Gehoord: 1/1, Nederlands Blazers Ensemble & friends, Concertgebouw, Amsterdam

Door Wenneke Savenije

 

Happy New Year! 

Hoe bedenk je voor de 51^e editie van het altijd optimistisch swingende Nieuwjaarsconcert van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) een ‘leuk’ thema na een in alle opzichten rampzalig jaar als 2023? Werden al eerder de ballonnen die traditiegetrouw aan het einde van het programma uit de lucht vielen afgeschaft, volgens hoboïst en artistiek directeur Bart Schneemann omdat het geknal ervan te traumatiserend zou kunnen uitpakken voor alle mensen in de zaal die een oorlog ontvlucht zijn, ditmaal leek er nog maar één optie mogelijk om op het Nieuwjaarsconcert 2024 integer om te gaan met het wereldleed om ons heen: kiezen voor soberheid en een ingetogen thematiek.

 

 

O mijn zon

O sole Mio (‘O mijn zon’) werd ironisch gekozen als overkoepelende thema, maar de rode draad van het programma was ditmaal verbroedering. Om Schneemann te citeren, die als altijd het publiek toesprak: ‘Ik wil jullie nog even Gelukkig Nieuwjaar toewensen, gek genoeg, terwijl ja… het is wel een gekke tijd waarin we leven… Zulke heftige tijden hebben we nog nooit meegemaakt. Er gebeurt zoveel in de wereld, overal is er wel iets aan de hand. Het rare is dat wij het hier in Nederland relatief nog ontzettend goed hebben. Maar toch, en dat vind ik misschien wel het ergste, hebben we hier ook het ene kamp en het andere kamp. Het is allemaal van wij en zij, van licht en donker, van links en rechts, van de boer op de tractor en de linkse milieuactivist op de snelweg. Herinneren jullie je die tijd uit mijn jeugd nog van Joop den Uyl en Dries van Agt? Dat was ook links en rechts en die waren het in principe nooit met elkaar eens. Maar ja, er waren ook momenten dat ze naar elkaar luisterden, discussies hadden en op elkaars argumenten reageerden. Het gekke is dat dat af en toe ook wat opleverde. Nou die tijd, dames en heren, die lijkt nu wel heel lang geleden. Maar goed, zand erover. Ik beloof jullie dat het probleem na dit concert helemaal is opgelost. Na tachtig minuten is het probleem van al die kampen niet meer aanwezig. Ook wij beginnen uiteraard gewoon met twee kampen. Maar aan het einde van het concert zijn we allemaal samen.’

 

 

 

Dansen op de rand van de vulkaan

Schneemanns verhaal had niet misstaan in een oecumenische dienst voor de wereldvrede, maar uiteindelijk overstijgt muziek altijd alles wat in woorden uit te drukken valt, zodat het toch nog een vrolijke bedoening zou worden. Alleen de huiveringwekkende opening sloeg in als een bom: Qui tollis peccata mundi uit Mozarts Grote Mis in c, sereen gezongen door Consensus Vocalis en Tarab Chor op de hamerende akkoorden door het NBE, meesterlijk gekozen om zijn universele betekenis: ‘Lam, Gods, dat wegneemt de zonden van de wereld, ontferm u over ons, geef ons vrede.’ Deze oproep aan de goden liep naadloos over in het jazzy swingende Ninth ward calling in een bewerking van Callum Au, een gospelachtige viering van het leven met enthousiast gespeelde solo’s door saxofoon en trompet.

 

 

