Armeense Romantiek in Luther Museum Amsterdam
Gehoord: Geelvinck Muziek Musea. Geelvinck Salon, Marina Gevorgyan, piano & Arayik Mirzoyan, poëzie, met schilderijententoonstelling van Alina Grigoryan. 14 juli 2024, Luther Museum Amsterdam
Door Wenneke Savenije
Muziek op historische instrumenten
Het Luther Museum Amsterdam is een pareltje onder de vele concertzaaltjes die Amsterdam rijk is. Er vinden regelmatig kleinschalige concerten plaats in het kader van de Geelvinck Salon van Museum Geelvinck, een door Jurn Buisman en Dunya Verwey gerunde serie die bekend staat om zijn veelzijdige en verrassende programmering, waarbij de focus ligt op klassieke concerten op oude fortepiano’s. Dat is niet verwonderlijk, want Museum Geelvinck beheert de omvangrijkste Nederlandse collectie toetsinstrumenten uit de 18e t/m de 20e eeuw (ruim 450 instrumenten), die ook de kerncollectie omvat van het voormalige Harmonium Museum en de Sweelinck Collectie. De instrumenten zijn gehuisvest in de catacomben van de Posthoornkerk in Amsterdam en Huize Kolthoorn te Heerde. Omwille van het behoud van levend muzikaal erfgoed heeft Museum Geelvinck ook een uitgebreide vakbibliotheek en de muziek van de European Piano Teachers Association onder zijn hoede. Museum Geelvinck werkt samen met o.a. het Conservatorium van Amsterdam, het Pianola Museum en de vakopleiding voor pianotechnici.
Armeense klanken
Afgelopen zondag bracht de Geelvinck Salon het Armeense programma ‘Romantic Sounds – Piano, Poetry & Painting’, waarin de Armeense pianiste Marina Gevorgyan (Yerevan, 1978) op een fraaie, door Bas Otto gereataureerde Erard salonvleugel uit ca. 1891 (no. 66817) werken speelde van Bach, Chopin, Debussy en de Armeense componist Komitas Varadapet (1869-1935). Het programma werd charmant ingeleid door Dunya Verwey, waarna Gevorgyan van start ging met de Prelude in b klein, BWV 923 van J.S. Bach. Mogelijk moest ze nog een beetje wennen aan het instrument, want hoewel het de elegante pianiste niet aan muzikaliteit en toewijding ontbrak, klonk haar toucher Bach te ‘hamerig’ en daardoor te ‘fragmentarisch’ om indruk te kunnen maken. De Westerse romantiek van Chopin bleek de pianiste beter te liggen. In stukken als de Fantaisie impromptu, op. 66, Andante spianato et Grande polonaise brillante op. 22 en het Andante uit de Trois Nocturnes, op. 9 begon de muziek meer te stromen en kwam de fascinerende rijkdom aan heldere maar ook warme klankkleuren van de Erard beter naar voren. Dat gold ook voor de meer ‘geabstraheerde’ muziek van Debussy, waarvan ze een deel uit de schilderachtige Suite Bergamasque verklankte. Maar misschien wel het meest overtuigend en spontaan klonken de 6 Dances uit 1925 van haar Armeense landgenoot Komitas Vardapet, die in zijn jeugd in het Turkse gedeelte van zijn vaderland altijd Armeense liedjes zong en die behalve componist en musicus ook etnomusicoloog werd. Net als Bartók in Hongarije, deed hij onderzoek naar de volksmuziek van zijn land, zodat zijn Dances op een ontwapenende, vrolijke of juist intens melancholieke wijze getuigden van de Armeense folklore.
Armeense poëzie
Het pianospel van Gevorgyan werd omlijst door enkele kunstwerken van de Armeense Alina Grigoryan en telkens afgewisseld met een gedicht uit het nieuwe boek van de Armeense schrijver Arayik Mirzoyan, dat weer door Alina Grigoryan geïllustreerd bleek te zijn. Helaas was er niet gezorgd voor vertalingen van de gedichten en ook de beide boeken van Mirzoyan – Liefde en Dromen en Op zoek naar jou – waren na afloop van het concert alleen in het Armeens te verkrijgen. Het wachten is dus op een vertaling van het werk van Mirzoyan, die tot 2023 werkzaam was als Secretaris van de Ambassade van Armenië en zich nu bezig houdt met schrijven, onderwijs en de Armeense Cultuur, o.a. door het oprichten van een Armeense muziekschool in Arnhem.
Nog een stukje geschiedenis
Museum Geelvinck begon in 1991 in het Geelvinck Hinlopen Huis aan de Amsterdamse Heren- en Keizersgracht en heeft zich sindsdien dankzij zijn bevlogen oprichters op allerlei manieren verdienstelijk weten te maken, met name op het gebied van de authentieke muziekbeoefening door jonge en professionele musici, die de kans krijgen in allerlei formaties op vaak schitterende oude fortepiano’s en vleugels te spelen in schilderachtige locaties in musea, kerken en kastelen door het hele land. Sinds 2022 is er ook een samenwerking met Le Dimore del Quartetto (jonge strijkkwartetten). Daarnaast organiseerde Geelvink sinds 2011 al tien edities van het Geelvinck Early Piano Festival, met o.a. het Fortepiano Concours en New Frontiers, dat nieuwe composities voor historische piano’s presenteert. Buisman en Verwey laten eich bij dit alles leiden door de gedachte dat historische piano’s een bron van inspiratie zijn voor musici en componisten, een nobel uitgangspunt dat door subsidiegevers helaas niet altijd voldoende op waarde wordt geschat. Voor restauratie van de oude instrumenten wordt dan ook een beroep gedaan op giften en schenkingen, waarbij ook instrumenten, muziekboeken en bladmuziek uit nalatenschappen welkom zijn, teneinde ons levende muzikale erfgoed een klinkende toekomst te geven.
Wenneke Savenije
Meer info Muziek in Musea, Museum Geelvinck en Geelvinck Salon:
