Recensies

ORDA ademt Liefde voor de blokfluit

by De Nieuwe Muze 12 juli 2023 3949 Views

Van 7-9 juli vond de Internationale Editie van de Open Recorder Days plaats in het Conservatorium van Amsterdam. Suus Blanke was erbij, maakte foto’s en brengt verslag uit…

Part I: Een stukje geschiedenis

De blokfluit is een heel oud instrument. De lucht gaat door de bek (gevormd door het kopstuk en een blok) van het instrument en wordt gesplitst door het labium. Daar onstaat de klank. Verder is het (ongenuanceerd gezegd) een pijp met gaten. Samen kunnen ze klinken ze als een orgel.

Eén van de problemen van dit instrument is dat het (net als een klavecimbel) geen dynamiek kent. De bespeler moet dat suggereren. Toen de viool (eerst als instrument van de duivel) zijn intrede deed, was het gedaan met de blokfluit. Argancelo Corelli (1653- 1713) schreef sonates voor het strijkinstrument. Maar uit angst voor zijn imago en uit commerciële overwegingen, schreef hij erbij dat de muziek op allerhande instrumenten te spelen was. Zodoende wordt deze muziek nog steeds op de blokfluit uitgevoerd. J.S. Bach (1685-1750) liet de blokfluit nog klinken in zijn Brandenburgerconcerten en een aantal van zijn cantates. Maar daarna verdween het instrument in de kast.

Arnold Dolmetsch (1858-1940) haalde de blokfluit weer tevoorschijn toen hij oude instrumenten bestudeerde. Zijn zoon Carl Dolmetsch (1911-1997) werd in de vorige eeuw de eerste beroemde blokfluitist en wist vele componisten voor het instrument te laten schrijven. In Nederland werd de blokfluit opgepakt door Frans Brüggen (1934-2014). Hij wist met zijn spel het imago van een beginners instrument voor kinderen van de blokfluit af te werpen. Daardoor ontstond een enorme populariteit en tot op de dag van vandaag vinden er nog nieuwe innovaties plaats.

Frans Brüggen trad veel op met zijn leerlingen Kees Boeke en Walter van Hauwe. De leerlingen van de laatste twee vormden o.a. het Amsterdam Loekie Stardust Quartet, Brisk en La Fontegara Amsterdam. In de jaren tachtig ontstonden de Open Nederlandse Blokfluitdagen te Utrecht (SONBU), op initiatief van vele van deze blokfluitisten. Er was een concours, een muziekmarkt en natuurlijk concerten. Dit concept is in 2012 voortgezet door The Royal Wind Music. Zo ontstond ORDA: Open Recorder Days Amsterdam.

ORDA

Van 7 t/m 9 juli 2023 vond de zesde editie van ORDA plaats in onze hoofdstad. Blokfluit liefhebbers van over de hele wereld waren naar het conservatorium toegestroomd. Opvallend waren de prachtig geklede en zeer gedisciplineerde grote groep spelers uit Taiwan en Hongkong. Er waren deelnemers uit onze omringende landen, maar ook uit Oost-Europa, Israël en de VS. Er vonden (uitverkochte) masterclasses plaats door beroemde docenten, die zelf ook weer de gelegenheid kregen met elkaar in debat te gaan over het blokfluit onderwijs.

Er was gelegenheid geboden aan jonge musici, in de vorm van gratis fringe-concerten, om hun kwaliteiten te laten horen. En er vonden een aantal betaalde concerten plaats. Deze concerten bestreken alle tijdperken waarin de blokfluit hoogtij vierde. Zo speelde Corina Marti muziek uit de middeleeuwen, vertegenwoordigde The Royal Wind Music de Renaissance. Stefan Temmingh, op het klavecimbel begeleidt door Wiebke Weidanz, speelde beroemde sonates uit de barokperiode. De nieuwste muziek (soms met elektronica) bracht Susanne Fröhlich ten gehore. Beneden in het gebouw was een markt met blokfluitbouwers, (tweedehands) bladmuziek en nog enkele cd’s en DVD’s (Daniël Brüggen).

Concours

Het hart van ORDA was het concours. De naam van het festival begint zowel in het Nederlands als in het Engels met ‘open’. Het geeft een mooi beeld, want het was open voor alle liefhebbers (amateurs). Voor jong en oud in allerlei leeftijdscategorieën. Van solo, duo’s, ensembles tot hele orkesten. Er was zelfs een kleine categorie voor conservatorium studenten tot 30 jaar. Een hele klus voor de jury, maar het mooie was dat veel kandidaten met een prijs naar zouden huis gaan. Deze internationale jury bestond uit voorzitter Bert Honing (Ned.), Alana Blackburn (Australië), Ana Fiqueiras (Portugal), Bolette Roed (Denemarken), Ian Wilson (VK) en Han Tol (Ned.) Zij waren opgesplitst in twee groepen, zodat tegelijkertijd op twee plaatsen de kandidaten hun muziek konden laten horen.

Daardoor was het voor mij onmogelijk alles te volgen, maar heb willekeurig een aantal kandidaten gekozen. Wanneer je aan dit concours deelneemt kan je natuurlijk al iets. De programma’s van de kandidaten waren dan ook zorgvuldig en gevarieerd samengesteld. Het blokfluit repertoire is vrij klein. Tijdens het concours was nauwelijks tot niets van hetzelfde te horen. Dus een feest om iets nieuws te ontdekken. Voor mij was de eerste kandidate een Nederlandse. Het klonk een beetje zoals wij de blokfluit gewend zijn. Maar het was met liefhebbend enthousiasme gespeeld. De tweede kandidate uit Taiwan was andere koek: ze kwam op in een mooie jurk en van haar podiumpresentatie kunnen wij Nederlanders nog wat leren. Al voelt het voor ons een beetje gemaakt. Haar spel was heel virtuoos, maar van de muziek bleef weinig over. Na afloop kwamen heftige tranen van de spanning. Ze werd liefdevol opgevangen door iemand van de groep.

Van de groepsdiscipline uit Azië heb ik sowieso genoten. Wat een saamhorigheid voor, tijdens en na het concert. Dit kwam niet alleen naar voren in de prachtige kleding die ze droegen. Bij de orkesten gaf dat meteen meer eenheidsgevoel. Ook in de muziek. Op de gang van het conservatorium heb ik staan kijken hoe in alle rust de kandidaten zich voorbereidden. Iedereen wist precies wat hij/zij moesten doen. Op een gegeven moment wandelde een blokfluitorkest met hun kunststof blokfluiten, in de brandende zon, over de Oosterdokskade. Later vertelde iemand mij, dat ze nog langer moesten studeren. Maar daar was geen ruimte voor in het gebouw van het conservatorium. Dus gingen ze verder in de fietsenstalling onder het gebouw. Het heeft ze wel de eerste plaats in hun categorie opgeleverd!

Het duo La Quercia (VK) speelde het eerste werk Fantasia I van speelster Olivia Petryszak (2000) ook op kunststof instrumenten. Het voordeel was dat ze deze als ritmisch effect, zonder schade, op de grond konden laten vallen. Heel erg leuk! Het duo speelde ook een bewerking van de beroemde Chaconne van J.S. Bach voor twee blokfluiten. Ze klonken samen als een orkest en wonnen (met een geweldige improvisatie voor klavecimbel en blokfluit) terecht de eerste prijs in de categorie conservatorium student tot 30 jaar.

ORDA was heel goed georganiseerd en alles liep op tijd, behalve het jury beraad. Maar dat was te begrijpen en te vergeven, gezien het aantal prijzen die werden uitgereikt. Zelf vreesde ik dat de aandoenlijk uitziende, vituoos en saamhorig spelende, Aziaten er met de trofee’s vandoor zouden gaan. Maar dat was niet het geval. Er was een evenwichtig beeld, verdeeld over alle landen. Van Taiwan tot de VS en van Hongarije, Israël tot in Brazilië. Er was serieus met de jurering omgegaan, want er viel in een categorie géén eerste plaats en er waren een aantal gedeelde plaatsen. Opvallend was dat er slechts één Nederlands duo in de prijzen viel met een eervolle vermelding: het Duo Krimi. Twee Nederlandse (amateur) begeleiders (categorie: geen blokfluit) ontvingen deze prijs ook: Eric Wang en Saul Hoeflach. Er waren meerdere eervolle vermeldingen, zoals voor het eerdergenoemde duo La Quercia, vanwege het meest originele programma. Het Duitse blokfluitorkest Recording Generations ontving zowel een eervolle vermelding als de prijs van The Royal Wind Music. De prijs voor een eigen compositie ging naar Hsing-an Lee uit Taiwan en voor het best gespeelde eigentijds werk naar Sam Honeybone (VK) Maar de grootste prijswinnaar was de bijna kleinste deelnemer Alexander Umundum uit Oostenrijk. Hij won de eerste prijs in zijn categorie, de prijs voor het beste programma en (tegen de verwachtingen in) de publieksprijs.

Alle prijswinnaars ontvingen prachtige instrumenten, gedoneerd door bouwers op de markt als Erven Adriana Breukink, Stefan Blezinger, AAFAB, Conrad Mollenhouwer, Erik Jahn en Sophie Schmid, Francesco Li Virghi, Tom de Vries en een Dragonflute van Tim Cranmore. Anderen kregen een voucher met een bedrag bij aankoop van een instrument of bladmuziek. Er werden ook tassen uitgedeeld vol cd’s met inspiratie door grote namen in de blokfluit wereld. Zo gingen velen voldaan zijns weegs, om hun liefhebberij voort te zetten, of wellicht een professionele carrière tegemoet te gaan.

Suus Blanke