Pianist Benjamin Grosvenor speelt natuurlijk en soeverein

Benjamin Grosvernor (piano) speelt werken van Brahms, Schumann en Moessorgski. Gehoord: Musis Sacrum, Arnhem, 31 mei 2025

Door Willem Boone

Geboren artiest

Rondom sommige artiesten is gewoon geen ‘gedoe’: ze zijn niet veelbelovend begonnen om later alsnog hun natuurlijkheid te verliezen, maar ze spelen als volwassene nog net zo goed als toen ze ontdekt werden. Dat geldt zeker voor de Engelse pianist Benjamin Grosvenor die al op 10-jarige leeftijd vier concoursen won en op 18-jarige leeftijd een contract bij Decca kreeg. Op YouTube staat een filmpje waarin hij bij een van die concoursen twee sonatesvan Scarlatti (zie https://www.youtube.com/watch?v=3FJeOaRjZaE)  speelt. Het is aandoenlijk om te zien hoe het ‘bolle’ jongetje naar de piano loopt en met worstenvingertjes speelt, maar muzikaal en technisch was alles er al. Hier speelt geen getalenteerd kind, maar een geboren artiest met een natuurlijke dispositie voor de piano. Daar is twintig jaar later geen verandering in gekomen, blijkens zijn recital in Musis Sacrum in Arnhem. Hij is natuurlijk gerijpt als artiest en hij heeft veel ervaring opgedaan (ook in kamermuziek), maar wat vooral direct in positieve zin opviel, was dat hij als volwassene met dezelfde natuurlijkheid als het kind destijds speelt. Bij de 3 intemezzo’s opus 117 van Brahms, waarmee hij zijn recital opende, klonk de piano aangenaam direct. De pianist hulde de muziek niet in halftinten en koos voor gaande, niet al te langzame tempi. Hij gaf deze muziek precies de rust die ze uitstraalt en ontlokte mooie, donkere kleuren aan de vleugel. Wanneer nodig, zoals aan het eind van het tweede intermezzo, andante non troppo e con molto espressione, kon zijn spel ook fel zijn.

Hartstochtelijke Schumann

Van Brahms was het maar een kleine stap terug naar Schumann met diens Fantasie in c opus 17. Daarbij wist Grosvenor direct de aandacht vast te houden met zijn inzet van het eerste deel. Deze was zoals Schumann voorschrijft ‘durchaus fantastisch und leidenschaftlich vorzutragen.’ De nadruk op hartstocht is iets wat ik bij nogal wat van zijn collega’s in deze inzet mis; zij hebben vaak de neiging om hier de expressie te nivelleren. Zeker dit eerste deel geeft heel goed de ‘cri du coeur’ weer die Schumann aan zijn toen nog onbereikbare liefde Clara Wieck richtte. Dat beschreef hij duidelijk in een van zijn brieven aan haar: ‘Het eerste deel is het meest hartstochtelijke wat ik ooit heb gecomponeerd, een diepe klacht om jou.’ Die hartstocht was er in optima forma, daarnaast wist Grosvenor goed de grote lijn in het oog te houden. Schumanns muziek is vaak verbrokkeld door de snel elkaar opvolgende stemmingen, maar deze Fantasie bewijst dat de componist toch ook de grote vormen beheerste. De pianist wist goed de immer om aandacht strijdende alter ego’s Florestan en Eusebius met elkaar te verenigen in een coherente lezing. Fraai waren ook zijn pedaalgebruik en het verstilde slot. Het tweede deel, Mässig, durchaus energisch klonk inderdaad energiek met ook hier een sterk voorwaartse beweging. De pianist had aandacht voor een goede balans in klank en dit bleek vooral uit de solide basakkoorden, die een belangrijk onderdeel in de polyfonie van Schumanns muziektaal vormen. Zeer indrukwekkend was het slot met de beruchte sprongen in beide handen. Grosvenor nam deze in een hoog tempo en speelde de passages vrijwel foutloos, zoals je ze maar zelden hoort. Daarna liet hij het slotakkoord lang in het pedaal naklinken. Het laatste deel, langsam getragen- durchaus leise zu halten was daarna ingetogen van karakter, in een aangenaam tempo gespeeld. Deze musicus droomt als het ware met open ogen en speelde het eind tegelijk smartelijk en gepassioneerd.

Suggestieve Moessorgski

In de Schilderijententoonstelling kon de Engelsman nog weer een ander aspect van zijn talent laten horen, namelijk het vermogen om beelden in klank om te zetten. Hij speelde de Promenade met stevige, maar niet te luide klank. In Gnomus differentieerde hij mooi in klank. Aan het eind speelde hij in de rechterhand tremolo’s, waarvan ik me afvraag of Moessorgski die in de partituur genoteerd heeft. In Il vecchio castello straalde zijn spel rust uit, maar het had ook spankracht. De ossenwagen, Bydlo, zette hij pianissimo in, om daarna alsnog naar een climax met granieten forte-akkoorden op te bouwen. Indrukwekkend was daarna het diminuendo, dat deed denken aan een voorbijtrekkende stoet. Het Ballet van de kuikentjes in hun eierschalen was subtiel, met grappige accenten in de linkerhand. In Samuel Goldenberg en Schmuyle zette hij mooi de twee karakters neer. De Markt in Limoges speelde hij met het soort raffinement dat aan het toucher van wijlen Emil Gilels deed denken. In Catacombes frappeerden het natuurlijke forte, maar ook details die doorgaans niet tot de meest muzikale elementen behoren, zoals tremolo’s. Deze speelde Grosvenor uiterst muzikaal in de rechterhand, met daartegenover de subtiele, opnieuw geraffineerde begeleiding van de linkerhand. Daaruit bleek dat deze pianist ook echt beelden in muziek kan weergeven. Baba Yaga was als te verwachten woest van karakter en uiteraard vormde De grote poort van Kiev de majestueuze bekroning van deze interpretatie met wederom volle, sonore forte-akkoorden en soms versterkte, niet door Moussorgsky voorgeschreven, basoktaven die het echter goed deden. Het was indrukwekkend om te zien dat Grosvenor deze klank vrijwel uit ‘stilstand’ opbouwt, dat wil zeggen zonder storende, onnodige gebaren met zijn lichaam. Het zorgde voor een effectief slot waar het publiek enthousiast op reageerde. De pianist was kennelijk zelf ook tevreden, want hij beantwoordde het applaus met een stralende lach.

Hij speelde nog een prachtige, originele toegift, Jeux d’eau van Ravel. Deze klonk kristalhelder en zijn spel deed werkelijk aan stromend water denken. Opnieuw was daar het raffinement in klank van een grootheid als Gilels (die in tegenstelling tot de Schilderijententoonstelling dit stuk van Ravel opgenomen heeft). Het vormde helaas het eind van een recital dat naar meer smaakte!

Willem Boone

Foto’s: Marco Borggreve e.a.

Info:

https://www.musisenstadstheater.nl/nl/agenda/benjamin-grosvenor/8465

https://www.benjamingrosvenor.co.uk/biography