Nederlands Vioolconcours 2022 Finale

Werken van Mozart, Berg en Korngold

Residentie Orkest o.l.v. Bas Wiegers

Gehoord: 29/1, TivoliVredenburg, Utrecht

 

Het niveau was hoog en de stemming was opperbest, al zat er tijdens de Finale voor de Oskar Back Prijs van het Nederlands Vioolconcours 2022 geen publiek in de zaal. Een uur voor de aanvang van de beslissende ronde zaten de drie finalisten als vriendinnen in de kantine te lachen. Ook de vakjury – violisten Isabelle van Keulen, Maria Milstein, Daniel Rowland, Tjeerd Top en dirigent Ed Spanjaard – straalde collegialiteit en eensgezindheid uit.

 

 

Op grond van de uitslag heeft de jury instrumentale professionaliteit en muzikale degelijkheid de voorrang gegeven boven natuurtalent, verbeeldingskracht en de gave om te enthousiasmeren. En zo won de Rotterdamse violiste Isobel Warmelink (25), die indruk maakte met haar degelijke Rondo in Bes van Mozart en haar scherpzinnige interpretatie van het Vioolconcert van Alban Berg, de Eerste prijs. De jury roemde haar ‘gepassioneerde spel, haar fantastische samenspel met het orkest’ en de manier waarop ze ‘in de huid van Berg kroop.’ Terecht, want Warmelinks uitvoering van Bergs ‘Dem Andenken eines Engels’ klonk helder en transparant als kamermuziek en daardoor indringend. Maar de gedistingeerde en enigszins dunne toon van Warmelink wilde maar niet echt openbloeien, zodat de muziek wel intellectuele bewondering afdwong, maar toch niet echt betoverde. Op een examen had ze er zeker een tien voor gekregen, maar het publiek wil óók door de muziek geraakt worden.

De tweede prijs ging naar Emma Roijackers (26) uit Amsterdam, volgens de jury vanwege haar ‘prachtige klank’, ‘gave techniek’ en ‘stralende préséance’. Ook zij speelde Bergs Vioolconcert, maar benaderde de lastige twaalftoonsreeksen in Bergs zwanenzang – een ‘requiem’ voor Manon Gropius, de dochter van Alma Mahler, en hemzelf – niet zozeer analytisch maar eerder esthetisch. Zo kwam er een glanzend politoer over dit schrijnende werk te liggen, waarmee aan de existentiële noodkreet van Bergs laatste concert tot op zekere hoogte tekort werd gedaan. Ook Mozarts Rondo in C, KV 373, speelde Roijackers elegant en fraai van toon, maar het klonk allemaal bijna té mooi om daadwerkelijk te boeien. Wat de violiste met de muziek wilde overbrengen, bleef enigszins mysterieus. Maar het publiek herkende er toch veel in, want Roijackers won ook de publieksprijs.

De jongste deelneemster, Iris van Nuland (19) uit Oss, stak beide andere finalisten naar de kroon met haar aanstekelijke vioolspel. Zij won de Derde prijs, aldus de jury omdat ze ‘met solistisch elan een verhaal vertelt’ en ‘lef en persoonlijkheid’ vertoont. Niet voor niets werd ze bij het in de wacht slepen van eerdere prijzen al omschreven als ‘een leeuwin op de viool.’ Van Nuland is een onmiskenbaar natuurtalent, dat zo oprecht en spontaan van muziek houdt, dat ze ervoor geboren lijkt te zijn. Met een viool in haar handen. Haar versie van Mozarts Rondo in C, KV 373 klonk sprankelend, origineel en levendig, al speelden de zenuwen en haar onervarenheid in het leiden van een orkest haar nog een beetje parten. Maar in het door haar verkozen Vioolconcert van Korngold kwam ze helemaal los en gaf ze blijk van een enorme muzikale potentie. Virtuoos, energiek en vol overgave dartelde ze blijmoedig en vrijgevochten door het veeleisende werk, waarbij haar vloeiende streken naadloos samenvielen met de cadans van de muziek en haar gedurfde vingerzettingen en glissando’s de noten uitdiepten in intense kleuren. En zo raakte de onstuimige Van Nuland de essentie van muziek maken: ze spéélde met Korngold en het resultaat was magisch.

