Gehoord en gezien op 10 december 2023 in de schouwburg van Deventer

Door Suus Blanke

 

De Aanvang

Heel veel mensen kennen haar uit de media: Francis van Broekhuizen. De zangeres heeft nooit onder stoelen of banken gestoken, dat ze een groot fan is van de beste en meest beroemde sopraan van de vorige eeuw: Maria Callas (1923-1977). Maar ja, welk muziekminnend meisje droomt er niet van een zangcarrière met veel roem, mooie jurken en juwelen? Helaas heeft van Broekhuizen haar stem niet voldoende kunnen ontwikkelen, zodat deze zelfs maar in de buurt komt van die van Callas. Het is haar wel gelukt, op verzoek van het Phion, samen met dit orkest de honderdste geboortedag van de Divina (de Goddelijke) te vieren met elf voorstellingen door het land.

Eind november 2023 kwam ze hierover vertellen bij het Tv-programma Podium Klassiek van de NTR. Tot mijn verrassing had ze de sopraan Eleonora Hu meegenomen. En zij was ook diegene die tijdens het programma ging zingen, nadat Francis op haar eigen grappige wijze honderduit vertelde over de voorstelling. Tevens maakte ze daarvoor, tot twee keer toe, schaamteloos reclame. Hu werd door van Broekhuizen voorgesteld als het nieuwe aanstormend talent, die geheel terecht in 2021 het televisieprogramma ARIA won.

Het was voor mij alleen mogelijk de laatste (matinee)voorstelling in Deventer te bezoeken. De zaal was uitverkocht met (naar ik hoorde vertellen) meer dan honderd wachtenden op de lijst. Helaas waren er weinig jongeren, maar vooral ouderen die Francis van Broekhuizen van TV kennen. Gelukkig hoorde ik ook opmerkingen, waaruit bleek, dat er wel degelijk publiek met kennis van opera in de zaal zat.

 

 

Het podium was duidelijk ingericht voor een theatrale voorstelling (bovenstaande foto werd gemaakt in Muziekcentrum Enschede). Op een soort gordijn van lange witte draden was een afbeelding geprojecteerd. Voor de halve cirkel van het gordijn was een verhoogd podium geplaats. Daarvoor zat een kleine selectie van het orkest Phion. Aan de rechterkant van het podium lag een verhoogde cirkel met een bank en een kamerscherm erop geplaatst. De concertmeester van het Phion was in dit geval Bas Treub. Hem kennen we weer van het Tv-programma Maestro, dat op dit moment loopt.

Het orkest ving de voorstelling aan met een zeer mooi, glashelder en fijnzinnig gespeelde Prelude uit de eerste akte van Verdi’s La Traviata. Dit voerde ons als publiek meteen mee naar het dramatische leven van Maria. Met één van de lievelingsrollen van Callas.

Het Phion stond o.l.v. de Griekse (toeval of niet?) dirigent George Petrou. Hij bleek de gehele voorstelling de orkestleden op dit niveau te laten musiceren. En daarmee verdient hij wat mij betreft een enorme pluim!

Tijdens de bovengenoemde Prelude werd er door het televisie minnend publiek gewoon doorgekletst. Maar met een paar keer een harde SSSSST van andere luisteraars, werden ze tot stilte gemaand. Toen van Broekhuizen ten tonele verscheen, brak er een groot applaus van herkenning los.

 

 

De vrouw Maria die leefde voor de Liefde

De voorstelling bestond uit het levensverhaal van Maria Callas in chronologische volgorde. Een verhaal over de mens Maria en de operadiva Callas. Een korte biografie staat beschreven bij De Nieuwe Muze in de recensie Maria- Parijs- 1958 van 8 december 2023.

Op het gordijn werden tijdens de gehele voorstelling prachtige foto’s van de sopraan getoond. Zo nu en dan verschenen er ook historische filmbeelden. Tijdens de te zingen aria’s zagen we bijpassende decorontwerpen, of bij het verhaal horende toepasselijke voorstellingen. Een Nederlandse vertaling van de gezongen teksten werd over de beelden heen geprojecteerd.

En zo verscheen opeens de zangeres Eleonore Hu op het geprojecteerde balkon als een jonge Callas in New York. Ze zong de aria O mio babbino Caro uit de opera Gianno Schicchi van Puccini. Hu droeg een toepasselijk blauwe jurk en qua postuur en houding zou je meteen geloven dat Maria er zo tijdens haar jeugd uit moet hebben gezien.

 

 

De twee zangeressen zongen afwisselend aria’s uit opera’s van Verdi, Pucinni, Rossini, Bellini en Catalani. Volgens van Broekhuizen componeerden vooral componisten waarvan de naam eindigt op een i, enkele uitzonderingen daargelaten, belcanto aria’s. Een zangkunst waar Callas zo beroemd mee is geworden.

Het leuke was dat de voorstelling zo was vormgegeven, dat de tekst van de aria altijd paste in het levensverhaal van de Divina. Want haar leven was als een opera!

Zo bezong Francis als zijnde Maria (naar het einde van de voorstelling) haar liefde voor de Griekse scheepsmagnaat Aristoteles Onassis met behulp van L’amour est un oiseau rebelle van Bizet uit zijn opera Carmen. Al kon van Broekhuizen de warmte en kleuring van een vurige zigeunerin totaal niet in haar zang leggen. Ze werd begeleid (door het orkest) en op de contrabas door Aristoteles zelf……..Hij is lid van het Phion en had voor deze gelegenheid de beroemde zware bril van Onassis opgezet. Het was een geweldige vondst. Alleen kan van Broekhuizen (in tegenstelling tot Callas) niet acteren, maar blijft gewoon zichzelf. En omdat ze zo vaak in de media heeft geroepen dat ze van de vrouwenliefde is, leken haar flirtpogingen ook nergens naar.

 

 

Helaas moest Francis tijdens dit voor Maria zeer dramatische deel van haar leven, ook nog even ingaan op haar eigen seksuele voorkeur en overgangsproblemen. Jammer Francis! Het deed niet ter zake en voegde niets toe. Had dan gesproken over het verdriet van Maria, die als gevolg van de keuzes in haar leven, kinderloos was gebleven. Dat was een betere verdieping in deze mooie voorstelling geweest!

Inmiddels wachtte Maria (op de foto en het toneel) tot de dag dat ze met Onassis zou gaan trouwen, nadat ze een tumultueuze scheiding van haar man Meneghini achter de rug had. Deze was breeduit beschreven door de pers. Ondertussen trad Callas nog weinig op, omdat Onassis daar weinig belangstelling in toonde, en haar stem (daardoor) op z’n retour ging. Vervolgens was het de schok van haar leven toen Maria in dezelfde pers moest vernemen dat Onassis ondertussen met Jackie Kennedy was getrouwd.

Het was mooi dat het beruchte krantenartikel plotseling op het doek boven het podium werd geprojecteerd. Het bracht een schok in de zaal teweeg. Kennelijk waren toch veel bezoekers niet op de hoogte van dit persoonlijk drama van de Divina Maria.

 

Callas die leefde voor de Kunst

Van Broekhuizen nam tijdens de voorstelling meerder rollen op zich, waarbij ze zo nu en dan uit een boek voorlas. Het beste moment was dat ze beelden liet zien van een interview met de (rokende) zangdocente en vriendin voor het leven van Maria Callas: Elvira de Hidalgo. Het geluid van het YouTube filmpje was niet te horen, terwijl van Broekhuizen de tekst in het Nederlands uitsprak. Dat deed ze voortreffelijk en was ook zeer gelijkend. Ik had gewenst dat het bij deze rol zou blijven. Toen Francis na de pauze als Norma Casta Diva uit de gelijknamige opera van Bellini zou gaan zingen, kwam ze stilletjes door het scherm/ gordijn het podium op. Omdat de zangeres zichzelf bleef, zag het er bespottelijk uit.

 

 

Voor de pauze had Van Broekhuizen op het verhoogde podium staan zingen. Dat ging in de hoogte behoorlijk mis. Het was jammer dat ze dit benadrukte, door te vertellen dat ze had staan stikken door de ketting die ze droeg. (Op filmjes is te zien dat Callas eenzelfde ketting draagt.) Niet doen van Broekhuizen! Want daarna lukte het zingen mét ketting wel……..