Daarna verscheen de eerste prijswinnares van Op Weg Naar Het Nieuwjaarsconcert, de jaarlijkse compositiewedstrijd van het NBE voor jonge componisten t/m 18 jaar, waaraan ditmaal bijna 100 jongeren meededen: de Egyptische Shery Gerges (15), gewapend met haar gitaar, met het nummer Wat er ook gebeurt. Ze woont pas 11 maanden in Nederland in het AZC en heeft pas 5 maanden Nederlandse les, maar ze kon al moeiteloos aan presentatrice Floortje Dessing uitleggen hoe ze tot de compositie was gekomen en wat ze ermee bedoelde: ‘Wat er ook gebeurt, je blijft een mens. Ook als er iets heel slechts gebeurt, je moet zoveel mogelijk uit het leven halen want het leven is kort, je moet van elk moment iets bijzonders zien te maken.’ Gerges is bezig haar lied in zeven talen te vertalen, waarbij ze de muziek voor elke cultuur een speciale kleur wil geven, met behoud van dezelfde melodie. ‘Ik wil dat ook vluchtelingen die alleen hun eigen taal verstaan mijn lied begrijpen, omdat de meesten van hen zich depressief voelen vanwege het lange wachten met een mysterieuze onbekende toekomst. Mijn lied is voor elk persoon die bang is en zichzelf niet waardeert: vertrouw jezelf, je bent capabel.’ Bijna als op de golven van de zee zong basgitarist Bram Wassink de eerste regels van Gerges’ lied: ‘Houdt je hoofd omhoog, al zit het tegen. Sta op en vecht als nooit tevoren. Wees het licht dat schijnt in donkere wegen. Nooit is het te laat en zeg dat voort.’

 

 

Fluitspeler en zanger Sinan Arat, zelf politiek vluchteling uit Turkije, nam het over en begon na een gitaar/fluit duet met Gerges ook te zingen, samen met een in het Egyptisch zingende dame, waarna ook het NBE zich mengde in het kleurrijke lied vol Oosterse elementen. Als Gerges iets duidelijk maakte, dan wel dat muziek alle mensen op de wereld kan raken.

 

Duel

Als twee tegenover elkaar staande kampen prijkten achterop het podium twee verlichte balkonnetjes, waarop een trombonist en een trompettist tevoorschijn kwamen die op de fascinerende klanken van Bibers Mysterie Sonata een dialoog met elkaar probeerden aan te gaan, waarin ook nog een hoornist zich mengde, totdat Simone Bottasso op zijn organetto, een kleine trekharmonica, spontaan heen en weer begon te dansen in het melancholieke Monkerrina waarin ook het NBE zich gaandeweg begon te manifesteren.

Daarna volgde een ware ‘strijd’ met Vasile Nedea, bespeler van de accordeon, tussen klein en groot, waarbij groot het won omdat Nedea zo’n waarachtige musicus is terwijl Bottasso het teveel zocht in heftige dansbewegingen die afleidden van zijn bloedmuzikale spel. Maar aan het eind hadden beide heren elkaar gevonden. Daarop mocht de zaal zich onder leiding van een van de slagwerksters uitleven in het al handenwrijvend, met vingers knippend en op benen slaand nabootsen van regen, wind, storm en bliksem. Dat vond iedereen zo’n leuk spel, dat het publiek het ook nog zachtjes liet motregenen in Bachs Kijk om naar elkaar in een bewerking van Hans van der Heijde, met een fraai naspel door de blazers.

 

 

Emoties delen

De tweede winnaar van de compositiewedstrijd, Sadewa Bekker (17) en zijn Fusion Band, studeert al trompet aan het Codarts lyceum en won onlangs de 3^e prijs tijdens het Prinses Christina Jazz Concours in Zwijndrecht. ‘Als je een eigen stuk schrijft moet er wel een verhaal achter zitten, zodat je een emotie kan delen met het publiek.,’ aldus de jonge trompettist.

 

 

Sadewa componeerde zijn Rage uit woede en frustratie over de ernstige ziekte van zijn beste vriendin, waarvoor hij weinig kon betekenen. De vriendin was nu genoeg opgeknapt om zelf te komen luisteren, zodat de aan het begin van het stuk opvlammende woede van Sadewa en zijn band eigenlijk best meeviel. Virtuoos en jazzy kwetterde hij erop los met zijn trompet, waarbij zijn bandleden hem samen met het NBE met bloedernstige gezichten professioneel begeleidden.

 

Kosmisch musiceren

 

 

Wanneer Sinan Arat op zijn fluit speelt doemen er bij mij onmiddellijk beelden van Bijbelse landschappen in me op. Hij noemt muziek dan ook ‘de adem en de taal van het universum.’ Met de eveneens Turkse slagwerker Alper Kecek op een reusachtige frame drum, riep Arat in Haydar Haydar daadwerkelijk een illusie van de kosmos op, in de hoop ‘mensen bij elkaar te brengen en hun solidariteit te versterken’, eindigend in een universele wanhoopskreet.

