Jubileumeditie Winteravonden aan de Amstel succesvol van start
Gehoord: Hermitage, 10/12, Amsterdam
Vervolg: t/m 18/12, zie: https://www.winteravondenaandeamstel.nl/programm
Klank van de Heilstaat
Traditiegetrouw valt het kamermuziekfestival Winteravonden aan de Amstel van de Russische sopraan Anna Azernikova samen met het Amsterdam Light Festival, zodat je al luisterend naar de veelal Russisch georiënteerde kamermuziek, die wordt uitgevoerd door Russische, Oekraïense en Nederlandse musici, vanuit de ramen van de Hermitage Kerkzaal kunt genieten van sfeervolle lichtobjecten in de Amstel. Tussen de bedrijven door viel er op de openingsdag van de tiende editie van het festival van alles te proeven in de binnentuin van de Hermitage, want sinds enkele maanden is daar iedere zaterdag een biologische markt, waar o.a. de heerlijkste kazen, broden en wijnen worden verkocht. Met dat al is Winteravonden aan de Amstel, dat zich van 10-18 december afspeelt in de Hermitage en op sommige locaties in de nabije omgeving, een geweldig uitje voor mensen die van een goede sfeer en mooie muziek houden.
Gewetensvol heeft Azernikova haar festival zo geprogrammeerd, dat er van politieke stellingname geen sprake is. De focus ligt op gevluchte componisten en musici, onder het motto: ‘Muziek verbindt musici uit strijdende landen.’ De tiende editie van het festival opende zaterdagochtend met een concert door piepjonge talenten uit Rusland, Oekraïne, Georgië en Oezbekistan, die naar het schijnt fantastisch gespeeld hebben. Zelf was ik er niet bij, maar volgens de muziekkenners die wel aanwezig waren lag het niveau van deze tieners tenminste vijf keer hoger als dat van een gemiddelde conservatoriumstudent uit Nederland. Geen wonder, want in Rusland en omgeving begin je al piepjong serieus viool of piano te studeren en de muziekopleidingen zijn er oneindig veel beter (en strenger) dan bij ons. Er waren alle politiek en grenzen overschrijdende optredens van de jonge pianovirtuozen Pavlio Slipko, Sofiia Dorosh, Yulianna Beziazychna en Maria Mishela Jaunzeme, violiste Elizabeth Ruhadze en harpiste Anna Petrovitsch.
In het Auditorium van de Hermitage hield Ruslandkenner Michel Krielaars, redacteur bij NRC Handelsblad en schrijver van boeken als ‘De Klank van de Heil Staat – Musici in de tijd van Stalin’, een boeiende lezing over door de Stalin terreur belaagde musici en componisten als pianist Svjatoslav Richter, de zigeunerzanger Vadim Kozin en componisten als Prokofiev, Mosolov, Zaderatsky, Chrennikov en Weinberg, de voor de Nazi’s uit Polen naar Rusland gevluchte ‘beschermeling’ van Sjostakovitsj, van wie vandaag een aantal altijd fascinerende en vaak aangrijpende werken op het programma staan die o.a. zulle worden uitgevoerd door de Oekraïense pianist Anna Fedorova. De lezing werd verlevendigt met een aantal expressief gezongen Russische liederen door zangeres Henriette Schenk.
Gevlucht
In de Kerkzaal speelden de virtuoze Russische saxofonist
en zijn vrouw, de Russische pianiste Maria Nemtsova, werken van Nazaykinskaya, Rachmaninoff/Kurbatov, Kurbatov, Kapustin en Gershwin. Dit Russische echtpaar besloot al in maart op de vlucht te slaan voor Poetin & co, toen de oorlog in Oekraïne net was uitgebroken. Met het huidige Rusland willen ze liever niets te maken hebben, net als een aantal componisten op hun programma. Opmerkelijk was het virtuoze gemak en de schitterende toonvorming waarmee Vatulya zijn drie saxofoons- sopraan, alt en bas- bespeelde. Zijn echtgenote bleek een ideale begeleidster en daarnaast zette ze solo met flair een swingend jazzstuk van de Oekraïense componist Kapustin neer. Muziek overwint alles, luidde de boodschap van dit gouden duo.