Misschien heeft Francis daadwerkelijk last van overgangsproblemen, die haar stem nadelig beïnvloeden. Dat is natuurlijk een persoonlijk drama! Maar Callas deed, zeker aan het begin van haar carrière, geen concessies. Dat zou van Broekhuizen ook niet moeten doen!

Wie qua zang en acteren met kop en schouders boven de voorstelling uitstak was Eleonora Hu. Zelfs toen haar postuur totaal niet meer leek op de slanke Callas in haar latere leven, was ze de diva nog steeds gelijkend. Haar laatste aria tijdens het theaterconcert was een onvergetelijk, zeer intiem, gezongen Ah! non credeo mirarti uit La Sonnembula van Bellini.

Helaas moest van Broekhuizen toch het laatste woord hebben. Zij sloot de voorstelling af met Vissi d’arte uit Tosca van Puccini. Want Maria had geleefd voor de Liefde en Callas voor de Kunst! Gelukkig was het de aria die het best door haar gezongen werd!

 

Bekenden en onbekenden.

Het was opvallend dat drie TV- iconen (Van Broekhuizen, Hu en eerste violist Treub) veel publiek naar de concert- en theaterzalen kunnen aantrekken, tegen een behoorlijk hoge entreeprijs. Qua stemkleur en postuur vond ik Eleonora Hu geen gelukkige keuze voor deze voorstelling. Temeer omdat er jonge sopranen in Nederland rondlopen die wel eenzelfde figuur en een vergelijkbare donkere kleur van Callas in hun stem hebben. Zoals b.v. Maria Warenberg. De laatste heeft haar sporen verdient door in de zomer van 2023 in de finale van de prestigieuze Koningin Elisabethwedstijd te Brussel te staan.

Bovengenoemde TV-iconen hebben deze voorstelling natuurlijk niet alleen gemaakt. Mijn hulde gaat vooral uit het concept, dat door Francis van Broekhuizen en Joris Nassenstein is bedacht en geschreven, waarbij Nassenstein ook verantwoordelijk was voor de regie. Jurjen Alkema en Thomas Holtrust hebben de prachtige video opnames verzorgd. Carly Eilander was verantwoordelijk voor het (Eco)licht. Luca Andrea Stappers en Dieuweke van Reij voor het doeltreffende decor en kostuums.

 

 

 Het vervolg

Het theaterconcert Maria 100 jaar Een leven in aria’s was, ondanks alle door mij genoemde minpunten, toch een prachtige voorstelling. Goed in elkaar gezet met juiste historische feiten. Het geheel verliep vlot en boeiend, met behulp van relatief eenvoudige middelen.

Over ruim drie en een half jaar is het vijftig jaar geleden dat Maria Callas overleed. Het zou een prachtig moment zijn deze voorstelling aan begin van het seizoen 2027-2028 weer op de planken te brengen. Bovendien hoop ik dat er een geldschieter te vinden is, die het mogelijk maakt kinderen en jongeren in het onderwijs op deze wijze kennis te laten maken met een beroemde (opera)ster als Maria Callas. Ondertussen kan Joris Nassenstein samen met het Phion zich beraden op andere iconische beroemdheden uit de (klassieke) muziekwereld om weer zo een mooi theaterconcert te maken.

Suus Blanke.

 

INFO:

Beluister de Podcast waarin Francis van Broekhuizen vertelt over de voorstelling Maria Callas 100 jaar. Een leven in Aria’s:

https://open.spotify.com/episode/0gRNKojyIMv62bTFh7ZlJ0

Eleonora Hu zingt zingt begeleidt door het Phion bij Podium Klassiek:

https://www.youtube.com/watch?v=yBNIEwSDOoA

Interview met Elvira de Hidalgo over Maria Callas:

https://www.youtube.com/watch?v=WEiMN1hrBpk

Volledige film over Maria Callas van Tony Palmer:

https://www.youtube.com/watch?v=iKWUOvXYJbM