Impressies van het Pianoduo Festival Amsterdam

Gehoord: 3 december 2022
Door Willem Boone

Festivals gewijd aan piano zijn er vele, daarentegen zijn er maar heel weinig festivals die zich richten op pianoduo’s. Eigenlijk is dat jammer, want er bestaat behoorlijk wat repertoire voor piano vierhandig en twee piano’s (zij het niet zo overweldigend veel als voor piano solo) en veel componisten hebben in eerste instantie meesterwerken geschreven voor deze bezetting. Verder bestaan er veel transcripties van symfonieën en symfonische gedichten voor vierhandig. Het samen achter een instrument zitten wordt vaak geassocieerd met huiselijke gezelligheid en veel amateurs hebben deze vorm van musiceren dan ook ooit wel eens samen met een familielid of leraar beoefend.  Het Pianoduo Festival Amsterdam voorziet dus zeker in een behoefte en is dit jaar aan zijn eerste jubileum toe: het wordt voor de tiende keer gehouden. Het vindt nog steeds plaats onder de bezielende leiding van Lestari Scholtes en Gwylim Janssens, die beiden overigens het duo Scholtes en Janssens vormen.  In het voorwoord van het programmaboek vertellen ze op ontwapenende wijze hoe die eerste editie van start ging: het kwam erop neer dat ze zo’n beetje alles zelf moesten doen tot aan kaartjes knippen, koffiezetten en urenlang op straat flyeren toe. Voor het belangrijkste – studeren – hadden ze door alle drukte nauwelijks tijd. Het lijkt erop dat de zaken na tien jaar ten goede veranderd zijn: beide organisatoren weten zich verzekerd van een enthousiaste ploeg vrijwilligers die er bijvoorbeeld niet voor terugdeinsden om voor de zaterdagavond smakelijke tapashapjes voor te bereiden. Het leuke van dit festival is dat het zich op diverse plaatsen in de stad op diverse manieren presenteert. Zo zijn er op zondag 4 december bijvoorbeeld twee Sinterklaasconcerten (waarbij de Goedheiligman naar verluidt ook zelf aanwezig is!), een High Tea-concert en bij het afscheidsconcert in het Muziekgebouw aan het IJ treden maar liefst vier pianisten aan. Het duo Scholtes en Janssens houdt dan een nieuwe compositie voor twee piano’s, Thorns, van Kate Moore ten doop.

Op zaterdag 3 december vond ’s middags in De Duif de Finale van het Pianoduo Festival Concours plaats. Daarvoor had een deskundige jury onder voorzitterschap van pianist Tobias Borsboom drie duo’s geselecteerd. Het bijzondere hiervan was dat het in alle gevallen om amateurs ging die allen een hoog niveau hadden.  Lang niet altijd was er sprake van duo’s die continu samenspelen. “Het niveau wordt ieder jaar hoger”, vertelde jurylid Lestari Scholtens hierover. Tijdens de finale trad allereerst het duo Randall Trehar & Sándor Skolnik aan dat in 2018 ook al meedeed. Ze speelden een bewerking van Francks Prélude, fugue et variation, maar in dit geval ging het slechts om de Prélude. Gevraagd naar de reden waarom beide pianisten deze transcriptie geprogrammeerd hadden, klonk het antwoord: ‘We wilden wel eens wat anders dan Schubert’. Van hem hadden beide heren alle vierhandige stukken al gespeeld en dan gaat het om een grote hoeveelheid composities. Zij speelden het stuk van Franck mooi en vervolgden met een origineel, maar zelden uitgevoerd jeugdwerk van Scriabin, de Fantasie voor twee piano’s, dat nog sterk de invloed van Chopin vertoont. Verder deed het bij vlagen aan de Eerste suite voor twee piano’s opus 5 van Rachmaninov denken. Het werd eveneens goed gespeeld, al had het hier en daar wat meer Russische nostalgie kunnen klinken en al klonk het slot tamelijk luid.

Het tweede duo bracht ook meteen de twee jongste deelnemers: Mingen Song en Lingyi Chen, respectievelijk 9 en 8 jaar oud. Het was ontroerend om hen op te zien komen, want wat zagen ze er klein uit! Toch hadden ze ondanks hun jonge leeftijd al de nodige plannen voor de toekomst en ze lieten weten dat de afwisseling van karakter in de diverse stukken hen het meest aansprak. Ze spelen al zes maanden samen, omdat ‘dat leuker is dan alleen spelen.’ Allereerst speelden ze drie delen uit de bekende Dolly suite van Fauré: Berceuse, Mi-A-Ou en Le jardin de Dolly. Na binnenkomst wilde het niet helemaal lukken met de pianokruk, maar daarna klonk Fauré fris en toonden de jonge musici gevoel voor het delicate en lieflijke idioom. Daarbij mochten een paar misslagen in Mi-A-Ou de pret niet drukken. Ze vervolgden met Allegro moderato en Andante van Schubert, waarbij volgens mij het Andante niet gespeeld werd.

Ten slotte speelden er twee zussen, de 18-jarige Camille en de 14-jarige Chloé Beniest, die over het duospel vertelden dat ze ‘elkaar zo lekker aanvulden’.  Het zal in de geschiedenis van pianoduo’s niet de eerste keer zijn dat twee zussen of broers van jongs af aan samenspelen en daardoor een synergie opbouwen waar maar weinig andere pianisten aan kunnen tippen: zo zijn er de gezusters Labeque of Pekinel en in Duitsland waren er ooit de beroemde broers Kontarsky. Als eerste speelden de Belgische zussen een bewerking die Liszt zelf van zijn beroemde Tweede Hongaarse Rhapsodie maakte voor piano vierhandig. Deze deed het in deze minder bekende versie ook goed. Een bijzondere prestatie was dat zij als enige duo alles uit hun hoofd speelden! Zij sloten af met een aardige bewerking die Debussy van Saint Seans’ Introduction en Rondo capriccioso voor viool en orkest maakte. Dit was des te opmerkelijker aangezien Debussy weinig goede woorden voor Saint Seans overhad, zoals Janssens in zijn inleiding vertelde. Van eerstgenoemde componist zijn sneren bekend als ‘De horror van de sentimentaliteit heet Saint Seans’ en ‘Houd nou niemand genoeg van Saint Seans om hem te vertellen dat hij nu wel genoeg gecomponeerd heeft?’ De verschillen tussen beide toondichters hadden niet groter kunnen zijn en het blijft onduidelijk wat Debussy bewogen heeft om alsnog deze bewerking te maken, die ook in deze versie geslaagd te noemen is. De zussen toonden oog voor de spiritualiteit van Saint Seans en hun vertolking was eensgezind.

Daarna trok de jury zich terug voor beraad en een half uur later volgde de uitslag. Hoewel er drie prijzen – een eerste, tweede en derde prijs – te verdelen waren, koos de jury ervoor om een eerste prijs en twee derde prijzen uit te reiken. Tobias Borsboom vertelde in zijn toelichting dat het duo Randall & Sándor een prachtige sfeer had neergezet en indruk maakte met hun consciëntieuze benadering van de partituur. Verder memoreerde hij dat beide pianisten elkaar in Scriabin meer hadden mogen uitdagen.  Over het duo Song & Chen zei hij dat de pianisten elkaar duidelijk gevonden hadden en dat ze een positieve indruk achtergelaten hadden met hun spelplezier en warme klank. De twee zussen Beniest wonnen de eerste prijs, een optreden tijdens het Pianoduo Festival van 2023. Borsboom loofde hun virtuoze samenspel en noemde hen ‘verhalenvertellers.

’s Avonds trad er een geheel ander duo aan, de twee Cubaanse pianisten Rámon Valle en Gustavo Corrales Romero die op twee piano’s voor een volle zaal de grenzen van Cubaanse muziek, jazz en wereldmuziek verkenden en waarbij beiden ook solowerken speelden.

Soms klonken er flarden van klassieke, Latijns-Amerikaans aandoende muziek als de Danses andalouses van Manuel Infante of Canto ostinato van Simeon ten Holt, dan weer leek de muziek op improvisaties. De pianisten speelden overigens vaak met de partituur, dus waarschijnlijk gebruikten ze die als ‘vertrekpunt’. Beide musici waren aan elkaar gewaagd en deden in virtuositeit niet voor elkaar onder. Romero speelde tijdens zijn ‘solobeurt’ een paar stukken van de Cubaanse componist Lecuna, waarbij zijn warme toucher en verhalende voordracht opvielen. Van Lecuna speelden beiden ook een Danza, die Valle vervolgens in zijn eigen bewerking bracht. Zijn collega kondigde deze als ‘crazy but genius’ aan. Eerlijk gezegd was het origineel nauwelijks te herkennen en deed zijn jazz-achtige versie wat langdradig aan, maar zijn spel was wel heel levendig. Er klinkt iets zonnigs door in zijn toucher (en trouwens ook in dat van Romero): niet onwelkom op zo’n grauwe, gure dag als diezelfde zaterdag 3 december! Het publiek reageerde enthousiast en scandeerde in het Spaans dat het een toegift wilde: Romero antwoordde daarop: ‘We hebben iets bijzonders nodig, maar we moeten iets nemen wat we al gespeeld hebben, want we hebben geen toegift voorbereid.’ Zo bracht het duo nogmaals Joanna van Valle, een mooi, ingetogen stuk waarmee het concert op stemmige wijze werd afgesloten.