Gehoord: 10 augustus 2024, Opera Roma, Terme di Caracalla, Rome

Door Peter Schlamilch

 

Het koor in de Turandot, die ik onlangs in Rome zag, stond niet op het toneel, maar in de orkestbak, terwijl het toch een grote en belangrijke dramatische rol in de opera heeft: het is meestal het volk dat, net als in een Griekse tragedie, commentaar geeft op de handeling en op de gevoelens van de hoofdpersonages. Toegegeven, dat kan ook uit de bak, maar je mist toch een belangrijk visueel element, zeker als het toneelbeeld vrij leeg en abstract is, net zoals de vorige avond bij Tosca. Misschien is die keuze gemaakt omdat de koren in Turandot soms vrij zacht en genuanceerd zijn, en dat is nu eenmaal beter samen te krijgen (en te versterken en te mengen) vanuit de orkestbak: ze klonken dan ook prachtig.

 

 

Virtuele werkelijkheid

Op het toneel zien we een pubermeisje dat vastgelijmd is aan haar computer: ze chat de hele dag en haar teksten zien we geprojecteerd op de prachtige Termen van Caracalla (wat hadden de oude Romeinen opgekeken!). Het is duidelijk dat ze, net als Turandot, in een virtuele werkelijkheid leeft, een leuk regie-ideetje, maar niks bijzonders: het vertalen naar onze tijd van operaverhalen is iets heel anders dan voorwerpen uit onze tijd gebruiken, maar leg dat de moderne regisseurs maar eens uit.

Timur (Alessio Cacciamani, ooit begonnen als fagottist) maakte een sterke en getormenteerde opkomst, en zong de hele avond geweldig: mooi en vol van klank, net als de Liù van de Armeense sopraan Juliana Grigoryan (in 2022 ook bij DNO als Liù te zien geweest): haar eerste aria sneed door de ziel en was van enorme vocale en emotionele schoonheid. Ook Arsen Soghomonyans (Calaf) ‘Non piangere, Liù’ was heerlijk: doorleefd en prachtig van toon.

 

 

Computerfiguren

Ping, Pang en Pong waren verkleed als Teletubbies, of computerfiguren, wie zal het zeggen, maar in elk geval te karikaturaal om veel indruk te maken, en dat deden ze dan ook niet, net als in het begin van de tweede akte: kleding kan zo verwarrend en afleidend zijn dat het kunstwerk erachter verschrompelt, ook omdat het toneelbeeld eenvoudigweg te karig is, en de muziek, eerlijk is eerlijk, ook niet altijd de allerhoogste kwaliteit heeft. Ook de vele massascènes zijn, door het ontbreken van een zichtbaar koor, verre van overtuigend. Turandot, het meisje dan, blijft maar typen achter haar computer (een smartphone heeft ze vreemd genoeg niet)… eindeloos typen…

Als Turandot (de Amerikaanse sopraan Lise Lindstrom) dan zelf opkomt zingt ze aan de lichte, wat schrille kant, verklaarbaar door haar rol als ijskonijn, maar wat afwisseling in kleur ware welkom geweest. De kleding was prachtig, en het kinderkoor weer erg goed.

 

 

Grote ervaring

De Italiaanse dirigent Donato Renzetti dirigeert meesterlijk en ontspannen, hoewel hij soms wat meer contact mag maken met zijn musici: hij verraadt direct een grote ervaring, kiest uitstekende tempi en weet koor, orkest en solisten soepel door de soms lastige tempowisselingen en ensembles te loodsen. De slotscène is muzikaal magistraal, en het ontbreken van al dat koorvolk op de bühne blijkt ook een voordeel te hebben: je concentreert je volledig op de hoofdpersonages, die zich, op hun beurt, weer realiseren dat de emotie goeddeels van hen moet komen. Een mooi effect.

In Nessun dorma, het hoogtepunt van de avond (na Liù’s dood natuurlijk) had de dirigent Calaf wat meer mogen steunen, in die acoustiekloze open lucht: de aria lukte dan ook niet helemaal. Iets meer vaart en passie in het orkest hadden hem er zeker doorheen gesleept. Ook hier schittert Liù, die eigenlijk ideaal bezet is met Grigoryan: met haar hoorbare, doordringende stem geeft ze niet alleen veel drama maar ook talloze kleuren mee aan het meisje dat een zo vreemde en onbegrepen liefde met zich meedraagt: de absolute ster van de avond, samen met Timur, die de altijd wat onhandige sterfscène (ook Puccini was verre van tevreden) prachtig en indringend omlijst met de huiveringwekkende woorden waarmee hij de dood beschrijft: ‘De nacht die geen ochtend heeft…’

Turandot treedt uit haar jurk en omarmt het kleine computermeisje, een prachtig moment waarin ze zich verzoent met haar gekwelde verleden, en de voorstelling stopt dan ook hier, waar Puccini het niet meer af kon maken: geen slot van Alfano of Berio, maar een schitterend slotkoor, gevolgd door een zwijgend afgaan van iedereen op het toneel. Een waardig en overtuigend einde aan een prachtige, oprechte avond.

Peter Schlamilch*

 

 

Info:

https://www.operaroma.it/en/shows/turandot-3/

 

 

* Van huis uit zanger en dirigent, ontwikkelde recensent Peter Schlamilch een grote liefde voor de opera. Tijdens zijn muzikale opleiding assisteerde hij vijf jaar de Italiaanse dirigent Claudio Abbado (1933-2014), waarbij hij o.a. nauw betrokken was bij de uitvoering van de opera Elektra van Richard Strauss in Salzburg. Voor De Nieuwe Muze bezocht Schlamilch deze zomer een aantal belangrijke operafestivals in Europa en schreef daar recensies over. Dit is het twaalfde verslag vanuit Rome (Turandot)