Nieuwjaarsconcert Nederlands Blazers Ensemble

Gehoord: 1,1, 2023, Grote Zaal Concertgebouw

I.s.m. NPO2 zie: https://www.npostart.nl/nieuwjaarsconcert/01-01-2023/BV_101408972

 

Twee jaar lang moesten we het doen met een gestreamd Nieuwjaarsconcert van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE), maar nu kon het eindelijk weer live. En dat betekende als vanouds met een nog half beneveld hoofd over hobbels van afgeschoten vuurpijlen naar het Concertgebouw fietsen, om daar het leukste muzikale begin van het nieuwe jaar mee te maken: de alweer 51^e (!) editie van het traditionele Nieuwjaarsconcert, dat o.l.v. hoboïst Bart Schneemann steevast uitdraait op een ontwapenende mix tussen een lach en een traan, swingende en droevige (wereld)muziek uit alle windstreken, muziek omwille van zichzelf en muziek als sociaal/politiek statement. Met als thema De Smartlap, volgens Schneemann ‘een eeuwenoude metafoor voor warme en meelevende gevoelens uit alle culturen van over de hele wereld’, riepen de blazers en slagwerkers van het NBE (samen met het Tarab Choir o.l.v. Majed Saraydeen en Consensus Vocalis o.l.v. Béni Csillag, een Oekraïense en een Hollandse zangeres, een ‘alcoholische’ gitarist, de drie winnaars van de compositieopdracht van het JongNBE, een Soefiliederen zingende Turkse fluitspeler en een voor de vrede dansend Armeense jongentje) op tot méér empathie en universele verbroedering. Wereldwijd.

 

Spreekstalmeester Schneemann kon het ook nu weer niet laten de zaal voor aanvang van het concert aan het lachen te maken, met zijn quasi serieuze aanwijzingen hoe het publiek zich tijdens de live tv-opname moest gedragen om het geheel tot een knallend succes op de buis te maken. Omdat er robotcamera’s door de zaal vlogen kon immers iedereen op tv komen. ‘En zoals u weet is beeld meedogenloos’, grapte Schneemann. Hij deed klap- en zangoefeningen met de zaal, zodat het publiek het feestconcert op tv ‘spontaan’ zou ondersteunen met hartstochtelijk applaus en uit volle borst meezingen. Het duurde even voordat Schneemann tevreden was (‘Als jullie nu niet méér je best doen dan kap ik ermee’), maar de stemming zat er gelijk goed in. En toen brak vanuit de kosmos het indringende oer-geweld los waarmee het Nieuwjaarsconcert begon en eindigde: het door Hans van der Heide knap voor blazers en koren bewerkte Herr, unserer Herscher uit de Johannes Passion van Johann Sebastian Bach, volgens Schneemann ‘de grootste smartlapper aller tijden.’

 

 

Zó imposant klonken Bachs van hemel en hel doordrongen noten, waar de uit Turkije gevluchte fluitspeler Sinan Arat met Oriëntaalse vrijheid schrijnende Ney-klanken aan toevoegde, dat de urgentie van het hele programma direct werd verduidelijkt: We doen nu wel feestelijk, maar de hele wereld staat in brand en we vragen u om samen met ons stil te staan bij onze vergiftigde aardbol en het leed van de oorlogsslachtoffers, onderdrukten en vluchtelingen uit de hele wereld. Dus toon uw gevoelens, leef mee, laat de tranen over uw wangen stomen. Muziek kan helpen bij het genereren van meer tolerantie, besef en begrip voor elkaar, want de universele taal van de muziek wordt door iedereen verstaan. Intussen maakte het Herr, unser Herscher duidelijk dat er maar één componist is die daadwerkelijk de mensheid zou kunnen redden van de ondergang: Bach, want hij doorzag als geen ander de geheimen van de schepping en de instincten van de mensheid. Bach ís God in de muziek.

 

 

Er volgde een door Julian Schneemann (de zoon van…) bewerkte Napolitaanse traditional, Canto del Sanfedisti, waarop de altijd indrukwekkende Sinan Arat een verheven Soefi-tekst zong, waarvan het al snel door de zaal meegezongen refrein luidde: ‘Vrijheid, vrijheid, voor mensen, voor dieren; vrijheid, vrijheid, voor aarde voor steen.’ Strekking: Laat het licht weer in je schitteren dat door jou beledigd is. We zijn maar gasten op deze wereld, dus waarom deze competitie? Stap in de wijsheid van geleerden, koester de de ziel van het zijn die ook jouw gekozen heeft, sta op tegen de onderdrukker, vier het leven en wordt allemaal één. In de fraai uitgelichte zaal, die uitkeek op een ouderwetse bar op het podium, klonk Arats wijze oproep heel aanstekelijk, alsof ronddraaiende derwisjen zich in de noten hadden verstopt.

 

 

De muzikale trein denderde verder via een kort intermezzo – Een Pikettanussie van Harry de Groot – naar de eerste winnaars van de compositiewedstrijd 2022, de door Floortje Dessing geïnterviewde Lucas & Kobe Bakker (resp. 13 en 14 jaar) die het stuk Polar (van ‘polair’) ten gehore brachten. Kobe had zich tijdens corona sip en verdrietig gevoeld. Daarom was hij maar wat gaan componeren om een lichtpuntje in de duisternis te vinden. Met als resultaat een swingend stuk over de tegenstellingen tussen zwart-wit, luid-zacht, Gent- Fries (want de broertjes wonen niet samen). Op het podium bleek Kobe al professioneel vergroeid met zijn tenorsaxofoon, terwijl zijn jongere broertje hem dapper ondersteunde op het drumstel.

 

 

Bloedserieus, zo niet apocalyptisch, klonk het door de trom opgezweepte en door beide koren gezongen Curse upon Iron van de in 2017 overleden Veljo Tormis, wiens heftige muziek (bij mij tenminste) associaties wekte met Carmina Burana van Carl Orff. Maar bij de oer-Hollandse smartlappenzangeres Daantje Lurks uit Rotterdam brak achter op het podium de zon weer door. Als de vrouwelijke André Hazes schalde haar ijzersterke stem door de Grote Zaal: ‘Diep in mijn hart is er maar eentje voor mij, want jij bent heus niet slecht, wat die ander ook zegt’, zong ze haar dronken aan de bar hangende geliefde toe, waarbij ze muzikale bijval kreeg van de Roemeense accordeonist Vasile Nedea. In A Recruit’s Song dompelde de theatrale en getalenteerde Oekraïense ‘protestzangeres’ Mariana Sadovska het publiek weer vol overtuigingskracht onder in de ellende van de oorlog: ‘He muzikanten, speel de csardas voor mij. Laat me nog één keer dansen.’ Gevolgd door: ‘Als ik dood ben zullen enkel drie meisjes om mij huilen. De eerste omdat ik haar broer ben, de tweede omdat ik haar neef ben, de derde zal het uitschreeuwen omdat ze mijn kind draagt.’

 

 

Purcells Music for a While, bewerkt tot duo voor fagot en contrabas, sloot daar naadloos op aan. Tegen een treurige achtergrond van oorlogsbeelden met kapotgeschoten huizen, bad Schneemann op zijn hobo hartstochtelijk voor vrede, terwijl bassist Wilmar de Visser met niet altijd even goed gekozen basnoten de klaagzang een basis verleende. Desondanks kwam de schrijnende boodschap van het duo glashelder over. De chaos in de wereld werd in het dynamisch ronkende Re-Mix van Steve Martland nagebootst door drie slagwerkers, die in vliegende vaart emmers vol instrumentjes aangereikt kregen – van pannen tot aan toetertjes – waarmee ze geacht werden te soleren. Een humoristisch staaltje van serieuze symboliek.

 

 

De volgende twee winnaars van de compositiewedstrijd 2022, Laimis Jofre (14) en Rob Reijnhart (1) stalen eigentijds en hondsbrutaal de show met hun spannende rap 4 Nullen. Bedenker Jofre: ‘Ik rap over wat ik hoor, zie en beleef. En dat is heel wat…’ Zijn vriendje Reijnhart deed al drummend en rappend niet voor hem onder en de zaal lag aan hun voeten. Ingeleid door Ud, gitaar en een voorzangeres uit het koor, ging het Tarab Choir vervolgens al dansend uit zijn dak in Ya Sahar El-Layali van Fairouz, waarna het geweldig bewegende Armeense jongetje David Kitoyan op The Lighthouse van Danile Herskedal halsbrekende  streetdans-achtige  capriolen uithaalde om met zijn danskunst bij te dragen aan de vrede op aarde.

 

 

Linde Geboers, de derde winnares van de componisten wedstrijd 2022, zocht het muzikaal dichter bij huis in haar ferm gezongen ‘smartlap’ Utrecht (‘De avond heeft zoveel meer kleuren als je door je tranen ziet…’), waarbij ze zich liet begeleiden door haar zingende en gitaar spelende vriendin Mayte Ackermans en haar neef Tijn Veenhoven op elektrische gitaar: ‘Kom je nog naar Utrecht? Dan gaan we zitten bij de Dom. Als je kan…’

 

 

Hogp op het podium, opnieuw gezeten voor bewegende beelden van oorlogsgeweld, speelde fagottiste Dorian Cooke met Sinan Arat op de Ney een door Julian Schneemann geschreven duo-bewerking van het Quando Corpus Morietur uit het Stabat Mater van Pergolesi, de meest indringende klassieke ‘smartlap’ over universeel moederverdriet. Klarinettist Bart de Kater ontpopte zich tot de ideale vertolker van zigeunermuziek in de opzwepende Roemeense traditional Invirtita, waarbij accordeonist Vasile Nadea met feilloos gezag de steeds snellere en syncopische ritmes aangaf. Opnieuw maakte de Oekraïense zangeres Mariana Sadovska veel indruk met haar huiveringwekkend mooie en aangrijpende ‘vluchtelingenlied’ Where are you from: ‘Vanwaar komt u, naargeestige karavaan, zwarte vogelzwerm?’… ’Ooit woonden wij in een stad die nu niet meer bestaat’… ‘Vandaag omklemt ieder van ons een enkele tas. Een koffer vol met as, gevuld tijdens een vuurgevecht, waardoor we allemaal brandlucht ruiken, tot in onze dromen.’  Daarna pleitte zangeres Daantje grootmoedig voor verdraagzaamheid en barmhartigheid, door haar echtgenoot achter de bar toe te zingen ‘Ik gun je heus je borreltje wel, maar je moet niet overdrijven. Jij krijgt nooit genoeg. Als het aan jou ligt staat je bed in de kroeg.’ Waarop haar dronkenlap zich in Atchafalya van Snarky Puppy onvoorzien ontpopte tot elektrische gitaar-virtuoos.

 

 

En toen was het weer tijd voor het openingskoor uit de Johannes Passie van Bach, wiens allesomvattende polyfonie de hele voorstelling omarmde. In plaats van de gebruikelijke ballonnenregen (Schneemann: ‘Dat geknal is te pijnlijk voor mensen uit oorlogsgebieden.’) volgde een muzikale parade, waarbij alle musici, artiesten en het publiek uit volle borst het refrein voor de vrijheid zongen: ‘Kom op, sluit je met vrede aan bij de broederschap!’

Wenneke Savenije

Info:

https://nbe.nl/programma/nieuwjaarsconcert-2023/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Terugkijken:

https://www.npostart.nl/nieuwjaarsconcert/01-01-2023/BV_101408972