Aangrijpende Mazeppa bij Grange Park Opera dringt diep in de ziel

Opera: Mazeppa, Grange Park Opera. The Orchestra of English National Opera o.l.v. Mark Shanahan. Solisten: David Stout (Mazeppa), Luciano Batinić (Kochubey), Sara Fulgoni (Lyubov), Rachel Nicholls (Mariya), John Findon (Andrei), Andreas Jankowitsch (Orlik) e.a. Regie: David Pountney Gezien: 14 juni 2025 (première), Theatre in the Woods, Grange Park Opera, West Horsley Place, Engeland

Door Peter Schlamilch

Het landschap is een droom, en wie aan komt rijden door de Hobbit-achtige, groen-glooiende heuvels van Surrey, wordt meteen verliefd op de omgeving waarin het operatheater van Grange Park Opera ligt – liefdevol Theatre in the Woods genoemd, werd het in 2016 door vermogende operaliefhebbers in slechts 11 maanden gebouwd naar het voorbeeld van La Scala, maar op kleinere schaal: het biedt ruimte aan 750 toeschouwers en heeft een uitstekende acoustiek.

Liefdadigheid

Voorafgaand aan de voorstelling is het chic geklede publiek (vrijwel iedereen in smoking!) druk aan het wandelen op het bijbehorende, typisch Engelse landgoed met zijn vele bloemen, heggen en picknicktafels en -tenten, waar eten besteld kan worden maar waar ook velen vrolijk met eigen manden, karretjes en kleedjes rondlopen. Er hangt, zeker bij het heerlijke weer van de afgelopen tijd, een ontspannen en gemoedelijke sfeer, en ook de kaartjes beginnen relatief betaalbaar, hoewel ze snel oplopen in prijs. Voor 100 euro komt men al binnen, best weinig als je bedenkt dat alles met privaat geld gefinancierd moet worden en er ook nog heel veel aan liefdadigheid wordt gedaan: Grange Park is een non-profit organisatie, zonder subsidie, en richt zich bijvoorbeeld op cultuureducatie – zusterorganisatie Pimlico Opera organiseert coproducties met gevangenissen, waarbij artistieke expressie gecombineerd wordt met sociale rehabilitatie. Daarnaast is er het Primary Robins Project, dat wekelijkse zanglessen biedt aan zo’n 6.000 kinderen in achterstandsscholen, met als doel om toegang tot muziekonderwijs te bieden en de ontwikkeling van kinderen in kansarme gebieden te ondersteunen.

Nooit oubollig

In deze uiterst sympathieke en toegankelijke omgeving vinden ook nog eens fantastische operavoorstellingen plaats: er worden topzangers uitgenodigd, de orkesten zijn uitstekend en de regies sober maar uiterst suggestief, sfeervol en effectief. Aan allerlei malle modernistische fratsen doet men hier niet, maar het toneelbeeld wordt ook nooit oubollig en stoort op geen enkel moment de handeling (in het hedendaagse operabedrijf al heel wat), die overigens keurig wordt boventiteld. Bij Grange Park staan de componist en zijn creatie duidelijk voorop, direct gevolgd door de zangers en de musici, wat al blijkt uit de website, waarop eerst zij, en daarna pas de regisseur en de rest van het artistieke team worden genoemd – waar zie je dat nog?

Enorme podiumaanwezigheid

De première van Tsjaikovski’s Mazeppa was dan ook een openbaring: er werd zó goed gezongen en geacteerd, dat het nog best lastige en soms vervreemdende verhaal van Mazeppa, de gewelddadige Oekraïense legeraanvoerder die de jonge Mariya losweekt van haar familie om zich met hem te verenigen, goed volgbaar was en de emoties hard binnenkwamen. David Stout (Mazeppa) heeft in Engeland een enorme staat van dienst, en dat is te horen: zijn stem is sterk, zijn frasering is gepassioneerd en meeslepend en hij is in staat om zoveel kleuren te produceren, dat zijn, voor de buitenstaander, perfecte Russisch bijna ‘verstaanbaar’ wordt. Hij kleurt elke emotie met niet alleen gevoel maar ook intelligentie, en weet de onwaarschijnlijke aantrekkingskracht van deze wildeman op het jonge meisje overtuigend neer te zetten, ook door zijn enorme podiumaanwezigheid – hier staat een zanger die geen rol speelt, maar zijn personage wórdt. Zijn aria’s zijn ronduit verbluffend, en klinken heerlijk – wát een stem!

