Het Muziek o.l.v. Gregory Charette; Silbersee, regie: Romain Bischoff; soliste: Eleonore Lemaire sopraan. Programma: Karmit Fadael: The Usual; Luciano Berio: Recital I (for Cathy). Gehoord: 18 september 2025, Muziekgebouw, Amsterdam.

Door Michael Klier

 

De jonge Nederlands-Israëlische componiste Karmit Fadael is hot. Het KCO speelde haar Nachtgezang op de opening night in het Sloterpark, Opera Zuid tourde in het voorjaar met haar opera Silenzio en Silbersee en Het Muziek (voormalig Asko Schönberg) speelt The Usual in Utrecht, Amsterdam en Den Bosch. In deze laatste voorstelling over micro agressie en grensoverschrijdend gedrag staat ze ook zelf op het podium.

 

The Usual in herkenbare setting

Fadaels voorstelling speelt zich af op kantoor. Een grote tafel met daarop laptops staat in het midden van het podium, met daaraan bureaustoelen op wielen. Eén voor één komen Anna voor de Wind, klarinet, Yanna Pelser, altviool, Daan van Koppen, saxofoon en Jordi Carrasco Hjelm, contrabas met hun instrumenten aan deze tafel te zitten. Ze kijken amper naar elkaar en staren druk typend op hun schermen. Tot zover een doodnormale en erg herkenbare situatie totdat de musici de eerste noten spelen.

 

 

 

Fadael gebruikt muziek i.p.v. woorden

Fadael geeft haar interpreten veel improvisatorische vrijheid. Zo kunnen zich heel natuurlijk muzikale monologen en in reactie daarop dialogen ontspannen. Lichaamstaal en mimiek van de solisten moeten de intentie van hun communicatielijnen verraden. En toch komt de schitterende woede-uitbarsting van de saxofonist als een verrassing. Dit hoort of past niet in een doodnormale werksetting.

 

 

Intentie versus wat werkt

Ondertussen stapt Fadael zelf op hoge hakken luidruchtig stampend naar de tafel en neemt aan het hoofd plaats. Zij probeert pantomimisch steeds weer rust te creëren nadat ook andere spelers ontstemd wegrollen op hun stoelen. In het programmaboek valt te lezen dat de componiste micro-agressie aan de kaak wil stellen.
Deze boodschap bleef in Amsterdam ondanks de belerende tussenteksten uit de speakers helaas onduidelijk. Al waren vooral de instrumentale soli en interacties zeer vermakelijk.

 

 

Berio’s Citatenmuziek

In 2025 vieren talloze muziekensembles en orkesten het 100e geboortejaar van de Italiaanse experimentele toonzetter Luciano Berio. [Zie artikel het op deze website:  https://denieuwemuze.nl/de-odyssee-van-de-componist-luciano-berio-zijn-muze-cathy-berberian-leende-hem-haar-stem/] Ook regisseur Romain Bischoff van Silbersee heeft ter ere daarvan een nieuwe versie van Berio’s Recital I (for Cathy) gemaakt. Berio schreef de veeleisende partituur 1972 voor zijn eerste vrouw, de Amerikaanse mezzosopraan Cathy Berberian. Hun huwelijk was toen al lang weer ontbonden, maar hun artistieke samenwerking duurde gelukkig voort. Berio verwerkte niet minder dan 44 citaten van componisten als Bach, Monteverdi en Prokofjev. Daarnaast citeerde hij ook eigen werk zoals Memory voor 2 pianos.

 

Eleonore Lemaire zingt en speelt adembenemend

De absolute ster van deze intrigerende muziektheateravond was Eleonore Lemaire. Zij zong niet alleen stijlvast maar ook ongelooflijk mooi en intens muziek uit 4 eeuwen. Daarbij moest ze voortdurend en in rap tempo schakelen tussen zingen en spreken. Berio had voor dit meesterwerk een eigen tekst geschreven. Het is een innerlijke monoloog die immens rijk is aan ideeën en stemmingen.

 

 

Genoteerde anarchie

Alsof dit niet al uitdaging genoeg was, hadden Berio en Bischoff de voorstelling nog ingewikkelder gemaakt. Lemaire’s begeleider op de piano, Pauline Post zat onzichtbaar verstopt in de coulissen. Het muziek (gebouw-ensemble) onder leiding van Gregory Charette zat helaas ook achter een half doorzichtige scherm. Hierop werden constant real-time filmopnames geprojecteerd van wat zich backstage afspeelde. Deze beelden werden aangestuurd door een rechts op het podium zittende VJ.

 

 

Achtervolgd en tegengewerkt

Alsof zingen en acteren niet al voldoende energie en concentratie opeiste werd Lemaire continu door een opdringerige camera achtervolgd. Voor de verslavende media-aandacht bleef ze lachen en poseren tot in situaties waar grensoverschrijdingen voortdurend op de loer lagen. Recital I culmineert in de ineenstorting van Cathy/Lemaire. Voor deze slotscene kwamen alle musici gekleed in korte witte hemden om haar heen staan. Zelfs toen nog zat de voyeuristische camera de al op de grond liggende Lemaire onsmakelijk dicht op haar neus.

 

Zo eindigde deze zeer actuele muziektheatervoorstelling niet alleen zeer onder de huid gaand. Ze maakte eveneens duidelijk welk immens belangrijke taak componisten en uitvoerenden toekomt.

Michael Klier

Foto’s: Foppe Schut e.a.

 

Info:

https://www.silbersee.com

 

Deze recensie verschijnt ook op https://musicwork.shop/blog/