‘Sakafasi sa de na krosi fu yu skin (Nederigheid is de kroon der liefde/ eenvoud siert de mens)   – Surinaams gezegde

 

Afgelopen november vlogen fotografe Annelies Rigter en schrijver Wenneke Savenije naar Paramaribo om een rondreis door Suriname te maken. Ze raakten er in de ban van de overweldigende schoonheid van de natuur en genoten van de vriendelijkheid, humor en tolerantie van Suriname ’s multiculturele samenleving. Terwijl Keti Koti op 1 juli 2023 viert dat de slavernij in Suriname 150 jaar geleden werd afgeschaft, herdachten de Surinamers op 25 november 2022 hun 47^e Onafhankelijkheidsdag in Paramaribo. De opkomst was mager uit protest tegen inflatie, armoede en corruptie. Desondanks is Suriname nog altijd betoverend. De Surinamers blijven dansen en zingen en de overweldigende natuur van Suriname maakt muziek van vogelgeluiden, kwakende kikkers, zoemende insecten, ruisende bomen, kreten van wilde dieren en stromend water. Een reisverslag.

 

 

Faja Lobi: Wenneke Savenije (WS)

 

Relax!

 ‘Zo gaat dat hier in Suriname’, zegt een lachende man die net als wijzelf al een uur in een gigantische rij bij de paspoortcontrole staat, waar nooit meer een einde aan lijkt te komen. ‘Gewoon aan overgeven, want als je je eraan gaat ergeren verpest je je hele reis. Alles in Suriname gaat slow, relax!’ Het is heet, maar iedereen lacht, maakt een praatje en veegt zich goedmoedig het zweet van het voorhoofd. In de aankomsthal van Luchthaven Zanderij blijkt de chauffeur die ons zou komen ophalen onvindbaar. Daarom stappen we maar in bij een wulpse taxichauffeuse, die ons op weg naar Frederiksdorp de benzine en een stel biertjes laat betalen. Ze legt uit dat Surinamers hele vriendelijke en behulpzame mensen zijn, omdat alle etnische groeperingen – Indianen, Creolen, Afrikanen, Hindoestanen, Javanen en Chinezen – geleerd hebben vreedzaam met elkaar samen te leven. Voor de politiek heeft ze geen goed woord over: ‘Bouterse was corrupt, maar de nieuwe president Santokhi is dat ook! Hij geeft zijn familieleden lucratieve baantjes en maakt zijn beloftes niet waar.’  Zelf is ze altijd eerlijk, zegt ze, terwijl we over de reusachtige Jules Wijdenboschbrug over de Suriname Rivier rijden. Dan biedt ze aan om samen goud te gaan kopen. Als we dat beleefd afslaan, voert ze de taxikosten stevig op. We zeggen er niets van, omdat we weten hoe heel Suriname gebukt gaat onder de torenhoge inflatie. Bij de Pier worden we opgewacht door iemand van Acces Suriname Travel, de kwalitatief hoogwaardige reisorganisatie van Sirano Zalman. Met een vrolijk beschilderde houten boot steken we de Commewijne Rivier over.

 

 

Koloniale huizen in Paramaribo: Annelies Rigter (AR)

 

Frederiksdorp

In de schemer bereiken we Plantage Frederiksdorp, die in 1747 uit de drassige grond werd gestampt door de Duitse plantagehouder Johan Friedrich Knöffel. Aanvankelijk was deze idyllisch aan de rivier gelegen groene oase een suikerplantage, maar na de afschaffing van de slavernij werd het een koffie- en cacaoplantage waar contractarbeiders uit Java en India aan het werk werden gezet, die nauwelijks beter werden behandeld dan hun voorgangers. De romantisch ogende withouten gastenverblijven blijken oude politieposten te zijn, van waaruit de plantage werd bestuurd en de vrijwel rechteloze arbeiders in de gaten werden gehouden. Wie dwarslag werd opgesloten in de kleine ruimte die tegenwoordig dienstdoet als receptie. Op het met Palmbomen, rode Faja Lobi en andere weelderig bloeiende planten begroeide terrein is een Verhalenmuseum in het leven geroepen, waar de geschiedenis van Suriname op fantasierijke wijze uit de doeken wordt gedaan. In de aangrenzende jungle maakt de pas aangelegde Boni Trail, een nagebootste vluchtroute van de slaven, proefondervindelijk duidelijk welke hindernissen de vluchtende slaven moesten overwinnen voordat ze zich bij de Marrons konden voegen. De Marrongemeenschap bestond uit ontsnapte Afrikaanse slaven die zich in stamverband in de ontoegankelijke oerwouden van Suriname vestigden