Regieconcepten en moeilijkdoenerij

Rachel Nicholls, de Britse sopraan die Mariya vertolkte, zong beeldschoon, intiem en net als haar tegenspeler, Mazeppa, altijd volledig opgaand in haar rol, waardoor het drama, ondanks de eenvoudige decors, altijd geladen en spannend bleef. Ze kan veel met haar stem, ze fraseert prachtig en weet de jonge Mariya hartverscheurend en indringend over het voetlicht te krijgen, mede geholpen door de schitterende en sensitieve belichting en kostuums. Ook de andere zangers zijn geweldig: bij Grange Park heeft overduidelijk iemand de artistieke leiding die niet alleen verstand van stemmen heeft, maar ook beseft dat niet de regisseur, maar de zangers het belangrijkste kapitaal zijn van een operavoorstelling. Waar in veel grote operahuizen vrijwel alle aandacht en energie uitgaan naar regieconcepten en andere moeilijkdoenerij, wordt in Grange Park overduidelijk geconcentreerd op de zangkwaliteit en de personenregie, en dat maakte deze Mazeppa zo onweerstaanbaar intens dat ik iedere operaliefhebber aanraad even de kanaaltunnel door te rijden, een gezellig vakantiehuisje te boeken en de voorstelling te gaan bekijken – ze was een van de beste die ik in lange tijd gezien heb. Er zijn nog drie voorstellingen!

Aangrijpend en volumineus

En wát een muziek schreef Tsjaikovski bij dit oer-Russische verhaal! Waar ik me enkele weken geleden nog door de toch wat taaie muziek van Moessorgski’s Boris Godoenov heen worstelde, bevat Mazeppa zoveel steengoede muziek dat ik me afvraag waarom deze opera niet veel vaker gespeeld wordt – des te bijzonderder dat een relatief klein festival het aandurft zo’n onbekend werk te programmeren: compliment! De muziek heeft overal een Puccini-achtig tempo, het orkest is rijk van klank (ondanks de nu eigenlijk wat te kleine bezetting) en de melodieën zijn diepgaand en pakkend en vaak zelfs weergaloos. Dirigent Mark Shanahan lijkt uiterlijk onbewogen, maar heeft er de vaart goed in waar nodig, verstilt op organische wijze op de juiste momenten, en heeft het uitstekend en voluit-fel zingende en acterende koor (stralende tenoren!) prima in de hand, hoewel hij het vuur in het orkest soms iets meer mag opstoken. De Kroatische bas Luciano Batinić zingt een fantastische verscheurde, diep ongelukkige en wraakzuchtige vader, en de Engelse mezzosopraan Sara Fulgoni (Lyubov) een prachtige, maar niet minder desperate en bedroefde moeder – als ze aan de brandende doodskist van haar dochter staat stroomt het verdriet van haar gelaat en klotsen de emoties door de zaal. John Findon (Andrei) is de wanhopige, verstoten geliefde die Mariya uit Mazeppa’s klauwen probeert te redden – hij zingt geweldig, aangrijpend en volumineus, en ook hij gaat volledig op in zijn rol, net als de andere zangers. Hij zou trouwens een fantastische Cavaradossi zijn: hij straalt moeiteloos de zaal vol met zijn Italiaanse elan, en vult de ruimte met pure wanhoop en verdriet.

Emotionele belevenissen

Er wordt dus gruwelijk goed gezongen en gespeeld, en dat laatste moet deels ook de verdienste zijn van de in het VK zeer bekende regisseur David Pountney, die goddank de verleiding heeft kunnen weerstaan om een platvloers politiek pamflet te creëren tegen de oorlog in Oekraïne, hoewel iedereen het zijne in de toch zeer ‘Russische’ regie kon lezen, zoals een allusie op het graf van de Russische verzetsstrijder Navalny. De doodsdans, met de tot stof uiteenvallende baby, was indringend, en het verstilde slot, waarin het sterven slechts door het vallen van een arm werd aangeduid, was huiveringwekkend, zowel qua zang als regie. Ook dankzij het feit dat de regisseur het publiek niet lastig viel met allerlei ‘geniale vondsten’ tijdens de ouverture, maar Tsjaikovski’s grandioze muziek gewoon voor zichzelf liet spreken, werd deze opera veel meer dan een simpele aanklacht tegen de oorlog, of oorlogen in het algemeen: hij steeg uit boven de gebruikelijke flauwe ‘regisseursconcepten’ die we al zo goed kennen, maar bracht deze Mazeppa met zoveel fantasie, creativiteit en vooral: respect voor het verhaal, de emoties en Tsjaikovski’s heerlijke partituur, dat ik hem graag in Amsterdam zou zien regisseren. Voor degenen die daar niet op kunnen wachten: snel naar Engeland, waar Mazeppa, naast Simon Boccanegra en Butterfly, nog een paar maal bij Grange Park te zien is, en niet zal teleurstellen, integendeel: het zijn verheffende voorstellingen, aangenaam onderbroken door een lange pauze, waarin het publiek betrokken napraat over de emotionele belevenissen, gezeten op een kleedje in Surrey’s schitterende natuur.

Peter Schlamilch

Info:

Voorstellingen Mazeppa, 14 juni-6 juli, Surrey, Engeland

https://grangeparkopera.co.uk/whats-on/mazeppa-2/