Gehoord: Kleine Zaal, Concertgebouw Amsterdam, 9 april 2024

Door Willem Boone

 

Innerlijke rust

De Franse sopraan Sabine Devieilhe houdt vast niet van typecasting, want ditmaal presenteerde ze een geheel Duitstalig programma. Het is natuurlijk in een tijd van globalisering heel goed mogelijk dat een Française Duits repertoire zingt, maar het zal niet gemakkelijk zijn om los te komen van het etiket ‘specialist in Franse muziek’. Om die reden was dit optreden een soort van statement en gezien haar uitstekende uitspraak van het Duits was er ook geen enkele reden om zich niet te wagen aan Duitse liederen. In Spielleute uit de Jugendlieder van Alban Berg werd al direct duidelijk dat zij beschikt over een zeer hoge sopraan. Zij zong met innerlijke rust en in Vielgeliebte schoene Frau slaagde zij erin om haar stem klein te maken. Daar en gedurende dit hele recital was zij gelukkig meer dan een operadiva (hoewel zij dat evenmin uitstraalt!) die er een liedrecital ‘naast doet’

 

 

 

Exquise

Eigenlijk was het Franse woord ‘exquise’ het best van toepassing op alles wat zij doet: alles straalt klasse en goede smaak uit, of het gaat om haar kleding, haar smaakvolle vibrato, haar inleving, de wijze waarop ze teksten beleeft en uitbeeldt. En nog een factor van belang die bijdroeg aan het succes van de avond: de geweldige pianist Mathieu Pordoy, een mij onbekende naam, maar een musicus van het formaat Rudolf Jansen. Hij maakte direct bij het eerste lied al indruk met zijn alerte manier van spelen en ademde de hele avond mee met de zangeres. Het was een aardige gedachte om hem van iedere componist een kort pianowerk te laten spelen, dat steeds als verbindend intermezzo fungeerde. Het Menuet in F uit 1908 van Alban Berg was een verrassing. Het was lieflijke muziek die bepaald ‘on-Bergiaans’ klonk, het ontstond nog voordat hij onder invloed van Schönberg brak met tonaliteit. Het merkwaardige is dat diens Sonate opus 1 voor piano maar een jaar later ontstond en al veel moderner klinkt.

 

 

 

 

Twee versies

Tijdens de solo’s van Pordoy was het mooi om te zien hoe Devieilhe zich naar hem toe keerde en geconcentreerd luisterde.  Verder was het interessant om te horen dat Berg twee versies van het gedicht Schliesse mir die Augen beide van Theodor Storm op muziek gezet heeft, die de musici beide uitvoerden. Met de eerste versie uit 1907 begonnen zij dit recital. Deze droeg Berg aan zijn toekomstige vrouw Helene Nahowski op. De tweede versie dateert uit 1925 en deze componeerde hij om het 25-jarig bestaan van uitgeverij Universal Edition te vieren. Daar gaat het om een geheel andere stijl: het is zijn eerste volwaardige 12-toonscompositie en daar hoorden we een kant van hem die we veel beter kennen.

 

 

 

Subtiel

In Die Nachtigall uit de Sieben fruehe Lieder liet de Française horen dat zij een lichte stem heeft. Daarna zorgde zij voor een charmant moment door het publiek kort toe te spreken waarbij zij de eerste regels in het Nederlands sprak. Na de soms dramatische liederen van Berg deed Komm, liebe Zither KV 351 van Mozart bijna argeloos aan, waarbij de pianist zorgde voor een ‘trippelende’ begeleiding. In het volgende lied, das Veilchen KV 476 speelde hij zijn partij uiterst verfijnd, terwijl Devieilhe liet zien dat zij een tekst subtiel uit kan beelden, met een enkele gezichtsuitdrukking acteerde zij haar tekst. Bijna ongemerkt volgde daarna Albumblatt voor piano solo uit 1880 van Hugo Wolf. Het was heel geraffineerd om van de uitstervende akkoorden van Das Veilchen te belanden in deze onbekende muziek. Ook in dit geval deed de pianomuziek van Wolf niet aan zijn latere liederen denken. Het eerste lied, Wie glänzt der helle Mond uit Alte Weisen werd uiterst kalm gezongen met wederom een prachtige pianopartij. Opvallend was dat de musici niet voor de meest dramatische liederen van Wolf gekozen hadden. In Wenn du, mein Liebster beeldde de zangeres de tekst uit, maar opnieuw op smaakvolle wijze, zonder in uitersten te vervallen. Het was een beetje jammer dat het gedeelte voor de pauze relatief kort duurde, maar een half uur.

 

Intermezzo

Na de pauze was Abendempfindung KV 523 een pareltje, waarbij Devieilhe zich goed inleefde. Het Menuet in F KV1d van een zesjarige Mozart vormde een charmant intermezzo en bijzonder waren de Solfeggien KV 393 voor zangstem. Hij schreef deze als zangoefeningen voor zijn vrouw Constanze. Uit het stembereik en andere technische uitdagingen in de oefeningen wordt duidelijk dat zij een begaafd zangeres geweest moet zijn. Deze Solfeggien leenden zich goed voor de pure stem van de Française.

 

 

 

 

Strauss

Ten slotte stond een aantal liederen van Richard Strauss op het programma die net als Mozart uitstekend voor het stemtype sopraan schreef, doordat ook hij getrouwd was met een zangeres, Pauline de Ahna. Beide musici hadden ook van deze componist een fraaie selectie gemaakt, waarbij het evenmin om zijn meest dramatische liederen ging, maar om de meer introverte composities die het exquise karakter van dit recital onderstreepten. In Meinem Kinde uit Sechs Lieder opus 37 kwam een memorabel moment voor, kort voor het eind, waarbij Devieilhe met haar handen gevouwen stond alsof ze de muziek als een kostbaar kleinood koesterde. Ook van Strauss speelde Pordoy een klein juweeltje, Traumerei uit Stimmungsbilder opus 9 voor piano dat hij met zijn fluwelige toucher prachtig voordroeg. In tegenstelling tot de eerdere solo’s van Berg, Wolf en Mozart deed dit vroege pianowerk typisch ‘Straussiaans’ aan. De manier waarop de pianist speelde deed naar meer verlangen, het zou heel interessant zijn om hem eens solo te horen spelen! In Amor uit de Sechs Lieder opus 68 was de hoogte in de stem van de zangeres bewonderenswaardig, het toonde aan hoe goed Strauss voor de menselijke stem kon schrijven.

Staande ovatie

Aan het eind volgde een staande ovatie, die de musici allereerst beloonden met een vroeg lied van Mozart, à vous dirai-je Maman, een Frans volksliedje dat hij kennelijk niet alleen gebruikte om er variaties voor piano over te schrijven, maar waarvan hij ook een versie voor stem en piano maakte. Het was de enige Franse compositie tijdens dit recital en het klonk al even exquise als de rest. Ten slotte klonk Die Nacht van Strauss, waarbij de concentratie van de zangeres roerend was. Aan het eind bleef zij enige tijd als een standbeeld staan. Het vormde het eind van een prachtig recital dat hopelijk snel een vervolg krijgt!

Willem Boone

 

Info:

www.concertgebouw.nl