Holland Festival. Muziekthetaterproductie Ring of Our Time – The eternal battle for resources door World Opera Lab. Gehoord: Grote Zaal Internationaal Theater Amsterdam, 24 juni 2025. Herhaling 25 juni aldaar.

Door Wenneke Savenije

 

‘From one culture to another, we embark on a journey through four cultures, inspired by the path taken by tuned percussion instruments—from Indonesia to Nigeria and Mexico. Goddesses emerge from all corners of the world. Timekeepers/ancestors prepare the space for them. Esu/Kukulcan welcomes them from the sky – creating a sea of feathers, Birdlady flies above the quetzal feathered sea’.

                                                                                                                                                                                                      Proloog Ring of  Our Time

 

 

 

Politiek correct

Met haar World Opera Lab heeft Miranda Lakerveld (1976) er al verschillende spraakmakende interculturele producties opzitten, waaronder Temple of Time (2017) op muziek van Sinta Willur en Ine Aya’ (2021), een operaritueel over ontbossing in het Indonesische Kalimantan op muziek van Yadi Nursalim Anugerah. Waarom zoekt deze regisseuze haar heil in samenwerking met lokale artiesten uit verre landen en activisten uit landen als Iran, Indonesië, India, Quatamala, Mexico, Nigeria en Irak?

 

 

Lakerveld zelf zegt daarover dat ze de opera opnieuw betekenisvol en verbindend wil maken, door te kiezen voor interculturele voorstellingen, die toegankelijk en urgent (oftewel politiek correct) zijn. Ze is gefascineerd door de krachtige rituelen en gemeenschapsstructuren van mystieke tradities als Ta’ziye in Iran of de Upanayana-ceremonie uit India, de ‘tweede geboorte’ van een persoon, waarbij een jonge leeerling de Yajnopavita, de Heilige Draad, ontvangt die volgens de hindoeïstische traditie zijn toegang tot spirituele kennis symboliseert. In de Ring of Our Time gebruikt Lakerveld de ‘Heilige Draad’ als een ritueel symbool voor transformatie en herstel. Zoals een kind via Upanayana wordt ingewijd in een leven van plichten en spirituele verbinding, zo wordt het publiek tijdens Ring of Our Time ritueel uitgenodigd tot herverbinding met de natuur en onze planeet, waarvoor wij mensen verantwoordelijkheid dragen. Met de metafoor van de draad brengt ze een symbolische lijn aan tussen oude rituele tradities en moderne ecologische storytelling, zodat Ring of Our Time opgevat kan worden als een initiatieritueel voor de verbinding met en het herstel van onze problematische verhouding tot de natuur.

 

 

Wagner

Dat klinkt allemaal even belangwekkend en urgent, en gooit ook subsidiematig gezien vast hoge ogen, maar komen deze bedoelingen ook over tijdens de voorstelling, die volgens Lakerveld expliciet geïnspireerd is op Wagners Ring der Nibelungen? Wat is de logica daarachter? Net als Wagners Ring gaat Ring of Our Time over macht, hebzucht, de vloek van de goden, de strijd om de ring (in Lakermans opera is die ring het mondiale verbond inzake natuurlijke grondstoffen als olie, goud, water en hout) en uiteindelijk de val van het godendom. Zijn die goden bij Wagner Wotan, Brünnhilde en de Walküren, World Opera Lab voert in plaats daarvan vrouwelijke goddellijke krachten op uit vijf werelddelen: Tiamat (Eufraat), Ine Aya’ (regenwoud Kalimantan), Olokun (zeegodin Nigeria), Ixchel (Maya-godin) en Déesse de l’Eau (Haïti), godinnen die in de Ring of Our Time verbeelden wat er gebeurt als mensen de orde van de natuur schenden. Maar terwijl Wagner in Götterdämmerung, de vierde opera van zijn Ring, eindigt met de ondergang van de goden, draaien Lakerman en haar godinnen dit bewust om: niet de ondergang staat in Ring of Our Time centraal, maar juist herstel en genezing.

