De jukebox van de negentiende eeuw
Door Paul Janssen
Fernando Cordas en Izhar Elias (gitaar)
Livestream vanuit de Edesche Concertzaal
Gehoord 29 mei 2021
Werken van Mozart, Beethoven, Schubert, Rodrigo, Tarrega, Albeniz en Granados
Sonates van Beethoven of Schubert gespeeld op gitaren, het zal de puristen een gruwel zijn. Toch speelden Fernando Cordas en Izhar Elias tijdens een prachtige livestream vanuit de Edesche Concertzaal niet alleen delen uit de Pianosonate nr. 12 in As op. 26 van Beethoven en Pianosonate nr. 13 D 664 van Schubert, maar ook de Ouverture La Clemenza di Titovan Mozart in een bewerking voor twee gitaren van Mauro Giuliani, een goede kennis van Beethoven. En dat is minder gek en minder heiligschennis dan het lijkt. De gitaar was in de vroege en ook latere negentiende eeuw een van de jukeboxen van die tijd. Het handzame instrument was een huiskamerinstrument, veel goedkoper dan de piano, en uitermate geschikt om als ‘radio’ te fungeren en populaire stukken op een eenvoudige manier in de huiselijke salon te brengen. Er was alleen een redelijk onderlegde gitarist(e) nodig en die waren er genoeg, want de gitaar was net als tegenwoordig nog wijd verbreid en relatief goedkoop. Ook Schubert deed het een groot deel van zijn leven met een eigen gitaar in plaats van een piano en componeerde een aantal van zijn liederen zelfs in eerste instantie met een gitaarbegeleiding.
Handicaps
Fernando Cordas heeft een ware studie gemaakt van deze historische functie van de gitaar en van de historische gitaren en ook de allroundgitarist Izhar Elias is uitstekend thuis in de historische uitvoeringspraktijk. Vandaar dat het tweetal het geheel aan de Weense klassieken en Schubert gewijde eerste deel van het concert speelde op historische instrumenten, deels zelfs van dezelfde bouwer die Schubert van zijn gitaar voorzag.
Wie hoopt of verwacht dat de twee gitaren opeens kunnen klinken als een klassieke fortepiano komt bedrogen uit. Een gitaar, zeker de wat kleinere en intiemere negentiende eeuwse gitaar, is een veel bescheidener instrument en heeft zo zijn ‘handicaps’. Sprongen en melodielijnen die op de piano vanzelfsprekend zijn, worden zelfs op twee gitaren een bijzondere uitdaging. Zo is het voor de luisteraars die het Andante varié en de afsluitende Rondo uit Beethovens Sonate nr. 12 kunnen dromen af en toe even slikken.
Maar wie daar doorheen luistert en de gitaar en deze twee internationale topgitaristen op hun merites beoordeelt, hoort veel moois en ontdekt zomaar erg gitaristische frases in het door Cordas bewerkte Andante en Allegro uit Schuberts sonate D 664.
Spanje
Een ware meesterzet om de puristen en critici de mond te snoeren vormde het tweede deel van het concert dat geheel in het teken stond van het laat negentiende en midden twintigste eeuwse Spaanse repertoire van Rodrigo, Tárrega, Albéniz en Granados. Hoewel de gitaar in dit repertoire volledig geaccepteerd is en niemand zijn wenkbrauwen fronst bij het door Cordas zeer ingetogen gespeelde Asturias van Isaac Albéniz, was het enige compleet originele gitaarwerk op het programma het door Elias vertolkte Capricho Árabe van Francesco Tárrega. Asturias van Albéniz en de door Cordas voor twee gitaren bewerkte Valses Poeticos van Enrique Granados zijn oorspronkelijk pianowerken en Aranjuez ma pensée van Joaquin Rodrigo is een bewerking voor twee gitaren van de door Rodrigo zelf vervaardigde versie voor zang en gitaar van het beroemde Adagio van zijn Concierto de Aranjuez.
Het verschil is ongetwijfeld dat de gitaar veel gemakkelijker geassocieerd wordt met de Spaanse klanken dan met de doorwrochte dialectiek of speelse melodiek van Schubert en de Weense klassieken. Het is ook een kwestie van wennen. Daarom is het te hopen dat Cordas en Elias die Schuberts sonates D 664 en, de goden verzoekend, D 960 al vastlegden op de cd Schubert’s Guitars (Cobra 0077, zie ook de recensie in De Nieuwe Muze 1 2021) dit programma nog vaak live kunnen en willen spelen. Vooral omdat deze ook internationaal goed bezochte livestream (nog) niet terug te luisteren is. Met dit uitstekend verzorgde online concert hebben de beide gitaristen in elk geval een mooie avond lang internationaal reclame gemaakt voor deze zessnarige jukebox van de negentiende eeuw.
Paul Janssen
