Recensies

Wakana Shimizu: een pianiste die naar zichzelf luistert

by De Nieuwe Muze 26 juni 2023 2200 Views

Gehoord: 25 juni 2023, Waalse Kerk, Amsterdam

Door Willem Boone

‘Ik kan het niet laten’ zegt pianist Willem Brons als een bezoekster hem voor het concert aanspreekt over de door hem geschreven – uitgebreide – programmatoelichting. Hij kan het spelen ook niet laten en gelukkig maar, want dat leverde een uitvoering van Mozarts Sonate in F voor piano vierhandig KV 497 op, samen met pianiste en oud-studente Wakanu Shimizu. Het is jammer dat deze sonate maar zo weinig in concertzalen te horen is, samen met de ‘andere’ grote Sonate voor piano vierhandig in C KV 521, verdient ze het om vaker te klinken. Mozart was wellicht niet de eerste die voor piano vierhandig schreef (Johan Christian Bach had dat bijvoorbeeld al voor hem gedaan), maar hij zorgde er wel voor dat het genre bekender werd en het etiket van ‘Hausmusik’ ontsteeg. Over de Sonate in F schreef Maarten ’t Hart ooit: ‘Mozart bezat naast al zijn talenten een bijzondere gave: die van de langzame inleiding’. Hij vertelde over het Adagio van dit stuk dat het ‘zo mooi was dat ze het bij mijn begrafenis mogen spelen’. En inderdaad, het gaat hier om 29 (zoals Brons in zijn toelichting schreef) ontroerende maten die je al in een hele bijzondere stemming brengen, zoals Mozart dat eerder deed in zijn Kwintet voor piano en blazers in ES KV 452. Shimizu en Brons kwamen tot een eensgezinde uitvoering, waarbij vooral de hoekdelen gelukkig niet te snel klonken. Het was bijzonder om te merken dat zij duidelijk op een lijn zaten en dat de meester kennelijk zijn visie op de studente had overgebracht.

Shimizu vervolgde het recital met Chopins Ballade nr 1 in G opus 23. Wat direct positief stemde, was haar vermogen om de melodieën, zoals die van het tweede thema, uit te laten zingen. Zij nam haar tijd om te fraseren en liet de bassen van de Bösendorfer fraai klinken. Tegelijk was er ook de nodige ruimte voor drama. Wanneer dat vereist was, zoals in de coda, was dat er ook in optima forma. Dezelfde kwaliteiten kenmerkten haar uitvoering van de Vierde ballade in F opus 52 van Chopin. Een van de gaven van deze componist is dat hij al zijn talenten in dezelfde compositie wist te verenigen, zodat je bij wijze van spreken met ‘alleen’ de Polonaise-Fantasie, de Derde sonate of het Eerste scherzo toch ‘alles’ van Chopin in handen hebt. Deze Vierde ballade neemt in zijn oeuvre een speciale plaats in, ongeveer op dezelfde manier als de Pianosonate nr 31 opus 110 van Beethoven. Shimizu begon haar interpretatie dromerig, maar liet dat ook hier niet overheersen. Haar spel straalde rust uit en zij liet de geniale schrijfwijze van deze componist goed uitkomen door mooi de tegenstemmen uit te lichten. Een kwaliteit van deze pianiste is dat zij hoorbaar naar zichzelf luistert, wat een bijzondere dimensie aan haar spel toevoegde. Ook hier liet zij het vuur oplaaien in de coda, die je als luisteraar keer op keer kippenvel bezorgt. Gelukkig liet zij niet na de eerste climax het pedaal doorklinken voordat de raadselachtige vijf pianissimo akkoorden – die uit een andere wereld lijken te komen – klinken. Chopin schrijft dit expliciet voor in de partituur, maar soms negeren pianisten dit en laten zij toch het pedaal doorklinken. Waarschijnlijk gebeurt dit om te voorkomen dat het publiek voortijdig in applaus losbarst, terwijl dan de laatste bladzijden nog moeten klinken. Deze zijn bijna onspeelbaar moeilijk en Shimizu verdient groot respect voor de manier waarop zij deze speelde: dramatisch en helder, waarbij ieder detail te horen was.

Na de pauze klonk allereerst de Prélude Le Jeu des Contraires van Henri Dutilleux. Op een geheel andere manier gebruikte ook deze componist het gehele toetsenbord, onder meer met enkele zeer lage akkoorden in de bassen. In de forte-uitbarstingen deed deze Prélude (die overigens vrij lang duurde voor een stuk met deze titel!) denken aan de schrijfwijze van Messiaen in zijn Vingt regards sur l’Enfant Jésus. Ook hier imponeerde de pianiste met dezelfde helderheid van haar toucher. Het pianissimo-eind was fascinerend.

Zij besloot haar recital met Schuberts Sonate in C D 958 (In het programma stond abusievelijk D 959 vermeld) en daarmee bevond zij zich op terrein waar haar leermeester zeer vertrouwd mee is. Het is altijd interessant om te zien wat voor kijk een student op datzelfde repertoire heeft. De pianiste liet horen dat zij haar eigen lezing heeft en die mocht er wezen. Zij zette het eerste deel krachtig in en opnieuw frappeerde haar organische spelwijze. Zij toonde ook in deze muziek dat zij oog heeft voor het drama ervan, zonder zich door haar temperament te laten meeslepen. In het begindeel speelde zij geen herhaling, maar dat kwam de urgentie van haar lezing ten goede. Het begin van het tweede deel liet fraai het timbre van de vleugel uitkomen en in het derde deel trof haar legato spel. Over het vierde deel schreef Brons terecht in zijn toelichting dat het nogal eens als een tarantella gespeeld wordt, dat wil zeggen in een hoog tempo met weinig aandacht voor harmonische details. Het is moeilijk om te bedenken wat dan wel het karakter van dit deel is: misschien is het geen ‘course à l’abime’ (een rit naar de afgrond), maar het ademt zeker een koortsachtige sfeer uit. Zo speelde Shimizu het gelukkig niet: zij zette enigszins aarzelend in, waardoor het niet ontaardde in ‘hijgerigheid’. Hier en daar sprak er hoop uit haar uitvoering en dat is iets wat je normaal in deze dramatische muziek niet hoort. Zij hield de spanning tot het eind toe vast en verloor zich niet in al te dromerig spel in de meer poëtische gedeeltes. Na het slotapplaus nam Brons nog kort het woord om te memoreren dat het laatste concert in de serie met drie van zijn oud-studenten voor een wat melancholisch gevoel zorgde. Om die reden speelde hij samen met Shimizu een korte, melancholische toegift: een Hongaarse dans van Brahms. Ook hier was er sprake van een uiterst eensgezinde opvatting. Het vormde een teder slot van een mooi optreden.

Willem Boone