 

 

Hoe dan wordt verre van duidelijk, maar in elk geval eindigt het interculturele en exotische ‘totaalkunstwerk’ van Lakerveld minder pessimistisch dan het ‘Gesamtkunstwerk’ van Wagner. In haar ‘kritische herinterpretatie’ van de mythologie van Wagner verlegt Lakerveld de blik van eurocentrisch naar wereldwijd, van destructieve macht naar ecologisch herstel en van klassieke opera naar hedendaags ritueel. Dat is nogal wat, maar na een avond genoten te hebben van de fasacinerende choreografieën, de tot de verbeelding sprekende ‘visuals’ en de over het algemeen overtuigende zang van Lakervelds godinnen is mij in elk geval ontgaan wat de dames voorstellen om de wereld en onze kwetsbare natuur daadwerkelijk van de ondergang te redden. Behalve dan dat we die Heilige Draad weer zouden moeten oppakken misschien…

 

 

                                                                                         ***

This journey unfolds through ancient symbols and metaphors, —a chant that calls forth the rising of body and soul, awakening ancestral memory. In this space, healing is understood as both a perilous and sacred process.

 

 

The Mother and Father—powerful beings cloaked in quetzal feathers—guard this wisdom. They remind us of our timeless connection to the forces that shape life. Esu and Bird Woman dance across the dark sea. When they touch, the waters begin to move, becoming salt and sweet water. From this union, Tiamat rises from the deep. 

Oude Soemerische tekst, die gebruikt wordt in Ring of Our Time

                                                                                         ***

 

 

Meer poëtisch dan activistisch

Ring of Our Time denkt niet in oplossingen, maar probeert vooral bewust te maken. Het ligt voor de hand om daarbij een beroep te doen op oude rituelen, die stammen uit de tijd dat heel onze aarde nog werd gezien als iets goddelijks waar je respectvol mee om diende te gaan. Mag je dat zomaar ‘misbruiken’ om effect te sorteren in het theater en om ecologisch verantwoorde politiek mee te bedrijven? Is dat niet een pretentieuze ontheiliging van de oorspronkelijke betekenis van die rituelen, die uit de context gehaald eigenlijk al meteen hun werkelijke betekenis verliezen?  Volgens Lakerveld, die uitgebreid contact heeft gehad met spiritueel leiders en activisten, is het wel degelijk geoorloofd en ook respectvol naar de wereldwijd steeds schaarser wordende beoefenaars van dergelijke rituelen toe. Dit soort kwesties schoten door me heen, terwijl ik luisterde naar de onophoudelijk zachtjes deinende, poëtisch tot rauw en soms hartverscheurend zingende zangeressen, de aangenaam voortkabbelende muziek (gecomponeerd door vijf niet-Westerse componisten voor o.a. percussie, stem, strijkers, houtblazers, marimba, ud, orgel, sape en uitgevoerd door een multicultureel ensemble, met daarin fantastische spelers als de Ud-speler Haytham Salla en fluitist Yadi Nursalim Anugerah) en keek naar de geniale danscapriolen van met name de Slaytwins Taiye en Kehinde Yeri op (en boven) het podium. De op schermen vertoonde teksten waren welliswaar heel poëtisch maar vaak ook dermate vaag en zonder verduidelijkende context, dat ik er regelmatig naar vergat te kijken. Ook al omdat er zoveel meer te bekijken viel door de kleurrijke enscenering van het geheel.

 

 

Bij bestudering van het libretto achteraf komt dat, eerlijk is eerlijk, toch anders over: er is wel degelijk sprake van een duidelijke structuur en een goed doordachte verhaallijn, maar die drong tijdens de alle zintuigen strelende voorstelling in elk geval tot mij maar ten dele door. Ook betrapte ik mezelf erop dat ik door de overwegend deinende beelden en geluiden van Ring of Our Time bijna in slaap werd gewiegd. Waar het wellicht een beetje aan schortte bij Lakervelds nieuwe opera is optimale helderheid in de artistieke presentatie van de onderliggende ideeën, die vanzelfsprekend belangwekkend genoeg zijn om ook in het theater geuit te worden.

 

 

Maar hoe verpak je een politieke boodschap zo ‘artistiek’, dat het poëtische gehalte van je muziektheatervoorstelling niet door de activistische boodschap onderuit wordt gehaald? Daar viel nog wel het een en ander in aan te scherpen, zowel tekstueel als visueel en muzikaal, mede omdat alleen al uit de slotzin duidelijk werd dat Ring of Our Time niet enkel esthetisch wil bekoren, maar nu juist daadwerkelijk wil oproepen tot actie en strijd omwille van het redden van onze aarde: ‘Ancestors give us the strengt to fight’

Wenneke Savenije

 

Info:

https://www.hollandfestival.nl/nl/ring-of-our-time