Jeanine de Bique verlicht Britten bij Nederlands Kamerorkest o.l.v. Maxim Emelyanychev
Gehoord: 4 maart, Grote Zaal, Het Concertgebouw, Amsterdam
Door Wenneke Savenije
Enthousiasme
Hij staat in het orkest in plaats van op de bok en dirigeert zonder stokje. De jonge Russische dirigent Maxim Emelyanychev (1988), geboren in een muzikale familie uit Nizhny Novgorod en behalve dirigent ook nog pianist, trompettist en klavecimbelspeler, doet er alles aan om zichzelf niet als ‘maestro’ te profileren. In 2013 werd hij leider van barokensemble Il Pomo d”Oro. Vijf jaar later volgde zijn benoeming tot chef-dirigent van het Scottish Chamber Orchestra. Daarnaast leidde hij als gastdirigent talloze orkesten, waaronder het Nederlands Philharmonisch Orkest, de Berliner Philharmoniker en het Concertgebouworkest. Sinds kort is hij bovendien eerste gastdirigent van het Zweedse Radio Symfonie Orkest. Waar hij komt wordt hij teruggevraagd en dat is begrijpelijk, want of hij nu oude of nieuwe muziek uitvoert, dirigeert op pianospeelt, de energiek, fantasierijk en onstuimig dirigerende Emelyanychev genereert enthousiasme en laat de muziek klinken als nooit tevoren.
‘Il like music. Its the only thing I do in my life’, verklaart hij op een YouTube fimpje. Niets doen is voor hem geen optie. Op het podium gaat het hem om de ‘electricity’ en ‘collaboration’ met de orkestmusici, met wie hij het liefst gedetailleerd te werk gaat om een uitwisseling van muzikale gedachtes op gang te brengen. In het concert van afgelopen zondag stonden drie Duitse componisten centraal, die elk iets met Engeland hadden: Mendelssohn die er veel concerten gaf en zich door Schotland liet inspireren, Mozart die met zijn vader Leopold Engeland aandeed als wonderkind en Haydn die er op latere leeftijd triomfen vierde. Maar het hoogtepunt van het programma was het zelden uitgevoerde Les Illuminations voor sopraan en orkest (1939) op gedichten van de Franse dichter Arthur Rimbaud van Benjamin Britten, de enige echte Engelsman op het programma, die uiteindelijk met zijn vriend en levensgezel Peter Pears het puriteinse Engeland ontvluchtte. Het werk stamt uit een hectische periode, die de tamelijk onbegrijpelijke gedichten van Rimbaud leken te spiegelen. Britten besloot ze niet te vertalen. Hij probeerde met zijn werk nieuwe lichtinvallen op de tekst te verwezenlijken. Het resultaat was even gevarieerd als fascinerend, waarbij lyrische sfeertekeningen worden afgewisseld met theatrale dramatiek en sensuele romantiek.
Sensatie
De uit Trindad afkomstige topsopraan Jeanine de Bique, die voor het eerst de aandacht trok als barokzangeres en inmiddels triomfen viert als operazangeres, kwam rillend in een fraaie jurk het podium op, want ze had griep. Ze betreurde het dat er in de programmaboekjes geen vertaling van Rimbauds gedichten was opgenomen. Maar dat alles weerhield haar er niet van met haar kernachtige, pure en kristalheldere stem, die volgens Operawire ‘als een muzikale meteorietenregen neerkomt op de oren van het publiek’ en iedereen verrast met de eindeloze rijkdom aan kleur en nuance, op te gaan in het negendelige werk van Britten.
Haar krachtige en gevarieerde optreden, waarin haar stem afwisselend als een laserstraal, een warme douche of een tedere zonnestraal klonk, was ijzingwekkend goed van dictie en expressie, zodat niet alleen recht werd gedaan aan de grillige compositie van, Britten maar ook aan de vervreemdende teksten van Rimbaud. De Bique kon zich er helemaal in uitleven omdat Emelyanychev en het Nederlands Kamerorkest zulke betrouwbare partners bleken, wat haar de ruimte gaf om zich gepaste dichterlijke vrijheden te kunnen permitteren. Dinsdag 12 maart is De Bique nogmaals in Het Concertgebouw te horen met o.a. hetzelfde stuk van Britten, maar dan nu met pianobegeleiding door Aaron Wajnberg, liederen van Hahn en Caribische Folksongs. Ga er heen, want de oermuzikale De Bique is een sensatie.
Mozart op Erard
Nauwelijks minder sensationeel klonk de door de firma Andriessen Piano’s uit Haarlem uitgeleende Erard-fortepiano uit 1863, waarop Emelyanychev zelf met veel esprit, elegantie en diepgang Mozarts in mineur geschreven Pianoconcert nr. 20 in d KV 466 (1785) verklankte, waarbij hij moeiteloos vanachter het toetsenboord ook het orkest wist in te passen in zijn flamboyante pleidooi voor de eeuwig schoonheid van Mozarts muziek. Terwijl het orkest stemde speelde hij een stukje Bach dat vloeiend overliep in de ‘sturmisch bewegte’ en kwikzilverachtige materie van Mozarts 20e Pianoconcert, dat versnelde en vertraagde, in dynamiek opzwol en weer ineenkromp alsof het de eeuwige stroom van een meanderende rivier betrof. Het klonk waarachtig en prachtig, waarbij Emelyancheyev en de orkestmusici elkaar goed aanvoelden.
Haydn
Mozart werd voorafgegaan door een stormachtige lezing van Mendelssohns Ouverture Die Hebriden, waarin de golven tegen de rotsen van de Fingalshöhle leken te klotsen terwijl de wind eromheen danste. Opmerkelijk mooi was de klank van de blazers, maar ook de strijkers glansden expressief en gingen helemaal mee in de avontuurlijke spanningsopbouw en vloeiende fraseringen van de dirigent, die erin slaagde Mendelssohn tintelend, warm en dynamisch te laten klinken. Op het spectaculaire optreden van De Bique volgde tot besluit nog een speelse en levendige uitvoering van Haydns Symfonie nr. 104 in D ‘Londense’, waarbij Emelyanchyev alles uit zijn muzikale ‘trucendoos’ tevoorschijn toverde om de inventieve, originele en speelse vader van de symfonieën alle eer aan te doen.
Wenneke Savenije
Info:
Volgende concert Jeanine de Bique:
