Max Knigge schrijft Vioolconcert voor Maria Milstein: ‘Ik bewonder haar rijke klank en intense spanningsbogen
Door Thea Derks
Het AVROTROSVrijdagconcert koestert jong en Nederlands talent. Dit concertseizoen is de Russisch-Nederlandse violist Maria Milstein artist in residence. Zij vroeg Max Knigge een nieuw vioolconcert voor haar te componeren. Diens Planète Verte, Planète Bleue beleeft vrijdag 1 april zijn wereldpremière met het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Stanislav Kochanovsky. Knigge: ‘Maria heeft een volstrekt unieke klank.’
Max Knigge (1984) begon zijn muzikale avontuur met vioollessen en ging al snel ook componeren. Op zijn zestiende kreeg hij zijn eerste compositielessen, van de Britse componist David Rowland. Rond zijn zeventiende stapte hij over op de altviool. Een groot pré als componist vindt hij: ‘Als altviolist zit je middenin de harmonie, de noten komen haast tastbaar voorbij. Dat geeft inzicht en is bovendien inspirerend. Zo kan ik mijn praktijkervaring als musicus inzetten tijdens het componeren.’
Zoektocht naar klank
In 2010 voltooide hij zijn masterstudie compositie bij Wim Henderickx en Willem Jeths aan het Conservatorium van Amsterdam. Met hen deelt hij zijn liefde voor kleur en het zoeken naar nieuwe klanken. ‘In mijn composities tracht ik voor elk ensemble of uitvoerder een eigen klank te creëren, waarbij het karakter van de musicus voor een belangrijk deel het compositieproces bepaalt. Het is geweldig om met bevlogen musici te werken!’
Knigge componeerde zijn Vioolconcert voor Maria Milstein en heeft zich door haar toon en temperament laten inspireren: ‘Ik bewonder Maria zeer: zij heeft een volstrekt unieke klank, vol en rijk, heel expressief en persoonlijk. Ze weet van begin tot eind een intense spanningsboog te trekken en vertelt een verhaal met de grootst mogelijke diepgang en emotie.’
Het is een avontuurlijk concert geworden, vervolgt hij: ‘Een verhaal met weerstand in de klank, technisch uitdagend, maar hopelijk niet frustrerend om te spelen. Het is lyrisch, met lijnen die goed passen bij Maria’s muzikale persoonlijkheid.’ Maar het stuk moet niet exclusief aan haar gekoppeld worden, benadrukt hij: ‘Het is juist de kracht van muziek dat een stuk telkens weer anders klinkt: elke speler voegt iets toe.’
Klimaatvraagstuk
De titel, Planète verte, planète bleue verwijst naar de aarde, zegt Knigge: ‘Het klimaatvraagstuk houdt me vreselijk bezig. Ik heb de wijsheid niet in pacht en weet evenmin een oplossing, maar ik denk dat we als individu een grote verantwoordelijkheid hebben, en moeten nadenken wat de consequenties zijn van ons handelen.’
Het driedelige concert duurt ongeveer 18 minuten en volgt grofweg de klassieke indeling snel-langzaam-snel. Het eerste deel, ‘Vif & passionné’ is volgens de componist ‘losjes geïnspireerd op de zee’. Het opent met lyrische lijnen van de soloviool tegenover aangehouden klanken van blazers en strijkers.
Het weefsel is transparant, maar verdicht zich gaandeweg met snelle figuraties van solist en strijkorkest en korte tussenwerpingen van de blazers. Het deel eindigt met een glissando in de hoorns en een op de toets gespeelde tweeklank van soloviool en alten.
Het hierop volgende ‘Temps d’espace’ is geïnspireerd op de ruimte. Het heeft eveneens een open karakter en is contemplatief van sfeer. Zwierige frasen en virtuoos passagewerk van de solist worden ingekleurd met sierlijke motieven van basklarinetten, harp, gedempte koperblazers en op de kam gespeelde tremoli van de strijkers.
Slagwerk
Een korte cadens voert naar het derde deel, dat gewijd is aan land. Het wordt attacca ingezet met een dubbelforte gespeelde achtste van alle instrumenten behalve de soloviool. Deze ‘Danse ronde’ is gezet in een 9/8emaat en voor het eerst speelt ook het slagwerk een prominente rol.
Woodblocks, tomtoms en ‘wooden boards’ markeren een aardse rondedans; sfeervolle tremoli van pauken en cimbalen fungeren als trampoline voor razendsnelle zestienden van de solist. Ook de overige orkestgroepen mengen zich met kittige interacties in het betoog. Zo ontspint zich een levendig vraag- en antwoordspel tussen orkest en solist dat past in de beste traditie van het soloconcert.
Maar, eh, ‘wooden boards’? Gaan de slagwerkers inderdaad op planken rammen? Knigge lacht: ‘Ik ben nog in conclaaf met de slagwerkers hoe we het geluid kunnen realiseren dat ik in gedachten heb; als back-up staan de roto-toms klaar.’
Laconiek: ‘Als het niet lukt precies die klank te vinden die me voor oren stond, wordt het een mooi verhaal over een zoektocht die niets opleverde.’
Thea Derks
Muziek Max Knigge voor strijkkwartet ‘OhEngelOh Revisited’:
Info Thea Derks:
