Shani, Soltani en Capucon triomferen in Tripelconcert Beethoven
Gehoord: vrijdag 9 oktober, De Doelen, Rotterdam
Er hangt altijd iets ingewikkelds rondom het Tripelconcert van Beethoven (1808), waarover de componist zelf heel tevreden was. Aanvankelijk componeerde hij het stuk omdat hij indruk wilde gaan maken in Frankrijk, waar concerten met meerdere solisten in de mode waren. Hij wilde zelfs naar Parijs gaan verhuizen, maar toen hij in de gaten kreeg dat Keizer Napoleon geen bevrijder maar een dictator was, zag hij daar toch maar liever vanaf. Het is verleidelijk om te geloven dat Beethoven met zijn Tripelconcert voor viool, cello, piano en orkest als het ware symbool wilde staan voor de leuze Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap, maar hoe dit ook zij, het werk sloeg in Wenen niet of nauwelijks aan. Een concert met drie solisten paste niet in het opkomende individualisme en virtuozendom van de Romantiek, waarvan ‘het genie’ Beethoven een van de wegbereiders was.
Maar het was ook geen Concerto Grosso, dus wat was het dan eigenlijk wel? In feite een stuk voor pianotrio en orkest, waarbij het vinden van de juiste klankbalans voor de uitvoerenden de moeilijkste opdracht is. Bovendien moeten de solisten liefst over even sterke muzikale persoonlijkheden beschikken, anders wordt het niets. Waarbij aangetekend dat het stuk voor de cellist, die in hele hoge registers moet soleren, instrumentaal gesproken verreweg het moeilijkste is. Ook de violist heeft een vrij lastige partij, terwijl de pianist er qua technische vereisten relatief genadig vanaf komt.
Hoe bekend het Tripelconcert ook is, toch heb ik er in alle jaren dat ik over muziek schrijf maar zelden een live van gehoord. Op 29 oktober 2005 hoorde ik het Tripelconcert voor de laatste keer live in De Doelen, temperamentvol uitgevoerd door pianotijgerin Martha Argerich, de inmiddels overleden legendarische violiste Ida Haendel en de getalenteerde, driftig tussen beide dames schipperende cellist Steven Isserliss met het Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Yannick Nézet-Séguin, de latere chefdirigent, die die avond bij het orkest debuteerde. In NRC Handelsblad schreef ik: ‘Elke frase van Argerich getuigde van koninklijke allure, de frêle maar parmantige Haendel leverde vinnig commentaar, en Isserlis liet zijn cello zingen als een vrolijke flierefluiter. Na slechts één repetitie vielen er geen wonderen op het gebied van perfectie, timing en balans te verwachten. Toch werd het een gedenkwaardige uitvoering, alleen al door de ongeëvenaarde muzikale zeggingskracht van Argerich, die alle geheimen `tussen de noten’ in goud omzet. Het benefietconcert leverde het Sophia Kinderziekenhuis een cheque van 40.000 euro op.’
Argerich is ook mijn favoriet van de opnames die je op YouTube van het Tripelconcert kunt vinden. Ze speelt het stuk fenomenaal met de broers Capucon op viool en cello. Op YouTube vind je ook de gespannen opname van Oistrach, Rostropovitsj Richter en Von Karajan uit 1969, waarover met name Richter niet te spreken was: ‘Het is een vreselijke opname. Ik neem er volledig afstand van. Het was een gevecht tussen Karajan en Rostropovich aan de ene kant en Oistrach en mijzelf aan de andere kant.’ Maar over de ijzersterke opname die hetzelfde ad hoc pianotrio een jaar later met Kirill Kondrashin en het Moscow Philharmonic Orchestra maakte, was Richter gelukkig wel tevreden. 
Doorzoekend op YouTube vond ik ook nog een sterke uitvoering van het drietal Lahav Shani (als pianist), violist Renaud Capucon en cellist Kian Soltani met het Israel Philharmonic uit zomer 2018. In Nederland heeft vooral Jan Willem de Vriend zich de laatste jaren sterk gemaakt voor Beethovens Tripelconcert. In 2013 nam hij het concert op met het Storioni Trio en het Residentie Orkest en eind vorig jaar maakte hij met hetzelfde orkest een tweede opname, ditmaal met het Van Baerle Trio voor Challenge Classics, waarbij Hannes Minnaar opteert voor de rechtsnarige Maene-vleugel.
En nu verdedigden Shani, Capucon en Soltani, die ook als pianotrio aan de weg timmeren, het Tripelconcert van Beethoven live te vuur en te zwaard in de door corona spaarzaam bezette Grote Zaal van De Doelen, nadat dirigent Shani en het onder zijn bevlogen leiding uitstekend musicerende Rotterdams Philharmonisch Orkest zich eerst sterk hadden gemaakt voor het expressionistische ‘sfeerstuk’ Absence van de Finse componist Magnus Lindberg. Het was fascinerend om te zien hoe de solisten elkaar de bal toewierpen en tegelijkertijd hun eigen stem verdedigden. Shani had de vleugel tussen Capucon en Soltani ingezet en een beetje naar achteren het orkest in geschoven, zodat hij als spil op het speelveld tegelijkertijd kon spelen en dirigeren. Beide gingen hem moeiteloos af, waarbij zijn sprankelende pianospel van een grote en speelse muzikaliteit getuigde. Soltani is op dit moment misschien wel de meest getalenteerde cellist ter wereld, zo integer, intens, verfijnd, zangerig en genereus zijn de klanken die hij schijnbaar ‘moeiteloos’ aan zijn cello ontlokt. De charismatische Soltani speelde als een engel, maar Capucon had in al zijn bewonderenswaardige pogingen om de beide andere solisten muzikaal bij te benen toch iets minder ‘natuurtalent’ in huis, zodat hij af en toe wat geforceerd en ‘academisch’ overkwam. Soms ook had hij niet helemaal door dat hem door de cellist een frase werd aangereikt om er blijmoedig en vrij op door te borduren. Maar dat alles deed weinig af aan de fantastische uitvoering die dit trio in levendige samenspraak met het orkest van het Tripelconcert gaf. Als toegift klonk nog een door Shani bewerkte ‘smelt’-versie van ‘Jerusalem of Gold.’
Wenneke Savenije
Info:
