Viotti dirigeert meesterlijk concert met Nedpho, violiste Lisa Batiashvili en cellist Maximilian Hornung

Gehoord 24/5, Grote Zaal Concertgebouw, herhaling 25/5, 14.15 uur, aldaar. Er zijn nog enkele kaarten beschikbaar!

Door Wenneke Savenije

Gouden driehoek

Nooit eerder heb ik het Nederlands Philharmonisch Orkest zo goed horen spelen, nooit eerder heb ik Lorenzo Viotti zo ijzersterk en bevlogen horen dirigeren. In een prachtig samengesteld programma met het Dubbelconcert van Brahms en de Zevende symfonie van Dvořák – twee componisten die onderling verbonden zijn door hun vriendschap en wederzijdse bewondering voor elkaar, waarbij de meester Brahms zich liefdevol ontfermde over de leerling Dvořák – liet de door eindeloze spieroefeningen gepantserde dirigent zijn ware gezicht zien en vooral horen. Want ook al staat het door velen bewonderde en door hemzelf vrij schaamteloos op Instagram geëtaleerde lichaam van Viotti bijna stijf van de krachttrainingen, daarbinnen gaat een overgevoelige persoonlijkheid schuil die deep down veel muzikaler en sensitiever is dan dat hij zich naar de boze buitenwereld toe vaak etaleert. Ikzelf ben van origine niet perse een grote fan van Viotti. Maar op de een of andere manier waren gisteravond beide kanten van Viotti’s persoonlijkheid zo goed in evenwicht, dat zijn ontwapenende innerlijk vrij naar buiten kon stromen, zodat tijdens het concert alles draaide om zijn oprechte liefde voor en diepgravende kennis van de beide werken op het programma. Voeg daarbij twee fantastische solisten – de altijd gepassioneerd maar ook evenwichtig en nobel spelende Georgisch-Duitse topvioliste Lisa Batiashvili en de hier nog wat minder bekende maar minstens zo overtuigend opererende Georgische cellist Maximilian Hornung, die vaker samenspelen – en er ontstaat een gouden driehoek van waarachtig, sprankelend en doorleefd musiceren op heel hoog niveau.

Eenheid

Sinds Viotti in 2018 bij het Nederlands Philharmonisch Orkest debuteerde met Stravinsky’s Petroesjka heeft hij, aanvankelijk nog als gastdirigent en vanaf 2021 als chef-dirigent, een ijzersterke band met het orkest opgebouwd. Ook al zegt hij het gast-dirigentschap bij het NedPho vanaf seizoen 2025-2026 vaarwel, naar eigen zeggen om beter over zijn eigen tijd te kunnen beschikken en meer balans in zijn leven te brengen, hij zal zeker regelmatig bij het orkest terugkeren als gastdirigent. En dat is fijn, want beide partijen stimuleren elkaar tot grootse en meeslepende daden: Viotti bespeelt ‘zijn’ orkestmusici inmiddels schijnbaar moeiteloos, met voor de goede observator opmerkelijk elegante armbewegingen en gevoelige handgebaren, die onmiddellijk worden begrepen door het orkest, dat zich door zijn onmiskenbare geestdrift en oprechte muzikale bevlogenheid laat meesleuren in overtuigende  ‘klankverhalen’, waarbij de musici buitengewoon goed presteren, het orkest een sonore eenheid vormt en de samenklanken gedestilleerd worden uit een weelderig kleurenpalet.

