Maanovergoten Tosca in Verona
Door Yannick Baudet
Even leek het erop alsof de openluchtuitvoering van Puccini’s Tosca in de arena van Verona op een deceptie zou uitlopen. De titelheldin had haar eerste noten nog maar net gezongen toen de dirigent (Francesco Ciampa) vluchtig naar de grauwe lucht keek, direct aftikte en de orkestleden zich met hun instrumenten richting de coulissen begaven. Indachtig het noodweer dat Noord-Italië de afgelopen tijd heeft geteisterd, werd begrijpelijkerwijs geen enkel risico genomen met de kostbare instrumenten. Na een onzekere onderbreking van minder dan tien minuten kon het publiek in de arena echter opgelucht applaudisseren: regen en onweer zouden Verona die avond bespaard blijven. De dirigent kwam met een huppeltje op en de musici gingen stoïcijns verder waar ze gebleven waren. De spanning rondom het weer maakte dat deze Tosca nog meeslepender werd beleefd dan deze tragische opera van zichzelf al is.
De intensiteit van de productie had zeker ook te maken met de manier waarop Sonya Yoncheva (Tosca), Vittorio Grigolo (Cavaradossi) en Roman Burdenko (Scarpia) de hoofdrollen vertolkten. Burdenko kon zich in zijn acteerspel helemaal uitleven als de meedogenloze politiechef die op ‘staatsvijanden’ jaagt en zijn macht op klassieke wijze misbruikt om de operadiva Tosca te veroveren. Bij veel andere rollen zou zijn barse baritonstem op sommige momenten iets te weinig warmte en diepgang bieden, maar in zijn presentatie van de schurkachtige beambte Scarpia transformeerden deze gebreken zich juist tot kwaliteiten. Burdenko vormde bovendien een geweldig contrast met de ronde expressiviteit van zijn tegenspeelster Yoncheva.
Puccini heeft het zijn titelheldin niet eenvoudig gemaakt. Nauwelijks krijgt Tosca de gelegenheid het hoe en waarom van haar gevoelens echt uit te diepen en tegelijkertijd wordt wel van haar verwacht dat ze een overtuigende combinatie van jaloezie, onzekerheid, overdonderende verliefdheid, walging, naïviteit, angst, wanhoop en nog vele andere emoties uitdraagt. Yoncheva’s toneelspel is weliswaar weinig subtiel, maar in de grote arena van Verona was dat zeer effectief en in al haar heftigheid gaf zij een goede invulling aan de larger than life figuur die Floria Tosca nu eenmaal is.
Yoncheva heeft een groot stemgeluid, dat ook in de meer intieme passages de achterste gedeelten van de arena bereikte – en zelfs dan klonk zij nog rond, rijk en vol finesse. Nergens hoefde zij in te leveren op haar warmte en expressiviteit, maar deze gingen in de luidere passages wel gepaard met een al te wiebelig vibrato. Gecombineerd met het niet altijd even strak geleide en vooral weinig subtiele orkest leidde dit in enkele passages helaas tot een wollig, ongefocust geluid. In de manier waarop zij wist te mengen met de diametraal tegengestelde stemgeluiden van Burdenko en Grigolo gaf zij daarentegen juist weer blijk van haar unieke veelzijdigheid. Al met al zette Yoncheva dan ook een behoorlijk complete, zij het niet ideale Tosca neer.
Hoewel de opera vernoemd is naar Floria Tosca, bewoog Vittorio Grigolo zich met een dusdanig flamboyante branie over de planken dat het af en toe leek alsof het allemaal om Cavaradossi draaide. Grigolo is een charismatische tenor die zichzelf in een interview met Vanity Fair ooit eens grappend als ‘sexverslaafd’ omschreef. Zijn playboy-image kwam hem duur te staan toen hij in dezelfde week als Plácido Domingo van een #Metoo-affaire werd beschuldigd, maar inmiddels is hij weer volledig gerehabiliteerd en hij lijkt sinds dit debacle geenszins gas terug te hebben genomen. Zijn vertolking van de levenslustige kunstenaar die bereid is zijn leven te geven voor een door Scarpia vervolgde vriend bruiste van de passie en energie. Na zijn zwierige entree leek het er even op dat Grigolo beter minder hoog van de toren had kunnen blazen want al direct bij ‘Recondita armonia’ (en later ook mede die van het iconische ‘E lucevan le stelle’) waren de hoge noten niet allemaal loepzuiver en zo nu en dan werden ook de laagste noten er op een holle, blafferige toon uitgeperst. Het contrast met zijn sublieme middenregister had niet groter kunnen zijn. Grigolo’s timbre is zowel warm als helder en zijn lyrische fraseringen klinken volledig natuurlijk zonder dat dat ook maar iets afdoet aan de spanning of zeggingskracht. Jammer genoeg kon het orkest zijn soepele lyriek niet altijd volgen, maar dat mag Grigolo natuurlijk niet verweten worden. Grigolo is een podiumdier in hart en nieren en het publiek in Verona koos er terecht voor om zich op zijn middenregister te richten en de schoonheidsfoutjes in de marge te vergeten: het uitzinnige, met ‘bis’-kreten doorspekte applaus na ‘E lucevan le stelle’ verleidde de charismatische tenor tot een vlugge encore.
Ondertussen stond de maan net boven de arena en uw recensent meende zelfs een glimp van een vallende ster te zien… of was diens verbeelding al te zeer aangewakkerd door Puccini’s droomachtige muziek? ‘E non ho amato mai tanto la vita!’ (en nog nooit heb ik zóveel van het leven gehouden!), zingt Cavaradossi in het uur van zijn dood en nog nooit spraken die woorden directer tot het hart dan toen. Het was ook het moment waarop de enscenering van Hugo de Ana eindelijk tot haar volste recht kwam. Eerder op de avond had deze al indruk gemaakt tijdens het Te Deum, toen een deel van het koor vanuit helder verlichte luiken op een stellage tevoorschijn kwam. Bij het maanschijnsel kwam nu de reusachtige kopie van Bernini’s aartsengel Michaël op de Engelenburcht bijna spookachtig tot leven -diens arm met het zwaard bewoog zelfs naar beneden tijdens de laatste akte!
Voor het overige was het vooral een prettige, klassieke, soms zelfs ietwat brave productie. Hier geen afgehakte vingers en bloedspetters zoals bij DNO in 2022 – op Scarpia’s martelkamer werd in Verona slechts subtiel gehint door een luik te openen waaruit Cavaradossi’s gepijnigde kreten kwamen, Tosca’s sprong vanaf de Engelenburcht werd evenmin uitgevoerd. Geen overdreven spektakel, maar er was genoeg moois te zien en het geheel kwam boven alles authentiek en waarheidsgetrouw over. Het verismo van deze zich in Rome-afspelende opera kreeg bovendien nog een extra zetje dankzij de opvoering in een antieke Romeinse arena.
Tosca is een meeslepende opera over geloof, hoop en liefde – en dan vooral de dramatische vernietiging daarvan. De productie in Verona brengt deze thema’s op overtuigende wijze onder het maanlicht en wie op 1 september a.s. nog een late vakantie in Noord-Italië viert, doet er goed aan om nog een ticket te boeken voor de volgende en tevens laatste voorstelling, al zijn de solisten zijn dan weer anders. Kleine tip: een schietgebedje aan de weergoden kan nooit kwaad.
Yannick Baudet
Info:
