Pianist Volodin en dirigente Diakun: twee fenomenen
Symfonieorkest Vlaanderen o.l.v. Marzena Diakun, m.m.v. Alexei Volodin, piano
Werken van: Mendelssohn en Chopin
Gehoord: Concertgebouw Amsterdam, 19 februari 2023
Door Willem Boone
Te oordelen naar de nagenoeg volle Grote Zaal van het Concertgebouw lijkt de coronapandemie alweer behoorlijk ver weg en des te beter. Het bewijst ook eens te meer dat romantische klassiekers als Mendelssohn en Chopin onverminderd hun weg weten te vinden naar muziekliefhebbers. Het Symfonieorkest Vlaanderen speelde in relatief kleine bezetting, wat zeker in het geval van het Eerste Pianoconcert van Chopin te verdedigen was. Er bestaat immers zelfs een versie voor piano en strijkkwartet van. Bij de Ouverture De Hebriden van Mendelssohn lag dat iets anders, alhoewel het in een wat kleinere bezetting niets tekortkwam. Dirigente Marzena Diakun leidde het orkest op geestdriftige wijze en liet mooi het onrustige en stormachtige dat onder de oppervlakte schuilt naar voren komen. Daarnaast wist ze kort voor het eind het orkest te verleiden tot met een fraaie klarinetsolo. Je zou verwachten dat ze in deze orkestmuziek haar hoogste troeven uit kon spelen, maar ze leidde op niet minder indrukwekkende wijze het orkest in het Eerste pianoconcert van Chopin.
Daarbij gaat het ‘slechts’ om begeleiding en die is normaal gesproken in de Pianoconcerten van Chopin niet heel interessant. De tutti klinken in deze beide stukken vaak grauw en weinig expressief, pas zodra de piano inzet, verandert ineens alles op slag. De piano trekt, zoals in Chopins gehele oeuvre, de aandacht naar zich toe en zijn Pianoconcerten zijn dan ook geen composities waarbij solo-instrument en orkest gelijkwaardige partners vormen, zoals bij Mozart, Beethoven, Rachmaninoff of Prokofiev. Toch lijkt het wel of je uit Polen afkomstig moet zijn, zoals dirigente Diakun of de pianist Krystian Zimerman (die een door hem zelf samengesteld orkest vanaf de vleugel leidde in beide Pianoconcerten), om details in Chopins orkestpartijen te ontdekken.
Diakun zette het eerste deel inderdaad ‘maestoso’ neer en vestigde meer dan eens aandacht op details die anders maar nauwelijks opvallen, zoals de fagotsolo’s. Fraai was ook het tweede deel, Romanze larghetto, waar zij het orkest aandachtig liet spelen. Het klonk als een droom, waarbij de piano boven een wolk leek te zweven. Over de solist, de Russische pianist Alexei Volodin, die al meermaals met succes in de voormalige Serie Meesterpianisten optrad, schreef de programmatoelichting dat hij ‘het soort pianist is dat alleen in Rusland wordt gekweekt’. Of dat nog steeds in een tijd van toenemende globalisering opgaat, is de vraag, maar laten we liever zeggen dat ‘wat uit Rusland komt heel vaak ouderwets goed is.’ Volodin is een verademing, want hij gaat zich niet te buiten aan excessen, combineert een bewonderenswaardige muzikale en technische beheersing met passie en hij zit rustig aan het instrument, zonder de aandacht af te leiden met storende gebaren. Direct bij zijn inzet van het eerste deel werd al duidelijk dat het niet om een sentimentele Chopin ging, maar wel een die glashelder en viriel was. Vreemd genoeg zijn er maar een paar componisten van wie stukken nogal eens sentimenteel uitgevoerd worden: Chopin en Rachmaninoff zijn daar voorbeelden van. Gelukkig was hiervan geen sprake bij deze uitvoering.
De Russische pianist beschikt over een uitstekende techniek, die hem in staat stelt om soms ongewone vingerzettingen te gebruiken. Zo speelde hij een aantal keren noten met zijn linkerhand die veel pianisten met rechts spelen. De beruchte trillers in beide handen kwamen er briljant uit. Opvallend was het rubato van deze pianist: dat klonk uiterst natuurlijk en juist dat versterkte het krachtige karakter van zijn uitvoering. Volodin is solist, maar trekt niet met vertoon de aandacht naar zich toe. Zijn inzet in het tweede deel was ingehouden en ook hier viel het natuurlijke rubato op: de linkerhand gaf prachtig het metrum aan waarop de rechterhand voortborduurde. Je hoort niet vaak pianisten bij wie de linkerhand zo mooi, consequent en onverstoorbaar klinkt. Door het fraai begeleidende orkest ontstond een poëtisch moment dat de tijd even stil zette. Het Rondo vivace werd gelukkig niet te snel ingezet en de muziek klonk springlevend. Zo heeft de 20-jarige Chopin het waarschijnlijk ook bedoeld toen hij dit pianoconcertschreef.
Het zou interessant zijn om deze solist en dirigente in een ander pianoconcert samen te horen, bijvoorbeeld het Derde pianoconcert van Rachmaninoff. Dat had Volodin een paar jaar geleden in de serie ‘Zondagochtendconcerten’ zullen spelen, maar helaas werd toen door de coronapandemie het halve seizoen geannuleerd. Van dirigente Diakun kan ik hopen dat ze binnenkort de kans krijgt om bij een groot orkest als het Concertgebouworkest of het Rotterdams Philharmonisch Orkest een belangrijke symfonie van Beethoven, Brahms of Mahler te dirigeren. Dat zou wel eens voor grote verrassingen kunnen zorgen!
Willem Boone
Info:
