Ralph van Raat evenaart Keith Jarrett
Gehoord: zondag 16 maart 2025, Phil Haarlem
Door Mark Doorn
Het was een trieste dag, die 21e oktober 2000, toen meesterpianist Keith Jarrett in een interview met de New York Times aankondigde nooit meer te kunnen spelen. Dit ten gevolge van de twee beroertes die hij in 2018, kort na elkaar, had gehad. De eerste gedachte die toen opkwam, was dat we Jarrett en zijn unieke improvisaties nooit meer live zouden kunnen horen. Natuurlijk zijn er de opnamen en kunnen we daarvan blijven genieten, maar er gaat toch niets boven een live performance.
Köln Concert
We mogen überhaupt van geluk spreken dat het Köln Concert de muziekgeschiedenis is ingegaan, anders dan een mooie herinnering voor al die gelukkigen die er op 24 januari 1975 bij waren in het Keulse operahuis. De live registratie van die avond was namelijk bedoeld als privé-opname. Ze waren echter zó mooi geworden, dat het platenlabel ECM Records aandrong op het uitbrengen van een plaat. Een release, later dat jaar, die niet onsuccesvol is gebleken – met ruim 4 miljoen verkochte exemplaren één van de best verkochte jazzalbums aller tijden – en uiteindelijk zelfs heeft geleid tot het op notenschrift vastleggen van het werk. Jarrett was daar in beginsel helemaal niet zo enthousiast over; het zijn immers improvisaties en het is geen gecomponeerd stuk.
Meeslepende reis
Toch, zo bewees Ralph van Raat afgelopen zondagmiddag, blijkt het als ‘compositie’ heel erg goed te werken in een zaal vol publiek. En vol was het! In een uitverkochte kleine zaal van Phil waande je je, met je ogen dicht, even in Keulen in 1975. Saillant detail was de telefoon die afging in zo’n beetje de derde maat, maar Van Raat liet het gaan. Toen Jarrett aan het begin van zijn performance de kerkklokken van de dom in Keulen hoorde luiden, verwerkte hij dat al improviserend direct in de muziek.
In een voor de rest muisstille zaal zette Ralph van Raat zijn spel voort, compleet met bijgeluiden, zoals het voetstampen en de zware ademhalingen, die we zo goed kennen van Keith Jarrett. Het ‘meehummen’ en de andere vocale uitspattingen waren of niet hoorbaar, of was waar Van Raat de grens trok.
In de rustige, bijna meditatieve introductie maakt Jarrett gebruik van brede akkoorden en repeterende figuren, in combinatie met een ostinate bas in de linkerhand. De diverse motieven die geleidelijk worden opgebouwd en rijke harmonische bewegingen maken het een spannend, introspectief geheel. Halverwege het eerste deel intensiveert Jarrett het ritme en worden de harmonische modulaties complexer. Ralph van Raat nam ons mee in een diepe en meeslepende reis door klank en emotie van een haast spirituele, trance-achtige kwaliteit. Met dit deel zette hij de toon voor de rest van het concert.
Wegdromen
Het contrasterende tweede deel, begint met een opzwepende groove in de linkerhand, terwijl in de rechterhand een speelse, bijna gospelachtige melodie wordt uitgewerkt. In de live opname van Jarrett neemt het kreunen en meezingen hand over hand toe, getuige de intensiteit en de fysieke betrokkenheid waarmee Jarrett zijn improvisaties brengt. Hebben we dat nu gemist tijdens de uitvoering van Van Raat of kan het ook prima zonder?
Het tweede deel van het tweede deel is heel anders van karakter en geeft het publiek wat ruimte voor wegdromen en bezinning. De ontspannende spanning was goed voelbaar in de zaal tijdens deze bijzondere verkenning van het idioom van Keith Jarrett. Het concert eindigde met een zachte, melancholische, diep emotionele doch eenvoudige melodie van open harmonieën en subtiele modulaties. Het bood de luisteraar een zachte landing na de intense, muzikale reis van het afgelopen uur.
Het publiek liet Ralph van Raat tot driemaal toe terugkomen op het podium om een terecht daverend applaus in ontvangst te nemen. De integere wijze waarop één van ‘s lands meest bijzondere pianisten dit unieke werk van ras improvisator Keith Jarrett ten gehore heeft gebracht, verdient groot respect en vooral navolging.
Mark Doorn
Info:
