Vocale en visuele kunst bij zangeres Joyce DiDonato

Gehoord: 6/3, Musis & Stadstheater, Arnhem

Door Willem Boone

 Joyce DiDonato is een superster, maar één die benaderbaar lijkt. Sterallures lijken haar ook vreemd, zodat je niet anders kunt doen dan haar in je hart sluiten. Of ze nu zingt of masterclasses geeft (haar masterclasses op YouTube zijn een must!), ze doet alles met volle overtuiging. Naast optredens die op haar niveau al het uiterste vergen, is ze ook een artieste die interessante concepten voor concertprogramma’s bedenkt. Zo toerde ze een aantal jaren geleden met een programma gewijd aan ‘War and peace’ rond en nu zet ze zich met ‘Eden’ in voor het milieu. Haar intenties komen oprecht over en – een geluk bij een ongeluk – er blijkt nog eens heel veel muziek te zijn die gaat over de natuur en de elementen, dus daarover zijn interessante programma’s samen te stellen. Het lijkt wel of dergelijke programma’s momenteel in de mode zijn: twee dagen voor dit concert, bracht Sinfonietta Amsterdam met cellist Victor-Julien Laferrière met ‘Papa Haydn’s parrot’ eveneens een bonte stoet van stukken uit allerlei stijlperiodes die veelal zonder onderbreking in elkaar overgingen. Het zorgt voor verrassingen en soms voor gedurfde, dan weer voor originele overgangen. Op het eerste gezicht leek ‘Eden’ een al net zo merkwaardige mengelmoes van composities en stijlen, maar door het overkoepelende thema was er wel degelijk sprake van een duidelijke samenhang. Voeg daarbij het onmiskenbare charisma van DiDonato en alle kansen voor een geslaagde avond zijn aanwezig. Zelfs als zij niets doet en op het podium zit, ligt of wacht op haar volgende aria of lied, weet ze nog de aandacht vast te houden. Haar ervaring als operazangeres zal haar daarbij natuurlijk zeer van pas komen.

Nadat Musis Sacrum in Arnhem eind vorig jaar een andere grote vocale superster te gast had, Anne Sofie von Otter, was het nu de beurt aan de Amerikaanse Joyce DiDonato en het excellente gezelschap Il Pomo d’Oro dat fel en uiterst wendbaar onder de enthousiaste leiding van Maxim Emelyanychev musiceerde. De avond begon met The unanswered question van Charles Ives, waarbij DiDonato al hoorbaar, maar nog niet zichtbaar in de verduisterde zaal aanwezig was. Zij zong daarbij de noten die normaliter voor de trompet bedoeld zijn en langzaam schreed zij door de zaal richting het podium. Het was een vondst, want doordat je iets meende te horen, maar niet wist waar het geluid vandaan kwam, luisterde je aandachtig. Daarna bleek dat ‘Eden’ niet alleen een interessant muzikaal concept, maar vooral ook een visueel spektakel was. Bij het tweede programma-onderdeel, het door Rachel Portman speciaal voor DiDonato geschreven The First Morning of the World uit 2021, werd duidelijk wat er al niet met licht mogelijk is. Bij de laatste regel ‘…meant to do nothing but feel the sun’ werd de zangeres prachtig uitgelicht, alsof zij in een bundel van zonlicht stond. Gedurende de rest van de uitvoering waren er steeds andere lichteffecten: soms werd alleen de zangeres uitgelicht, soms leden van het orkest of het gehele orkest, dan weer was er heel weinig licht. John Torres die tekende voor het lichtontwerp en regisseur Marie Lambert-Le Bihan zijn in hun soort ook grote artiesten en hebben waardevolle bijdragen aan ‘Eden’ geleverd. Het maakte maar weer eens duidelijk hoeveel licht aan een opera- of theatervoorstelling kan bijdragen.

In Tolierò le sonde al mare uit Adamo ed Eva van de Tsjechische componist Myslivecek, een componist die door Mozart bewonderd werd, was DiDonato in haar element en toonde zij wat voor een geweldige operazangeres ze is. Het leek op de aria’s van de Koningin van de nacht uit Mozarts Zauberflote en de Amerikaanse veranderde ter plekke in een waar “’tage animal’.

Bij het volgende onderdeel, Coplands Nature, the Gentlest Mother uit Twelve Poems of Emily Dickinson, zat zij op het podium om het publiek heel argeloos iets toe te vertrouwen.

Het ensemble Il Pomo d’Oro was als gezegd uitstekend en speelde enkele orkestrale nummers, zoals Uccelini’s Sinfonia terza à cinque stromenti opus 7 en Cavalli’s Piante ombrose uit La Calisto. Geniaal was de overgang tussen laatstgenoemde compositie en Glucks Danza degli spettri e della furie uit Orfeo et Euridice. Van Gluck zong zij daarna de aria Misera dove son Ah! Nonson io che parlo uit Ezio, zij toonde daarbij het talent om recitatieven geloofwaardig te zingen: je kunt je verplaatsen in het karakter dat zij zingt en je begrijpt waarom zij zich zo voelt. Vervolgens klonk een ragfijn As with rosy steps the morn advancing uit Theodora van Haendel en het officiële gedeelte werd afgesloten met misschien het aangrijpendste lied van Mahler, Ich bin der Welt abhanden gekommen.

Na een uitbundige ovatie klonk er allereerst een niet nader aangekondigde, Duitse toegift, waarschijnlijk van Wagner. Direct daarna schreeuwde een fan vanuit het publiek ‘Bravo tutti!’ en nadat het applaus verstomd was, kwam de zangeres terug met een microfoon. Ze ging voor het podium staan, zodat ze op gelijke hoogte met het publiek stond. Ook als communicator is zij een talent: zij richt zich met net zo veel gemak sprekend als zingend tot haar toeschouwers. Zij memoreerde dat het in deze tijd niet gemakkelijk was om terug in de routine van het dagelijkse leven te komen, verder hoe belangrijk het is om de schoonheid van het leven te vieren. Daarna merkte zij wrang op dat haar eerdere programma over ‘War and peace’ helaas ‘niet gewerkt had’ en dat in haar ogen het tegendeel van ‘oorlog’ niet ‘vrede’, maar ‘inspiratie’ was. DiDonato: ‘We moeten beter op elkaar letten en geloven in de argeloosheid en het geloof dat kinderen in veel zaken hebben.’ Daarna vertelde ze dat ze tijdens deze toer langs 45 steden kinderen op het toneel brengt, waarbij ze hun de vraag voorgelegd had: ‘Wat zou er gebeuren als bomen konden zingen?’

In het kader van dit project was er – waarschijnlijk in alle haast – ook een Arnhems koor met kinderen samengesteld, The Choir of Arnhem, dat zij daarna op het podium riep. Vervolgens zongen zij gezamenlijk een lied, waarmee de kinderen lid van haar ‘community’ van ruim 1000 kinderen werden. Ten slotte kondigde de zangeres een laatste toegift aan, Umbra fai ‘by an old guy called Haendel’, een ‘lied over een boom dat het beste de stilte en verbondenheid met de natuur uitdrukt.’

Het was een hartverwarmend slot van een gedenkwaardig optreden, waarbij de woorden ‘Never was the shade of a plant more clear and lovable or more soothing’ symbolisch waren.

Willem Boone

Info: www.musisenstadstheater.nl

Herhaling: 8/3, Concertgebouw, Amsterdam

www.concertgebouw.nl/concerten/309477-joyce-di-donato-zingt-eden-met-il-pomo-d-oro