalebas (pompoen in flesvorm), die als klankbodem dient, waarin aan één kant inkepingen zijn gekerft. De klank wordt gemaakt door er met een stok over de inkepingen te gaan. De oorsprong van de ritmesectie komt waarschijnlijk van de afrikaanse slaven. Natuurlijk hebben zij hun muziek en gebruiken samengesmolten met de bevolking van de Caraïben.

Het licht veranderde in de zaal voor het zogenaamde serieuze gedeelte. Serenade in D, KV 239 Notturna (1776) van W. A. Mozart. Het Havana Lyceum Orchestra speelde licht, zacht en verfijnd. Helaas konden zij niet de volle body van hun strijkinstrumenten laten klinken, waardoor er weinig contrast in hun spel was. Mozart heeft voor het (derde deel) Rondeau: Allegretto een aantal kleine solo’s geschreven, waarna het orkest steeds weer naar het thema terugkeert. Deze avond kregen de solo’s een cubaanse invulling. Zo grappig zelfs, dat er in het publiek soms hardop werd gelachen.

Het Havana Lyceum Orchestra weerspiegelde visueel de bevolking van Cuba. Van blond, rood, naar zwart en alles wat daartussen zit. In 2009 richtte dirigent José Antonio Méndez Padrón (roepnaam Pepé) het ensemble op. Het orkest bestaat uit conservatorium studenten van Havana, in samenwerking met het Mozarteum Salzburg. Met hulp van het Duitse Balthasar Neumann Ensemble konden ze zich verder profesionaliseren. In 2017 kwam de hoorniste Sarah Willis met het orkest in contact. Een prachtige samenwerking werd geboren.

Sarah Willis (VS 1968) heeft haar sporen al verdiend. Ze groeide op in Tokio, Boston, Moskou en Londen. Op haar 14de begon ze hoorn te spelen en werd voornamelijk opgeleid in de Engelse hoofdstad. In 2001 werd Sarah de eerste vrouwelijke koperblazer van de Berliner Philharmoniker. Door Koningin Elizabeth II werd Willis benoemd tot Member of the Order of the Britisch Empire, vanwege haar gedreven en gepassioneerde promotie van klassieke muziek. Dit doet ze met optredens en interviews op TV en online platforms.

Ze nam ook 3 cd’s op met het Havana Lyceum Orchestra. Daarop staan alle concerten voor hoorn van W.A. Mozart en natuurlijk muziek uit Cuba. De laatste cd komt in september 2023 op de markt, maar was in het Concertgebouw al te koop.

Eén van deze concerten van Mozart, nr.3 in Es KV 447 (1776), voerde Willis samen met het orkest uit. Het was fijn dat er eindelijk eens een hoorn als solo instrument in het Concertgebouw klonk. Sara bleek een uitstekende hoorniste en wist een goede balans tussen het instrument en orkest te bewaren. Mede doordat het orkest zacht speelde. Tijdens de cadens van het eerste deel, draaide dirigent Pepé zich naar haar toe en hield de partituur omhoog. Dit om Sarah (bij wijze van grap) erop te wijzen dat ze zich daar niet aan hield. Maar Willis droeg muzikaal het concert van Mozart en nam het orkest met haar mee.

Willis droeg eigenlijk de hele avond. Want ze wist deze met haar gesproken presentatie in het engels (via de microfoon) vol enthousiasme over het voetlicht te brengen. Daarbij nodigde ze meerdere malen het publiek uit het Havana Lyceum Orchestra te eren met een applaus.

Voor de pauze kregen we nog het Rondo alla Mambo (arr. Joshua Davis / Yuniet Lombida Pietra) te horen. Je moest wel moeite doen om het thema van Mozart te herkennen, want het Cubaanse plezier overheersde. Maar volgens Willis was dat niet erg. Mozart heeft ook veel turkse muziek (denk aan de beroemde Turkse Mars voor piano) in zijn muziek verwerkt. Dus wanneer hij naar Cuba zou zijn afgereisd, zou hij ook zeker geïnspireerd zijn geweest door de ritmes en muziek van dit eiland.

De Cubaanse muziek na de pauze was zeer divers. Als eerste klonk Danza de los fugitivos (2018) van Jorge Amando Molina (1997) Het meest modern klinkende werk van deze avond. Het bestond vooral uit korte, herhalende, ritmische themaatjes, gebaseerd op Afro-Cubaanse ritmes. Ze werden eerst met de handen op de klankkast van de strijkinstrumenten gespeeld, daarna met de strijkstok op de snaren. In het midden van de compositie kwam een lyrische melodie tevoorschijn om weer te eindigden met de eerste ritmes, waarbij de musici zelfs met de voeten stampten. Wat mij betreft had het orkest dit nog strakker moeten spelen, waardoor het veel meer aan spanning zou winnen. Dat had de jonge componist Molina zeker verdient.

Daarna volgde Samba Son (2015), een Traditional in een bewerking van de gekleurde vrouwelijke violist van het orkest: Jenny Peña Campo. Een swingend werk, waarbij ook de ritmesectie van het orkest zich weer kon laten horen. Er was een solistische wisselwerking tussen de componiste op de viool en haar mannelijke collega. De muziek werd steeds opzwepender en nodigde het publiek uit tot tussentijds applaus.

Vervolgens demonstreerde Sara Willis haar probleem op Cuba: Er bestaat geen Cubaanse muziek voor hoorn. Maar die kan je wel creëren. Zo speelde ze samen met de blazers, pianist en ritmesectie Mambo Influenciado (1963) van Chucho Valdés (1941).

En hier begon voor mij een probleem. Het was veel meer swingende gelegenheidsmuziek, dan om stil zittend op je stoel in het Concertgebouw te beluisteren. Dat werd zelfs heel erg vervelend. Terwijl bij een barretje aan een warm strand met een heerlijk drankje, het geweldig geweest zou zijn.

Maar de Cubaanse Isolina Carillo (1907-1996) zorgde met Dos Gardenias (1990; arr. Jorge Aragón) voor een geheel andere filmische sfeer. Ondertussen was het hele orkest het podium op gekomen en liet Willis en collega trompetist prachtige solo’s horen.

Het laatste werk van Moises Simons (1889-1945) was een duel voor hoorn en trompet, terwijl het orkest begeleide. Het El manisero (in 2000 gearrangeerd door Jorge Aragón) had ook een een fluitsolo. Dat ging niet perfect en kende veel rafelranden. Maar dat was niet erg. Dat hoort bij deze muziek en maakt het juist spannender. Bovendien speelde een aantal musici in het orkest verschillende instrumenten. Dan kan je ook bijna geen afgestudeerde perfectie van verwachten.

Na een aantal toegiften verlieten de musici, inclusief hoorniste en dirigent, het podium aan de linkerkant van het zaal. In de ruimte naast de entree zette ze hun warmbloedig musiceren voort. Dat heeft vast geholpen bij de verkoop van de cd’s.

Sarah Willis kwam alleen aan het begin van het concert, aan de arm van dirigent José Antonio Méndez Padrón, (in haar lange jurk) die beroemde hoge lange trap af naar het podium. Volgens haar de zwaarste opdracht van deze avond. Maar daarmee werd een droom voor haar én het Havana Lyceum Orchestra werkelijkheid!

Suus Blanke