Ook werd Van Nuland winnaar in de categorie Performance, een nieuwe trend in kringen van conservatoria en concoursen, waarbij jonge musici moeten laten zien dat ze een theatrale podiumuitstraling hebben en niet terugdeinzen voor multimediale producties. Of de muziek daarbij gebaat is, lijkt me de vraag. Je laat immers een schilder ook geen dansje uitvoeren naast zijn doek, of je vraagt een balletdanser ook niet al dansend een stukje op de blokfluit te spelen om zijn voorstelling ‘op te leuken’. Niets tegen multimediaprojecten, maar die zouden dan wel de vrije keus van musici zelf moeten zijn, in plaats van tendentieuze terreur van bovenaf. Onderliggende gedachte (zonder aankleding is klassieke muziek saai en niet meer van deze tijd …) berooft de muziek in feite van haar ziel, door afbreuk te doen aan het gegeven dat klassieke muziek omwille van zichzelf al mooi genoeg is. Hoe dit ook zij, Van Nuland bedacht een overtuigende ‘performance’ rondom Frieda Kahlo en won.

 

Violist Theo Olof, ooit samen met Herman Krebbers de beroemdste leerling van Oskar Back (1879-1963) en tot aan zijn dood in 2012 nauw betrokken bij het Oskar Back Concours, verklaarde bij gelegenheid: ‘Om violist te worden moet je ijverig zijn als een bij, werken als een paard en zweten als een otter.’ Aan de muur van de leskamer van Herman Krebbers op het Sweelinck Conservatoirum in Amsterdam hing de angstaanjagende spreuk: ‘Perfectie valt niet te verbeteren.’ En Oskar Back stond erom bekend dat hij bij het minste of geringste al begon te foeteren: ‘Das ist falsch!’ Met andere woorden: wie violist wil worden kiest van jongs af aan en vaak onder dwang van eerzuchtige ouders voor een zenuwslopend leven van tucht, discipline, zelfkastijding, acht uur per dag viool studeren en eeuwig streven naar instrumentale en muzikale perfectie. Zo was het tenminste in 1967, toen Emmy Verhey als enige deelnemer (!) de eerste editie van het Oskar Back Concours won.

En nog steeds is musicus worden geen feestje maar een zaak van op leven en dood, wil je tenminste eindigen als violist van het Koninklijk Concertgebouworkest, of nog beter, als succesvol solist. Voor die laatste categorie moet je wel van goeden huize komen, over extreme werklust, ijzeren discipline en stalen zenuwen beschikken en ook nog muzikaal zijn. En blijven, wat best lastig is onder zoveel stress, dwang en internationale concurrentie.

Voorspellingen doen is spelen met vuur, maar ik waag het erop: Isobel Warmelink en Emma Roijackers gaan ongetwijfeld een glanzende carrière als eerste concertmeester en/of kamermuziekspeler tegemoet, maar Iris van Nuland heeft nog meer in haar mars. Want haar violistische power en muzikale geestdrift zijn onweerstaanbaar. Ondanks haar jonge leeftijd en onervarenheid, speelt ze nu al de sterren uit de Hollandse hemel en het zou mij niet verbazen als ze zich vroeg of laat ontpopt tot een violistische komeet van wereldklasse. Net als Janine Jansen (Derde prijs, 1993), Liza Ferschtman (Eerste prijs, 1997) en Simone Lamsma (Eerste prijs, 2003), de meest succesvolle prijswinnaars die het concours heeft opgeleverd.

 

 

Joshua Tavenier (16) heb ik alleen maar via een van de vele streamings die het Nederlands Vioolconcours aanbiedt kunnen beluisteren, maar dat was genoeg om te kunnen beamen dat hij in alle opzichten uittorent boven de andere kandidaten die meededen aan het Davina van Wely Concours voor een jongere categorie violisten. Zijn spel is ‘cool’, gaaf, muzikaal en gedreven, en ook hem lijkt vioolspelen net als Van Nuland relatief makkelijk af te gaan. In tijden waarin de klassieke muziek steeds meer op haar traditionele grondvesten wankelt, zijn jonge violisten als Van Nuland en Tavenier een hoop voor de toekomst.

Wenneke Savenije

Foto’s: Foppe Schut, Wenneke Savenije

Archief foto: Theo Olof met de winnaars van het vioolconcours voor jonge amateurs: Iris Juda en Jaap van Zweden (1971)

 

 

Info:

https://www.nederlandsvioolconcours.nl

 

Alle rondes waren te volgen via een livestream: https://www.nederlandsvioolconcours.nl/livestream/
Eerdere streams zijn terug te zien via het YouTube-kanaal van het NVC