 

 

Boni Trail (AR)

 

Van daaruit overvielen ze regelmatig de plantages aan de kust. In het moerassige bos duiken 18^e -eeuwse figuren op als Boni, de legendarische vrijheidsstrijder van de Marrons, en de Schots-Nederlandse officier John Gabriël Stedman, die hielp bij het onderdrukken van een slavenopstand, maar zich ook verzette tegen de wrede behandeling van de slaven. Hij werd verliefd op de slavin Joanna, waarmee hij een zoon kreeg. Hij slaagde erin haar vrij te kopen, maar ze wilde niet mee naar Europa. Samen met haar zoon bleef ze in Suriname wonen.

 

 

                                                            Tekening John Gabriël Stedman

 

Businessmodel

Bij het zwembad van Frederiksdorp spreken we Sirano Zalman, die behalve touroperator ook fotograaf is en ons zijn bijzondere kunstfoto’s laat zien. Terwijl we Saoto soep eten geeft hij ons college over de complexe, tragische, bloederige en kleurrijke geschiedenis van Suriname, dat van nature alles bezit om rijk te zijn, maar er maar niet in slaagt om aan de armoede te ontsnappen. Volgens hem zagen de Hollanders de tot slaaf gemaakten (m.i. een pleonasme, want iedere slaaf is immers pas slaaf als hij tot slaaf is gemaakt…) niet als mensen maar als dingen: ‘Het was gewoon een businessmodel. Voor elke slaaf die doodging waren er tien anderen. Wie iets verkeerd deed of in opstand kwam werd wreed gestraft. Ze dwongen de slaven zich onder gruwelijke omstandigheden kapot te werken om er zoveel mogelijk geld aan te verdienen.’ Ook vertelt hij hoe de mannen werden aangemoedigd om overal kinderen te verwekken. ‘De slavinnen werden zwanger van steeds weer andere mannen, het ging de plantagehouders om kwantiteit in plaats van kwaliteit.’ Een beetje gegeneerd begrijpen we ineens waar de promiscuïteit van veel Surinamers vandaan komt. Het is een levensstijl die hen in het verleden uit winstbejag werd opgedrongen door de hebzuchtige kolonialisten.

 

 

Frederiksdorp (WS)

 

Kikkersymfonie

Zalman legt uit dat er in het huidige Suriname te veel wordt geïmporteerd en te weinig geëxporteerd. Ook al is het land gezegend met veel natuurlijke grondstoffen, toch rijzen de staatsschulden de pan uit. Het ontbreekt aan visie, organisatie en leiderschap. De inheemse bevolking, die door de kolonialisten te zwak werd bevonden voor het zware werk op de plantages en naar het binnenland werd verdrongen, dreigt wederom het slachtoffer te worden van de slecht gereguleerde houtkap, waardoor de ontbossing oprukt ten koste van hun leefomgeving. Nog altijd wordt hun land ontnomen, er worden zelfs hekken geplaatst om hun leefgebieden in het oerwoud te begrenzen. De Indianen worden ook bedreigd door de vaak illegaal opererende goudzoekers, die kwik gebruiken om in de binnenlanden goud te kunnen delven, waardoor de bodem en de rivieren steeds meer vergiftigd raken. De oudste bewoners van Suriname komen dan ook steeds vaker in opstand volgens Zalman, die zelf van Indiaanse afkomst is.

 

 

Sirano Zalman in Frederiksdorp

 

Als de duisternis valt worden zijn alarmerende verhalen op magische wijze verjaagd door een oorverdovende symfonie van kikkergeluiden. We nemen nog maar een Parbo-biertje, snuiven de aromatische avondlucht op, slaan de muggen van ons af, kijken naar de sterren en gaan slapen in onze sfeervol ingerichte witte huisjes. Daar moet ik wel even wennen aan die enorme kakkerlak die ineens in een noodvaart over de houten vloer rent, maar ik trek gewoon de kraakheldere lakens over mijn hoofd en geloof het verder wel. De temperatuur is zwoel maar niet heet, de kikkers verstommen en ik val in een diepe slaap.

