Lorenzo Viotti verstaat zijn metier
Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Lorenzo Viotti m.m.v. Gautier Capuçon, cello
Werken van Adès, Elgar, Mendelssohn. Gehoord: 25/10 Concertgebouw Amsterdam
Ineens kreeg ik met hem te doen. Lorenzo Viotti (31), de nieuwe chef-dirigent van De Nationale Opera en het Nederlands Philharmonisch Orkest, kreeg in korte tijd alles en iedereen over zich heen door zijn stoutmoedige (lees: onhandige) mediacampagne, waarin hij zichzelf liet uitmonsteren als de moderne leider en de atleet onder de dirigenten. De combinatie van zijn coole introductiefilmpje ‘Meet our new chief conductor Lorenzo Viotti’ –https://youtu.be/8i6pD7SeLrg – en een met halve naaktfoto’s geïllustreerd artikel in Mens Health op 20/9 – https://www.menshealth.com/nl/fit-journey/a37659701/lorenzo-viotti-de-nieuwe-chef-dirigent-van-de-nationale-opera/ – waarin de dirigent zijn sportieve kanten belicht, bleek too much. Viotti wil zo graag nieuwe publieksgroepen aanspreken, maar aan de jongeren die hij wil bereiken gaan zijn pogingen tot een vlotte campagne vermoedelijk voorbij en de gemiddelde klassieke muziekliefhebber moet niets hebben van zijn narcistische vertoon. Bij Jinek werd er gegiecheld over zijn gespierde torso, waarop Viotti bloedserieus betoogde hoe belangrijk het is voor een dirigent om atletisch te zijn. In Quote sloeg Viotti onlangs wederom de plank mis, door zonder humor bloedstollend arrogante uitspraken te doen. Zoals: ‘Geef mij de microfoon, zet wat mensen voor mijn neus en ze zullen me volgen. Geloof me: die gave heb ik.’ Toen hij het stuk voor publicatie nog even mocht lezen, schrok hij er zelf van. Viotti beweerde allemaal uitspraken nooit te hebben gedaan, maar uit de geluidsopname van journaliste Sarah Arnolds bleek dat ze de dirigent wel degelijk letterlijk had geciteerd. Viotti weigerde een fotoshoot en beëindigde de samenwerking, maar Quote publiceerde het artikel alsnog en dat is bepaald geen goede reclame voor de mens Viotti.
Wil hij zich bewijzen tegenover zijn jonggestorven vader, de topdirigent Marcello Viotti, die hem ooit afraadde dirigent te worden omdat hij dan ‘altijd achter zijn vader zou blijven staan’, heeft hij een verkeerde pr-adviseur, of is hij een kind van zijn tijd (Viotti luistert graag naar hiphop en rapp) en probeert hij onhandig de muren tussen de verschillende werelden waar hij van houdt te slechten? De tijd zal het leren. Zelf besloot ik alle geroddel en gedoe rondom Viotii even te vergeten, door zo blanco mogelijk in de goed gevulde Grote Zaal van het Concertgebouw te gaan zitten luisteren naar Viotti de dirigent. Die intentie werd nog even verstoord, doordat Viotti nadat hij in sportieve vaart de rode trappen was afgesneld een microfoon pakte om de te spelen werken toe te lichten. En toegegeven, dat deed hij best aardig en to the point. Daarna begon de ‘show’, zoals Mens Health zijn concerten benoemde, met Three Studies from Couperin (2006) van de Britse componist Thomas Adès, een ontzettend leuk stuk dat veel meer is dan een ‘arrangement’ van de klavecimbelnoten van Couperin. In drie delen – vertaald: Het amusement, Vingervlugheid en De verontruste ziel – vermengt Adès zijn eigen orkestrale stijl met de archaïsche klankwereld van Couperin, wat een wonderlijke klankwereld oplevert die zich vrijmoedig lijkt te bewegen tussen droom en werkelijkheid. Ik luisterde ernaar met mijn ogen dicht, en kwam tot de conclusie dat Viotti en het Nederlands Philharmonisch zich met speelse lichtvoetigheid door de partituur bewogen. Met heldere articulaties, verschuivende atmosferen, enerverende ritmes, een geparfumeerde lyriek, een omfloerste dynamiek en momenten van melancholie werden de noten uiteengezet, zodat het gestroomlijnde resultaat de hersenen prikkelde en het gemoed aansprak met niet al te zware emoties, waarbij het soms wel leek alsof Couperin een beetje stoned was. Op de momenten dat ik toch even door mijn oogharen gluurde, kwam ik tot de conclusie dat Viotti’s ingetogen gestiek volmaakt in overeenstemming was met de muziek.
In het altijd weer schitterende Celloconcert van Elgar stelde Viotti zich dienstbaar op om cellist Gautier Capucon, de meest getalenteerde en expressieve van de broers Capucon (Renuad is de violist), alle ruimte te geven. Die nam Capucon met ruimhartige muzikaliteit, een flexibele en behendige instrumentaliteit en een bijna eerbiedige expressiviteit, zodat Elgar in zijn volle glorie opbloeide uit zijn treurige maar nobele zwanenzang, want het lyrische Celloconcert werd geschreven aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen Elgar ontwaakte uit een operatie, om pen en papier vroeg en het thema van zijn Celloconcert opschreef. Toen kort daarna Elgars echtgenote overleed, was het voorgoed gedaan met zijn creativiteit. Dankzij Pablo Casals en Jacqueline Du Pré vond Elgars Celloconcert de weg naar het grote publiek en elke cellist die zich aan het concert waagt beseft dat hun uitvoeringen in het collectieve geheugen van veel klassieke muziekliefhebbers zit. Mede daarom heeft een uitvoering van Elgars Celloconcert altijd iets van een muzikale eredienst. Capucon bleek meer dan opgewassen tegen Elgars concert, gaf er met fijngevoelig inlevingsvermogen en een intens gepassioneerde toon een prachtige uitvoering van, en speelde bij wijze van toegift nog solo de Song of the Bird van Casals ‘ter nagedachtenis aan Maestro Haitink.’
Daarna liet Viotti zijn artistieke spierballen zien tijdens een geanimeerde uitvoering van Mendelssohns Schotse Symfonie, waarin hij het Nederlands Philharmonisch Orkest met vaart en flair liet ronddwalen in de Schotse hooglanden. Ditmaal besloot ik gewoon de hele symfonie naar de dirigent te kijken, die zich vanuit de Grote Zaal gezien met enthousiasme, maar toch beheerst en ingetogen, van zijn taak kweet. In vier in elkaar overvloeiende delen riep Viotti met succes beelden op van het met klimop overdekte altaar in de kapel waar ooit Queen Mary werd gekroond, van de ruige natuur, van ten strijde trekkende ridders en op de terugkeer van hun geliefden wachtende jonkvrouwen, een wereld van oerkracht, heroïek, heimwee en verlangen. Hoe kritisch ik ook luisterde, Viotti was geen moment te betrappen op effectbejag, doen alsof-gebaren, aanstelleritis of onbekwaamheid, dus ook al pakt hij het publicitair gezien niet allemaal even handig aan, als dirigent is Viotti een getalenteerde en gedreven vakman, die weet hoe hij een orkest moet mennen en inspireren en die daarnaast de gave heeft om een partituur nieuw leven in te blazen. Er volgde bij wijze van toegift nog een subtiel uitgevoerd deel uit Elgars Enigma Variaties. Lets forget about the gossip.
Wenneke Savenije
Info:
