(Philippe Elan zingt op 24 en 27 augustus in Het Concertegbouw in Amsterdam, met Gregor Bak aan de piano. Dit is een verkorte weergave van een artikel dat in het september-oktobernummer van De Nieuwe Muze verschijnt.)

Door Willem Boone

 

Emotionele gebeurtenis

Het interview met de Franse chansonnier is al begonnen voor ik hem een vraag gesteld heb. Hij is even daarvoor in het café   aan de Amsterdamse Haarlemmerdijk binnengekomen en blijkt een ware spraakwaterval te zijn. Hij begint enthousiast pianist Gregor Bak aan te prijzen: ze blijken elkaar al lang te kennen, sinds 1993, toen Bak ‘C majeur’ voor de NCRV presenteerde en Elan als gast een chanson van Barbara zong. In 2021 belde de pianist hem met een bijzonder verzoek: zijn schoonmoeder lag op sterven en zou de week erna euthanasie laten plegen. Ze bleek een groot fan van de chansonnier te zijn en ze had grappend gezegd dat ze hem eigenlijk liever nog een keer tijdens haar leven wilde horen dan dat zijn opnames bij haar begrafenis gedraaid zouden worden.  De directie van het tehuis waar ze verbleef had toestemming gegeven en zo trad hij speciaal voor haar op, begeleid door Gregor Bak: ‘Dat was een emotionele gebeurtenis, ze lag daar met mijn cd’s op haar bed en hoewel ze leed aan een ernstige ziekte, was ze nog goed bij haar hoofd.’ Twee weken later zong hij ook tijdens de begrafenis op verzoek van de pianist en zijn vrouw. ‘Dat heeft ons nader tot elkaar gebracht. We zeiden tegen elkaar: “We zouden vaker samen op moeten treden!” En dat gebeurde vorig jaar met twee optredens in de Kleine Zaal van het Concertgebouw in het kader van de Vriendenloterijconcerten. Daarvan is inmiddels een cd-opname verschenen (2) en het duo treedt dit jaar wederom twee keer (1) in dezelfde serie op. Over de pianist zegt hij dat deze ‘alles weet, naast dat hij een groot musicus is. Hij dirigeert ook koren en kan alles spelen: van rock & roll tot opera, chansons en jazz.

 

 

Muziek als gevaarlijk wereld

 ‘Zingen deed ik als kind al en ik hield ervan. Ik heb solfège geleerd, dus ik heb een basis. Vroeger speelde ik saxofoon, maar dat frustreerde me, want je kon niet tegelijk zingen. In mijn familie werd zingen niet serieus genomen, het was niet voor de hand liggend om in de muziek carrière te maken en het werd als een gevaarlijke wereld gezien. Daar had mijn familie gelijk in (lacht).’ Hij kwam in 1985 naar Nederland en ontmoette daar zijn latere partner, Gijs van der Grinten, violist bij het Gemini Ensemble..Via via kwam hij in contact met een zanglerares, Elisabeth Ooms, bij wie enkele lessen volgde. ‘Ik vergeet nooit mijn eerste ontmoeting met haar, ik zong wat voor en ze keek me aan en zei: “U moet op een podium staan en optreden!” Ze belde een pianist dat ze een jonge Fransman op bezoek had die goed zong en die een begeleider nodig had. Daarna raakten de zaken in een stroomversnelling: Elisabeth Ooms zorgde ervoor dat hij ingeschreven werd voor het jaarlijkse chansonconcours van de Alliance Française en dat wist hij in 1986 op zijn naam te schrijven. Hij gaf her en der concerten en toen vroeg Eugenie van der Grinten of ik met het Gemini Ensemble een zogenoemd ‘fusie-’concert wilde geven, waarbij hij begeleid werd door een piano, fluit, hobo, eerste en tweede viool en cello. ‘Ik zei “ja”, maar was heel nerveus, want zij waren allemaal klassieke musici met een grote reputatie. En dus ben ik op 1 november 1988 officieel chansonnier geworden, want toen gaf ik met dit ensemble mijn eerste concert in het Cultureel Centrum van Amstelveen. Men vond de combinatie van mijn stem en klassieke instrumenten erg interessant en twee jaar later maakten we voor het label CNR een opname die tot mijn grote verbazing een Edison won!’

 

 

Ouderwets

Met rap heeft hij niet veel: ‘Ik houd te veel van muziek en wil dat er een melodie is. Ritmisch ‘blablabla’ kan even leuk zijn, maar meer niet. Vroeger moest je een stem en techniek hebben om te zingen, net als bij klassieke muziek. Maar dat is veranderd: nu wordt de stem als een element van een groter geheel beschouwd. De sfeer en de poëzie spelen net zo’n grote rol als de kwaliteit van de stem, dus men accepteert nu veel meer artiesten die matig of niet goed zingen.  Als ik naar een stem luister, of het gaat om Frank Sinatra, Anne Sofie von Otter, Sarah Vaughan of iemand die jong gestorven is, maar die een groot vocalist was, Karen Carpenter, de stem moet me iets doen. Dus ja, ik ben ouderwets!’

 

 

Favoriete chansonniers

We praten verder over zangers, van de huidige artiesten houdt hij van François Cabrel, ‘maar die is niet jong, hij is ouder dan ik! Hij heeft de traditie van Brel en Brassens enigszins voortgezet.’ Voor de rest mist hij vaak een echte stem en stembuigingen: ‘Ik hield enorm van de basstem van Jean Ferrat, hij had bijna een klassieke stem met vibrato en kleuren.’ Daar kan ik het alleen maar mee eens zijn, hij behoort ook tot mijn favoriete chansonniers met zoveel menselijke warmte in zijn stem. ‘Ik hield ook van Brel, die geen mooie stem had, maar geweldig zong’. Brel was wel eens te geëxalteerd en Ferrat had daar juist wel wat meer van mogen hebben. Ik heb de grote eer gehad om twee brieven van hem te ontvangen, waarin hij zijn waardering uitsprak over mijn stem en mijn arrangementen. Dat wilde hij me graag laten weten en dat was geweldig!’. Hij noemt nog andere favorieten: Isabelle Aubret, Barbara, Aznavour, Juliette Gréco, Françoise Hardy.

 

 

Parijse Olympia

Zo bekend als de chansonnier in Nederland is, zo onbekend is hij in Frankrijk. Daar verbaasde de Nederlandse pers zich in het verleden ook al over, maar de zanger is er zelf nuchter onder: ‘Ik ben naar dit land voor mijn privéleven gekomen, ik ben hier artiest geworden en toen ik begon, vond ik dat erg belangrijk. Ik wilde tijd voor andere zaken dan alleen maar reizen en optreden hebben. Ik heb hier regelmatig werk en daarnaast heb ik ook nog tijd om ’s morgens in een café koffie te drinken!’ Als ik hem vraag of het Parijse Olympia, de bakermat voor iedere chansonnier, hem niet lokt, antwoordt hij: ‘Maar daarvoor moet je in Frankrijk carrière gemaakt hebben en cd’s uitbrengen, je vult daar niet zomaar een zaal van 2000 plaatsen!’

 

 

Frans én Nederlands

Een laatste vraag: hoe voelt iemand zich die al zo lang in Nederland woont: Nederlands of Frans? ‘Het gekke is dat ik me in Nederland Frans voel en in Frankrijk Nederlands! Ik heb het ritme van de Nederlanders overgenomen, zo eet ik bijvoorbeeld ook vroeg, maar in mijn hart ben ik nog steeds een Fransman. Daar speelt natuurlijk mijn opvoeding en mijn referentiekader voor literatuur en cultuur een rol. Ik kijk graag naar documentaires op Arte, zo zag ik gisteren nog een uitzending gewijd aan de Franse componist Saint-Saëns. Ik houd van zijn muziek en was verbaasd over wat hij allemaal in zijn leven meegemaakt heeft. Dus ja, als er iets op tv komt dat over Frankrijk gaat, is mijn interesse direct gewekt!’

Willem Boone

foto’s: René Wouters

 

Info:

De concerten van 24 en 27 augustus zijn beide uitverkocht mogelijk zijn er nog last minute-plaatsen, zie concertgebouw.nl/concerten-en-tickets

Cd ‘Philippe Elan & Gregor Bak, live at the Royal Concertgebouw