Nederlands Blazers Ensemble en Duda Paiva Company met Jawdat Shaabo (ud), Sinan Arat (ney), Ghaeth Almagooth (duduk), David Mackor (theorbe) en Toonkunstkoor Amsterdam.

Solisten: Claron McFadden (sopraan), Rick Zwart (bariton)

Dansers: Flur Roks en Lorenzo Capodieci

Gehoord: 30 maart, Podium Mozaïek, Amsterdam

 

Door Paul Janssen

 

Eigenlijk lijkt alles in eerste instantie hetzelfde. Er is een koor, er zijn solisten, twee instrumentgroepen, een ‘laatste avondmaal’, er staat een kruis, Jezus gaat dood, Maria treurt en alle ‘tophits’ die Bachs Matthäus Passion tot Bachs Matthäus Passion maken passeren de revue. En toch is bij de versie van de Matthäus Passion van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) en de Duda Paiva Company alles anders. Dat is niet erg. De door componist Arjan Linker zorgvuldig gearrangeerde en in samenwerking met het NBE ingekorte Matthäus Passion voorkomt immers met een duur van zeventig minuten de bekende bilkramp. En veel belangrijker nog: het drama van de laatste dagen van Christus dat dankzij de prachtige poppen van de Duda Paiva Company en de dansers Lorenzo Capodieci en Fleur Roks levensecht gestalte krijgt zorgt doorlopend voor kippenvel en tranen en zet veel meer dan de traditionele Matthäus Passion aan tot denken en reflecteren.

 

 

Evangelie

 

Niets mis uiteraard met de complete Matthäus Passion van Bach. Het is en blijft ook, of misschien wel juist, in een, zoals NBE-saxofonist Nico van der Linden het noemde, ‘alle dertien goed-versie’ weergaloze muziek die zonder verdere beelden en uitleg het gemoed al behoorlijk kan beroeren. Zo zorgde de genialiteit van die paar maten Wahrlich dieser ist Gottes Sohn gewesen ook bij de NBE-voorstelling voor een diepe zucht van bewondering en ontroering. Maar Bach was en bleef een hervormde Lutheraan die het evangelie van Matthäus in al zijn uitbundige soberheid naar de letter voor het voetlicht bracht.

Dat werkte destijds, mede dankzij de enorme verspreiding van het geloof. Maar werkt dat nu nog? Die vraag heeft het Nederlands Blazers Ensemble duidelijk met een hartstochtelijk nee beantwoord. Vandaar dat de blazers-Matthäus, die een nieuwe jaarlijkse traditie moet worden, vooral een zoektocht is naar de betekenis van Bachs passie voor de mens anno 2022.

 

 

Schuimrubber

 

En die betekenis is simpel: Jezus verkondigt de kracht van liefde en gelijkheid in een door twist en haat verscheurde wereld. Dat deed hij toen, en dat zou hij nu nog kunnen doen. Al is de kans groot dat hij net zo onbegrepen blijft.

Om die liefde, die inclusiviteit te onderstrepen maakten de blazers een paar briljante keuzes. De eerste is de samenwerking met de Duda Paiva Company. Eerder al stond deze samenwerking garant voor de veelgeprezen theatervoorstelling The Fairy Queen van Pucell. Ook nu maken de poppen en de dansers een groot deel van de voorstelling. De wijze waarop Jezus aan het begin van het kruis afkomt (ja, ook een afwijking van de normale Matthäus Passion) en trillend van pijn de ‘spijkers’ uit zijn handen trekt, doet volledig vergeten dat het gaat om een mooi gemodelleerd stuk schuimrubber. Ook de manier waarop de beide dansers en de zangers Jezus en de andere poppen werkelijk adem inblazen is op zijn zachtst gezegd indrukwekkend.

Dan zijn er de vocalisten. Sopraan Claron McFadden en bariton Rick Zwart zingen niet alleen wat ze zingen moeten, ze bewegen als ware deelnemers aan het drama, nemen waar gewenst het poppenspel over en zingen zelfs een bewogen ‘duet’ met een pop (Claron McFadden in Erbarme dich).

Ook is er een prachtig (amateur)koor dat elke voorstelling een ander koor is en dat gewoon uitstekend zingt wat het elk jaar rond deze tijd zingt, alleen wat minder.

 

 

 

Liefhebben en bedriegen

 

Maar de boodschap van de nieuwe Matthäus Passion zit vooral in het arrangement van Arjan Linker en het uiteindelijke verhaal. Om met het arrangement te beginnen: het NBE zou het NBE niet zijn als er niet wat oosterse kleuren meeklonken. Zelfs Bach moest er aan geloven. En hoe. Als in het openingskoor, het vertrouwde Kommt, ihr Töchter, helft mir klagen, opeens de ney, de Perzische fluit, de rol van het kinderkoor op zich neemt, gaat er een wereld van klank open. En als de duduk zich met Erbarme dich gaat bemoeien is de gedachte aan een klezmerscene niet ver weg. Zo omarmt de overbekende muziek opeens andere culturen en gezindten en blijft het in alles een harmonieus samengaan van oost en west, terwijl Bachs noten zich als vanzelfsprekend voegen naar het moderne blazersinstrumentarium.

En zoals de noten wat verdraaid en anders gekleurd zijn, zo is ook het verhaal van kleur verschoten. Jezus komt van het kruis af, wordt veroordeeld door hilarisch treurige machthebberpoppen en sterft uiteindelijk weer zijn dood (al lijkt het nu eerder van wanhoop en overmatige inspanning te zijn). Daaromheen blijft alles wat mens is vechten, klungelen, prutsen, liefhebben en bedriegen dat het een lieve lust is. En in het veelbetekenend instrumentaal vertolkte Mache dich, mein Herze, rein zijn het niet alleen de dansers en zangers die afwisselend aan het kruis ‘hangen’ en vervolgens hun handen ‘in onschuld’ wassen, maar ook enkele musici. De boodschap is duidelijk en meandert terugblikkend als een rode draad door de voorstelling: alles heeft twee kanten, iedereen is maagd en hoer, duivel en heilige, machthebber en onderdrukte. Iedereen is Judas. Iedereen is Jezus.

Al suggereert het lege kruis dat aan het slot schrijnend achter blijft toch wel dat Jezus’ boodschap van liefde en oprechtheid uiteindelijk het meeste hout snijdt

 

Paul Janssen

 

Info:

 

Matthäus Passion van het Nederlands Blazers Ensemble is nog te zien en te horen in Tilburg (1-4), Drachten (2-4), Helmond (3-4), Utrecht (6 en 7-4), Nijmegen (8-4), Breda (10-4), Den Haag (12-4), Amsterdam (13 en 14-4) en Haarlem (15-4). Voor meer informatie en kaarten zie www.nbe.nl/programma/matthaus-passion

 

 

Steun De Nieuwe Muze! Lees ons, volg ons, like ons en neem een abonnement!