Daarna ontpopte de Russisch-Joodse zangeres en harpiste Ekaterina Levental zich tot de universele personificatie van ‘de vluchteling’ in haar multimediaproductie De Weg, een aangrijpend ‘vertelconcert’ over haar vlucht uit de voormalige Sovjet-Unie, een vlucht met haar familie, die na veel lijden, omzwervingen, armoede en schaamte uiteindelijk vleugels kreeg toen ze eenmaal wortel had geschoten in Nederland, waar ze trouwde met Chris Koolmees, de regisseur van de voorstelling. De persoonlijke en muzikale overtuigingskracht van Levental en de sobere maar doeltreffende vormgeving troffen doel en maakten op een onontkoombare manier navoelbaar waarom volgens Levental elke verstoten, vernederde en getergde vluchteling uiteindelijk ‘zijn schaamte verliest.’ Maar de steeds weer verlammende angst en verwarring, die de wanhoop aan wakkert en de vrijheid blokkeert, versterkt ook het verlangen om hoe dan ook ‘iemand te zijn’ en daar kracht uit te putten. De Weg is het eerste deel van drieluik De Weg- De Grens- Schoppenvrouw van LEKS compagnie (www.LEKS.nu).
Meesterpianist Gavrylyuk
’s Avonds excelleerde de van origine Oekraïense pianovirtuoos Alexandre Gavrylyuk, die opgroeide in Australië en faam verwierf in de Serie Meesterpianisten van Marco Riaskoff, in werken van Beethoven, Schumann, Liszt, Chopin, Brahms en Saint-Saëns/Liszt/Horowitz. Hij speelde op een warm zingende Fazioli, die eigenlijk te hard klonk voor de relatief beperkte ruimte van de Kerkzaal van de Hermitage. De intensiteit van zijn met veel inlevingsvermogen en overtuigingskracht gespeelde vertolkingen ging als het ware de grenzen van de zaal te boven, het geluid kreeg niet de kans optimaal te resoneren en uit te waaieren in de ruimte. Maar wie zich daaroverheen wist te zetten, kon genieten van een schitterend recital waarin Gavrykyuk zich manifesteerde als een virtuoos en integer musicus.
Ooit vond Gavrylyuk in een antiquariaat bij toeval een boekje over Method Acting van de Russische theatermaker Konstantin Stanislavski, waardoor hij onmiddellijk gefascineerd raakte. Het gaat Stanislavski in het theater niet om de ‘art of representation’ maar om de ‘art of experiencing’. Dat sprak tot de verbeelding van Gavrylyuk, die instinctief begreep dat je ook als musicus ervoor kan kiezen niet alleen te spelen wat er in de partituur geschreven staat, maar vooral ook uitdrukking te geven aan wat je daarbij als musicus erváárt.
Jarenlang heeft Gavrylyuk zich in die kunst bedreven, zodat er werkelijk geen noot passeert die niet doorvoeld en doorleefd is. Tot op het diepste niveau vereenzelvigt Gavryluk zich met de muziek die hij speelt, alle noten hebben voor hem een persoonlijke betekenis, elke frase mondt uit in een ‘karakterschets’. Als gevolg daarvan klinken alle stukken die hij uitvoert spontaan, spannend, emotioneel, ortroerend, ontwapenend en indringend. Het is een risicovolle benadering, niet gericht op controle maar op expressie, waarbij wel eens een nootje uit de bocht vliegt maar dat doet niets af aan Gavrylyuks enerverende muzikale verhaalkunst. Zo klonk de ‘Mondschein’ sonate van Beethoven niet zoetig of sentimenteel, maar juist alsof hij ter plekke opborrelde uit heftige gemoedsbewegingen. Schumanns Kinderszenen raakte het hart door de intieme puurheid waarmee de pianist ze verklankte, terwijl de hemelbestormende pianovirtuoos Gavrylyuk zich kenbaar maakte in de Tarantella van Liszt en de Danse Macabre van Saint-Saëns/Liszt/Horowitz. Poëtisch klonk de Nocturne op. 27 van Chopin, gevolgd door een markante Polonaise op. 40 nr. 1 in A ‘Militaire’. Diep doorleefd en weemoedig bloeide Brahms open in twee van zijn Intermezzo’s (op. 117 nr. 2 en 3), waarna Gavrylyuk bij wijze van toegift de Vocalise van Rachmaninoff speelde alsof het allermooiste slaapliedje ter wereld betrof.
Wenneke Savenije
Anna Azernikova
Info:
https://www.winteravondenaandeamstel.nl/programma-2022