 

 

 

Vissersvrouwen met kaaiman aan de rand van het moeras (AR)

 

Swamp Tour

Vanuit Frederiksdorp maken we een Swamp Tour door de Wetlands van het kustgebied, waar we via een schitterend meer vol lotusbloemen en witte reigers het zompige moeras bereiken. Ons bootje vaart door een labyrint van nauwe en duistere waterwegen, die omsloten worden door hoge paalwortels van witte, zwarte en rode mangrovebomen waaraan vaak enorme zwarte nesten van bladluizen hangen. De tour heeft wel iets weg van een hellevaart. Muggen steken dwars door onze kleren heen en in het borrelende moeras hangt een indringende geur van rottende bladeren. We zien een schichtige tapir wegschieten tussen de bomen en kaaimannen dommelen langs de oevers, terwijl boven ons hoofd visarenden en krabbetjes etende adelaars vliegen, op zoek naar prooien. Helaas zien we geen capibara’s (grote rat-achtige knaagdieren, ook wel waterzwijnen genoemd) en ocelotten (wilde katten). De tocht eindigt in de modderige verlatenheid van Matapica Beach, een strook strand tussen het moeras en de Atlantische Oceaan, waar zoveel slib is aangespoeld dat je de oceaan al bijna niet meer kan zien, zodat de schildpadden hier helaas niet langer hun eieren komen leggen.

 

Winti (AR)

 

Weer terug bij het zwembad vertelt Rio, de zoon van Sirano, die de marketing op zich heeft genomen toen ten tijde van corona zelfs het luchtruim boven Suriname gesloten was, hoe belangrijk hij het vindt om de toeristen uit Nederland geen schuldgevoel aan te praten. Hij wil het allemaal positief houden en voor de toekomst gaan. Hij vertelt hoe de Indianen nog steeds in Mother Nature geloven, terwijl de aanhangers van de spirituele Winti-religie, die afstamt van de West-Afrikaanse slaven die naar Suriname werden verscheept, geloven in bovennatuurlijke wezens, verzot zijn op rituelen, geesten oproepen en zieke of verwarde mensen genezen door ze onder te dompelen in switi watra, reinigende kruidenbaden.

 

 

Tuin Masha Mormon Plantage Bakkie (AR)

 

Bakkie

De volgende dag varen we oostwaarts naar Plantage Bakkie in Reynsdorp, een voormalige koffieplantage op de rechteroever van Commewijne, waar we hartelijk worden ontvangen door Bas Spek en zijn vrouw Masha Mormon, die ons een heerlijke maaltijd voorschotelt vol groenten, vruchten, kruiden en andere ingrediënten uit haar indrukwekkende tuin. Ooit was ze kapster in Almere, maar toen ze met haar man op zoek ging naar haar roots in Suriname kwam ze erachter dat ze erfgename was van de familieplantage Bakkie. Ze besloten er te blijven. Bij het uitbaggeren van de Wappakreek die Bakkie verbindt met de Commewijne Rivier vonden ze allerlei interessante objecten.

 

 

Bas Spek Museum Plantage Bakkie (WS)

 

Zo begon Bas Spek aan de inrichting van zijn Museum Bakkie, dat inmiddels een schat aan historische topstukken herbergt, waaronder vele gebruiksvoorwerpen, oude boeken, brieven, prenten, landkaarten en kunstvoorwerpen. Bakkie is zo’n plek waar je dagen zou willen blijven, maar wij moeten terug want we willen Onafhankelijkheidsdag in Paramaribo niet mislopen. Vanuit Frederiksdorp brengen we nog een bezoek aan de in verval geraakte suikerfabriek van de oude suikerplantage Mariënberg, waar we worden rondgeleid door een oude Javaan die er zelf nog heeft gewerkt in de tijd dat de Nederlandsche Handelmaatschappij er de scepter zwaaide. Vol trots laat hij ons de oude kampong en fabriekshallen zien, maar hij maakt ook duidelijk hoe hard het leven er was. We nemen ook nog een kijkje in Fort Nieuw Amsterdam, waar we in het openluchtmuseum vol kanonnen en oorlogstuig gecharmeerd raken van het fraai beschilderde oude Kruithuis.

 

 

Feestvierende Surinaamse dames op Onafhankelijkheidsdag (AR)

 

Paramaribo

Als we in Paramaribo zijn aangekomen, besluiten we nu eens niet in het beroemde toeristenhotel Torarica te gaan zitten, maar in het authentieke AlbergoAlberga Guesthouse aan de Lim A Po straat, vlak bij de Waterkant en de Sint-Petrus-en-Paulus Basiliek, waar de relikwieën liggen van Peerke Donders, de missionaris die het opnam voor de melaatsen. In de omgeving getuigen witte koloniale huizen in zeer wisselende staat van onderhoud nog van de glorie van weleer. Het kost het ons moeite het uitgaanscentrum te vinden, maar dat blijkt er als gevolg van de schade door corona en inflatie dan ook nauwelijks te zijn. Paramaribo lijkt op een groot dorp in zomerslaap, al is de Palmentuin een levendige ontmoetingsplek voor de lokale bevolking. En wie de weg kent, weet waar gefeest wordt.