 

Kampenstrijd

Opnieuw kwamen er musici op de balkonnetjes tevoorschijn, ditmaal twee trompettisten die elkaar aanvankelijk naar het leven stonden omdat ze allebei het hoogste woord wilden voeren, maar tenslotte toch elkaar vonden door echt samen te gaan spelen. Daarop speelden Shaza Mania en Bart de Kater grensoverschrijdend en meer Oosters dan Westers samen in het door Tamer Pinarbasi bewerkte Crosswinds op Qanun en klarinet, daarbij steeds vuriger begeleid door het kleurrijk musicerende NBE.

 

 

In O Sole Mio staken drie Napolitaans geklede heren al playbackend de draak met de Drie Tenoren, vanaf de balkons en vooraan op het podium, die allemaal als haantje de voorste uitverkoren wilden worden tot de beste zanger. Vergeefs want, hoe meer ze hun best deden, hoe potsierlijker het werd. De zon kwam niet tevoorschijn en de tenoren dropen af. In een grappige bewerking van Konrad Kosellick klonk daarna To me you’re beautiful, oftewel het bekende Jiddische lied Bei mir bist Du Shein, beter bekend als Bei mir bist Du Schön van de Andrew Sisters. Nu begonnen de balkonnetjes, elk met een saxofoniste erop, omhoog te stijgen en naar elkaar toe te bewegen, zodat de grenzen tussen beide ‘kampen’ vervaagden.

 

 

 

Ode aan de liefde

Intiem en teder brachten Bart Schneemann en Simone Bottasso een ontroerende ode aan de liefde in het duet Folle è ben che si crede van Tarquinio Merula, in een subtiele bewerking van Julian Schneemann. Mogelijk was dit ook een beetje een afscheid, want op de site van het NBE staat een vacature voor een nieuwe artistiek directeur die – bijna onmogelijk! – de originele, geestige, gevoelige, inventieve en van nature grensoverschrijdend musicerende en programmerende Bart Schneemann moet gaan vervangen.

 

 

Hopelijk blijft hij voorlopig nog even van de partij bij het NBE, waarover hij sinds 1988 de scepter zwaait, want als iemand kleurrijke musici uit alle windrichtingen en alle genres en stijlen bij elkaar weet te brengen, dan is dat wel Schneemann. Daarna leek de tijd even stil te staan in de eindeloos opwaarts stijgende bewegingen van Nautilus van Anna Meredith, bewerkt door Hans van der Heijde.

 

 

De 14-jarige Elia Karim uit Manchester, in het bezit van een Nederlandse moeder en een Nederlands paspoort, begon met muziek maken om zijn oma te plezieren, die alles deed om hem aan te moedigen in zijn trompet- en pianospel. ‘Ze gaf altijd veel liefde en begon ineens over deze competitie te praten. Ik was toen zes en kon niet bedenken dat ik zeven jaar later in het Concertgebouw zou spelen.is oma inmiddels al dood en het voelt een beetje surrealistisch hier, alsof ik onder stroom sta. Maar ik verheug me er ook op om mijn stuk 10-4 te kunnen spelen. De titel verwijst naar codetaal die vaak wordt gebruikt in politieseries.’  Elia zette verlegen maar dapper in op piano en stapte vervolgens over op de helaas enigszins vals gestemde trompet, waarop hij in samenspraak met het NBE en vervolgens ook met trompettist Sadewe melancholieke swing ten gehore bracht.

 

Prayer of the Mothers

En toen werden alle aanwezigen geacht mee te spelen en te zingen in Prayer of the Mothers van Yael Deckelbaum (een imposante poging om het op te nemen voor alle slachtoffers van de oorlog in Gaza, in een bewerking Julian Schneemann), waarbij de door verschillende musici bevolkte balkonnetjes nu echt tegen elkaar aanschoven en iedereen met iedereen verbonden raakte, precies zoals Schneemann het had beloofd: ‘From the north/ To the south/ From the west/ To the east/ Hear the prayers of the mothers/ Bring them peace/ bring them peace.’  

 

 

Alsof de oproep met succes tot de hele wereld was doorgedrongen werd er vervolgens door alle aanwezigen nog even muzikaal feestgevierd in de door Steven Verhelst bewerkte traditional Philos, waarin alleen nog maar ruimte was voor de ware gemeenschapszin, levensvreugde en plezier.

 

Wenneke Savenije

 

 

Info:

https://nbe.nl