Vuurkracht

Wat een opluchting dat het concert nu eens niet begon met het bijna verplichte gelikte praatje van de dirigent, die daarmee het publiek moet zien te enthousiasmeren voor wat komen gaat. Ditmaal besloot Viotti de samengebalde vuurkracht van de hypnotiserende   openingsmaten van het Dubbelconcert van Brahms aan te laten zwellen vanuit de stilte. En dat was wel zo indrukwekkend, want het gaat hier niet om consumptief vermaak of een muzikale show, maar om bloedserieuze muziek die op leven en dood uiting geeft aan ideeën en gevoelens die niet in woorden te vangen zijn. Zo creëerde Viotti de ideale bedding voor cellist Hornung om met een magistrale toonvorming zijn eerste solo in te zitten, trefzeker en zonder aarzeling voortbordurend op de dramatische sfeer die door het orkest was ingezet. Lisa Batiashvili voegde zich in het geheel met haar prachtig opgebouwde solopartij, waarbij haar exquise glanzende viooltoon leek te schitteren in zilvertinten, terwijl Hornings warme klank meer aan koper deed denken. De inzet van alle instrumentgroepen in het orkest was optimaal en de solisten voerden organische dialogen met elkaar en met het orkest, waarbij alle passages prachtig in elkaar overvloeiden. Viotti overzag bijna als een op de luchtstromen zwevende meeuw vanuit hoog in de lucht het geheel en liet de muziek organisch opbloeien, zonder geforceerd in te grijpen of dingen bij het orkest te willen afdwingen. Met goed gedoseerde bewegingen, die volmaakt leken samen te vallen met het klinkende resultaat, dreef hij de muziek voort vanuit een door alle uitvoerenden gedeelde passie voor integriteit en schoonheid. Jammer dat het publiek niet meer snapt dat een concert niet bestaat uit drie losse ‘nummers’, waarbij telkens uitbundig wordt geklapt aan het eind van ieder deel, want daarmee wordt werkelijk afbreuk gedaan aan de spanningsopbouw van een concert of een symfonie. De musici trokken zich er weinig van aan, zongen met passie en weemoed de schitterende frases van het langzame deel en barsten in de finale met onweerstaanbare muzikale dadendrang los in de onstuimige finale. Brahms klonk werkelijk prachtig.

Nostalgie

Na de pauze volgde alsnog het verplichte praatje, waarbij Viotti inzoomde op de verhouding tussen Brahms (die een bewonderaar was van zijn jongere collega en hem daadwerkelijk op weg hielp) en Dvorák (die veel aan Brahms te danken heeft). Op een enigszins kleffe video op de site van het NedPho deed Viotti vooraf al uit de doeken hoe bijzonder geslaagd hij de Zevende symfonie van Dvorák vindt: ‘Een meesterwerk. Er is niets zo mooi dan te huilen om een prachtige melodie. Het is niet huilen van droefheid, het is huilen om een speciaal soort melancholie, of nog beter: nostalgie. Misschien een land dat je nooit meer zal terugzien. Misschien een natuur die je nooit meer zal ruiken. Hoor de cello-solo in het tweede deel … Het is zo mooi en je hebt tegelijk tranen en een glimlach.’ Enz. Tijdens het concert bleek de dirigent dit alles uit het diepst van zijn hart te menen. Het openingsdeel, het Allegro maestoso, klonk als de zoektocht van een eenzame jongeling naar de zin van het bestaan, waarop hij al zwervend door steeds weer andere landschappen grip probeert te krijgen, gevolgd door de aangrijpende nostalgie van het Poco adagio. In het daaropvolgende Scherzo kregen de folkloristische danselementen ruim baan, waarna Viotti en het orkest in de finale inderdaad wisten uit te stralen dat er ook in duistere tijden nog altijd hoop is. Jammer dat ook hier het onnozele geklap tussen de delen door afbreuk deed aan de overkoepelende verhaallijn van deze prachtige symfonie, maar dat werd ruimschoots gecompenseerd door de aanstekelijke drive van Viotti en de toewijding van het kleurrijk musicerende orkest. Er volgde nog een spetterende toegift, de Hongaarse Dans nr. 5 van Brahms, waarbij Viotti en het orkest helemaal uit hun dak gingen en daarmee was de cirkel rond.

Wenneke Savenije

Info:

https://orkest.nl/nl/agenda/409/dvoraks-symfonie-nr-7-onder-leiding-van-lorenzo-viotti

https://lisabatiashvili.com

https://www.maximilianhornung.com/en/vita-en.html