 

 

Santokhi & Ronny Brunswijk (AR)

 

Onafhankelijkheidsdag wordt gevierd op het Onafhankelijkheidsplein voor het Presidentiële Paleis, waar alle bobo’s van Suriname in kleurrijke kostuums op een met de Surinaamse vlag versierde tribune zitten om de militaire parade te bewonderen, die onder luid getrommel en getoeter nog het meeste wegheeft van een vrolijke optocht voor kinderen. Ook president Chan Santokhi en Ronny Brunswijk zijn van de partij, maar het volk laat het uit frustratie over de regering grotendeels afweten. Een paar Indianen spelen het klaar om vreedzaam tegen het beleid te protesteren. Er zijn minder vrolijk uitgedoste Surinamers dan je zou verwachten, zodat de sfeer niet heel uitbundig is.

 

 

Militaire Parade Onafhankelijkheidsdag (WS)

 

We drinken koffie in Fort Zeelandia, de plek van de Decembermoorden, waar zoveel pijnlijke herinneringen liggen opgeslagen dat je er enkel toeristen ziet. We dwalen door de stad en bewonderen de voelbare tolerantie van de Surinamers, die gesymboliseerd wordt doordat de Moskee aan de Keizersstraat gebroederlijk naar de Joodse Synagoge ligt. Met de taxi rijden we naar Lelydorp, waar we het romantische Neotropical Butterfly Park bezoeken, waar prachtige vlinders worden gekweekt, die overal ter wereld worden uitgezet. En we maken een dagtrip naar het door rijstvelden omringde meer Bigi Pan in Nickerie, een schitterend vogelparadijs, waar we ronddobberen tussen de roze flamingo’s en rode ibissen.

 

Flamingo’s Bigi Pan

 

Danpaati River Lodge

Maar het hoogtepunt van onze reis is zonder twijfel ons verblijf in Danpaati River Lodge, een waar paradijs op een eilandje in het hart van het amazone regenwoud, dat wordt omringd door traditionele Marrondorpen in het Boven-Suriname gebied aan de Suriname Rivier. Om er te komen rijd je vanuit Paramaribo door weelderige groene natuurgebieden naar de plek waar de weg ophoudt te bestaan: Atjoni, aankomst- en vertrekpunt voor bont beschilderde korjalen uit het binnenland, gelegen aan de linkeroever van de Boven-Suriname Rivier.

 

 

Atjoni (AR)

 

Van daaruit is het een paar uur varen naar Danpaati. Onderweg is het alleen nog maar genieten geblazen, door de schoonheid van de langs grote rotsformaties meanderende rivier en de kleurrijke diversiteit van het omringende oerwoud. Ineens lijkt het verstrijken van de tijd geen rol meer te spelen, want door de verrassende overvloed aan planten en dieren en de magische weerspiegelingen van de zon op het water is het leven aan boord zoals het altijd zou moeten zijn: vredig, ontspannend, geestverruimend.

 

 

Rituele Dansen Marronvrouwen uit Dan in Danpaati River Lodge (AR)

 

Bij aankomst in Danpaati worden we opgewacht door zingende, dansende en trommelende Marrons, want het resort betrekt zijn personeel uit de Marrongemeenschappen in de omgeving. Die hartelijke ontvangst maakt dat je je onmiddellijk thuis voelt in Danpaati, waar we allebei worden ondergebracht in een idyllisch houten huisje met uitzicht op de rivier, compleet met terras en hangmatten.  In het ecologische restaurant worden we nog diezelfde avond vergast op een spectaculaire voorstelling van rituele dansen en eeuwenoude liederen door de Marronvrouwen uit het dorpje Dan. Een verlegen Marrongids neemt ons mee op een jungletocht door het oerwoud, waarbij hij ons van alles leert over vogels, slangen, medicinale planten en de tradities van zijn volk.

 

 

Marrongids Danpaati (WS)

 

Met gids Tony, die met zijn coole tattoos en ondeugende uitstraling wel iets wegheeft van een Surinaamse popster, varen we naar het dorpje Pikin Slee, waar Marrons van de Saramacca-gemeenschap nog leven volgens eeuwenoude tradities. Langs de oevers doen vrouwen de was in de rivier, terwijl de mannen vissen en kinderen in het water spelen. Tony leert ons respectvol te zijn, niet zomaar overal foto’s te maken en de bewoners van Pikin Slee in het Saramaccaans te begroeten.

 

 

Twee bejaarde dames met kleinkind in Marrondorp Saamaka (AR)

 

We bezoeken er het Saamaka Museum, opgericht door vier hout bewerkende Rastafari’s die er hun unieke kunstobjecten verkopen, en leren van alles over de levenswijze van de Marrons. Aan het eind van de dag neemt Tony ons mee naar een stroomversnelling in de rivier, waar we onder strenge begeleiding van zijn bootsman met zwemvesten doorheen mogen zwemmen, terwijl hij ijsvogeltjes spot in de groene jungle.

 

 

Stroomversnelling Surinamerivier (AR)

 

We varen terug naar Danpaati in het donker, de maan werpt een zilveren gloed over het water en we voelen ons zó tevreden en gelukkig, dat we eigenlijk nooit meer weg willen gaan.

 

 

Danpaati (AR)

 

Tekst: Wenneke Savenije

Fotografie: Annelies Rigter, Wenneke Savenije e.a.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PRAKTISCH

 

Bereikbaarheid:

KLM vliegt dagelijks rechtstreeks vanaf Schiphol naar Paramaribo. Retourtickets vanaf €691, aankomst op J.A. Pengel International Airport, ook bekend als Paramaribo-Zanderij. Surinam Airways heeft soms goedkopere directe vluchten. Kijk daarvoor op Skyscanner.nl of Chaser.nl.

 

Visum:   

 Nederlanders hebben vanaf 1 juli 2022, als het reisdoel toerisme en/of familiebezoek is, geen visum nodig om Suriname in te reizen. Wel moeten Nederlanders een toegangsprijs betalen (de entry fee). Dit kost €25 of 25 US dollar. Meer info: https://netherlands.consulate.gov.sr/bekendmakingen/entry-fee-toegangsbewijs-voor-suriname-per-01-juli-2022/

 

Vaccinaties: 

 Suriname bestaat grotendeels uit oerwoud en ligt aan de noordoostkust van Zuid-Amerika. Het land heeft een tropisch regenwoudklimaat. De temperatuur schommelt tussen de 24 en 36 graden. Vooral als je van plan bent de jungle in te gaan, is het belangrijk om de juiste vaccinaties op zak te hebben, maar ook als je niet het oerwoud in gaat is het verstandig om je goed voor te bereiden. Suriname is het kloppende hart van de Amazone met een exotische mix van regenwoud en een uitbundige flora en fauna. Je moet altijd rekening houden met de felle zon en malaria of dengue muggen, of je nu gaat zwemmen in een van de meren buiten de stad, de rivieren in het binnenland of rondloopt door Paramaribo. Verplichte vaccinaties: gele koorts. Aanbevolen: DTP, Hepatitis A en Hepatitis B. Meer info: https://www.vaccinatiesopreis.nl/land/suriname

 

Klimaat en beste reistijd:

In Suriname is het het hele jaar door tropisch warm met temperaturen tussen de 30 en 35 graden. Er is een hoge luchtvochtigheid. ’s Nachts koelt het af tot rond de 20 graden Celsius. Het land is voor een groot deel bedekt met tropisch regenwoud en daardoor kan er lokaal altijd wat regen vallen. Suriname kent verschillende regenseizoenen. Het korte regenseizoen loopt van begin december tot begin februari en de grote regentijd is van eind april tot begin augustus. Deze perioden zijn echter niet heel stabiel, en kunnen per jaar verschillen. Vanuit het klimaat gezien zijn de periodes februari t/m april en juli t/m november het meest gunstig om door Suriname te reizen, want in mei en juni valt de meeste regen. Vaak zijn dat korte, heftige buien die niet lang duren. Ook dan kun je prima een rondreis door Suriname maken.

 

Tijdverschil:                                    

In Suriname is het tijdens onze zomertijd 5 uur vroeg dan in Nederland en tijdens de wintertijd 4 uur vroeger.

 

Valuta: De Surinaamse munteenheid is de SRD (Surinaamse Dollar), die ongeveer gelijk staat aan 0,025 euro. Vaak kun je ook met euro’s of dollars betalen.

 

Reisinformatie:                                                                                                                                                             

Een uitstekende touroperator voor rondreizen is Access Suriname Travel van Sirano Zalman, tevens de eigenaar van Frederiksdorp en Danpaati River Lodge. Info: https://www.surinametravel.com

Plantage & Museum Bakkie: https://museumbakkie.com

 

 

Palmentuin Paramaribo: Wenneke Savenije (WS)