Napolitana

Nederlands Blazers Ensemble, Peppe Barra (zang) en Paolo del Vecchio (gitaar).

Werken van o.a. Ruggiero Leoncavallo, Domenico Scarlatti, Gaetano Donizetti, Simone Bottasso en Peppe Barra.

Gehoord: 1 februari Muziekgebouw Amsterdam.

Nog te horen tot 16 februari in diverse plaatsen in Nederland (zie www.nbe.nl)

Door Paul Janssen

Biografie van een stad

Ja, ik beken. Ik ben misschien niet de meest aangewezen persoon om over Napolitana, het jongste programma van het Nederlands Blazers Ensemble te schrijven. Ik heb namelijk voorkennis, want ik heb de programmatoelichting geschreven. Dè manier om het vermoeden van bevooroordeeldheid over jezelf af te roepen. Toch is het schrijven van een programmatoelichting nog steeds iets anders dan daadwerkelijk een programma ervaren. Zaken kunnen op papier nog zo kloppen, of zelfs kloppend gemaakt worden, de uiteindelijke toetssteen is de praktijk. En daar gaat het om.

Gemeenschappelijk thema

Die praktijk kan ondanks vermoedens en verwachtingen nog steeds verrassen. En dat is precies wat op 1 februari in het Muziekgebouw aan ’t IJ gebeurde. Natuurlijk is op papier een programma aan elkaar te schrijven dat dendert van thema’s uit I Pagliacci van Leoncavallo via sonates van Domenico Scarlatti, een stuk uit Pergolesi’s Stabat Mater en Una furtiva lagrima van Gaetano Donizetti naar de Italiaanse volkszanger en dito held Peppe Barra. Vooral omdat in dit geval het gemeenschappelijke thema Napels is. Maar dat garandeert nog geen meeslepende spanningsboog die van A tot Z klopt. Neem bijvoorbeeld het thema Amsterdam en denk muziek van de oude André Hazes, Peter Schat en hits van de voormalige Osdorp Posse op één programma, terwijl ook nog even de Mahlertraditie van het Koninklijk Concertgebouworkest langskomt. In de praktijk klinkt dit ongetwijfeld als een bij elkaar geraapt zootje.

Plezier

Zo leek Napolitana ook: een willekeurig aantal invalshoeken die Napels als ‘toevallige’ gemeenschappelijke noemer hadden. Maar dan komt het daadwerkelijke concert en blijkt alles opeens een andere kant van eenzelfde medaille.

Dat ligt aan het Nederlands Blazers Ensemble zelf. Niet alleen staat elke musicus van het Nederlands Blazers Ensemble op het podium omdat hij of zij niet anders kan en er enorm plezier in heeft – let bijvoorbeeld op klarinettiste Annemiek de Bruin in Scarlatti’s Sonate K. 141 – ook weten ze het programma met de nodige humor te brengen die soms behoorlijk kolderiek is, zoals de playbackende ‘tenoren’ Alexander Verbeek, Bas Duister en Bart Schneemann en de op het juiste moment uitbarstende Vesuvius op de achtergrond in het uiteraard op het programma staande O sole mio, maar nooit over de grens van complete flauwekul gaat.

Bewerkingen

Het ligt ook aan de immer passende bewerkingen die deze keer weer grotendeels door Julian Schneemann zijn gemaakt. Deze toetsenist, arrangeur en componist is de zoon van artistiek leider Bart Schneemann, maar kan al jaren fier staan voor zijn eigen merites.

Hij slaagt er, net als de blazer op het podium, in om ons in zijn arrangementen die vreselijke term cross-over te doen vergeten terwijl Oost en West elkaar in zijn noten wel vanzelfsprekend ontmoeten. Waar vaak een exotisch instrument, liefst ook nog bespeeld door een allochtoon of, nog beter tegenwoordig, een vluchteling, wordt ingevoegd om alles politiek correct te doen lijken, is het bij de blazers al jaren vanzelfsprekend dat musici uit alle windstreken meedoen. Waar dat voorheen nog expliciet benoemd werd, is het inmiddels niet eens een issue meer. In Napolitana zijn de duduk van Ghaeth Almahoot en de ney van Sinan Arat aanwezig alsof ze altijd al deel uitmaakten van het ensemble. En precies zo zijn de arrangementen van Julian Schneemann. Het is niet vreemd als de hoorn en de duduk elkaar echoënd een prikkelende instrumentale versie van Una furtiva lagrima spelen. En het klinkt alsof het nooit anders geweest is als de ney zich er aan het slot van een prachtige bewerking voor blaaskwartet van Scarlatti’s Sonate K 8 nog even mee bemoeit. Daarnaast laat Julian Schneemann een andere sonate van Scarlatti (K 141) net zo makkelijk klinken als een rockend Napolitaans orkestje na een lange avond tafelen.

Melancholie

En het ligt bovendien aan de relevante gasten het Nederlands Blazers Ensemble uitnodigt en die iedere keer weer een dimensie aan de kern van het programma toevoegen. Zo stalen nu gitarist Paolo del Vecchio, Simone Bottasso die het organetto, de Italiaanse versie van het accordeon, en vooral zanger en volksheld Peppe Barra de show. Barra wordt volgend jaar tachtig,  maar zingt en bespeelt het publiek met minimale bewegingen als een jonge god.

Hij is de personificatie van een programma waarin lach, traan, verdriet en vreugde samen komen. Een man om van te houden. De melancholie van zijn songs, de snik die hij als Pulcinella liet horen in Serenata di Pulcinella van Cimaroso en het van vol overgave tot fluisterzacht laten meezingen van het publiek, is naast het beroemde thema uit I Pagliacci van Ruggiero Leoncavallo dat hier en daar opdook, precies wat het hele programma bindt. Die melancholie, dat balanceren op de rand van lach en traan zit in Napolitaanse opera, in de sonates van Scarlatti, in O sole mio en in de duizelingwekkende jazzy solo van Simone Bottasso.

Harmonisch samengaan

Het vinden van die rode draden, ze benadrukken in arrangementen zodat ogenschijnlijk bij elkaar geraapte programma’s kloppen terwijl er ondertussen als vanzelfsprekend vele culturele invloeden harmonisch samengaan, dat is precies de kracht van het NBE. En dat is niet op papier te constateren, dat ervaar je in de praktijk. Dus doe uzelf een plezier en ondervindt het aan den lijve. Want Napolitana is even hilarisch als melancholisch en uiteindelijk niet alleen een perfecte klinkende biografie van een stad die door de eeuwen heen een enorme smeltkroes is geworden, maar ook van het Nederlands Blazers Ensemble zelf.

Paul Janssen

Info:

https://nbe.nl/programma/napolitana/