Gehoord: Wonderfeel, ‘s Graveland (bij Hilversum), 19 juli 2023

Door Suus Blanke

 

Muziekfestival Wonderfeel.

Net nadat de (eerste) wereldwijde computerstoring een paar uur aan de gang was, ging het jaarlijks Festival Wonderfeel van start. Zelfs de organisatie van het Festival had last van de storing, omdat het ingehuurde pendelbusje tussen het treinstation en het festivalterrein niet kon rijden……. Beloofd was dat het tijdens het Festivalweekend mooi weer zou worden. Maar het publiek stond in het drassige gras regendruppels op te vangen met hun paraplu’s en het was vooral heel vochtig warm. Het Nederlandse zomerweer is altijd onvoorspelbaar en de geschiedenis van het 10 jarig festival kent ook zo zijn weersomstandigheden. Zo moest tijdens het eerste festival in 2015 al meteen een dag worden afgelast vanwege een zware zomerstorm. Maar dat zijn de consequenties wanneer het om een buitenfestival gaat, gemodelleerd naar het concept van Lowlands. Het publiek heeft zich dan ook nooit laten tegenhouden. De bezoekers zijn heel rustig en er ligt nergens wegwerpservies of etensresten in de bermen. Het zomerfestival Wonderfeel speelt zich af in een prachtige omgeving van Natuur Monumenten en dat levert samen met de muziek heel aangename ervaringen op.

 

 

Muziek in de buitenlucht

Musiceren in de buitenlucht is niet eenvoudig, want de musici spelen niet in een akoestische ruimte. Er zijn geen muren waardoor het geluid snel is verdwenen. De musicus kan zichzelf dan ook moeilijk (terug)horen. De luisteraar moet om deze reden dicht bij het podium zitten. Wanneer je een groot publiek wilt bereiken, is dat onmogelijk. Daarom moet alles versterkt worden. De organisatie maakt hiervoor gebruik van zeer goede apparatuur. Zelfs wanneer je je niet op de aangewezen plek bevindt, is de geluidskwaliteit nog bijzonder goed. Tijdens het festival spelen verschillende concerten van ongeveer drie kwartier op verschillende plekken. Je kunt/ moet dus kiezen, wat je wilt gaan horen. Maar het publiek kan ook geheel vrijblijvend weglopen, rondlopen of delen van een concert beluisteren. De meesten kiezen toch voor een heel concert. Zelf heb ik dat ook gedaan. Zo neem ik u mee op mijn route, terwijl zich op het festival nog veel meer afspeelde.

 

 

De aanvang van het Festival

Het wachten in de lange rij bij de entree had iets te lang geduurd om op tijd op Het Veld aan te komen. Daardoor heb ik de opening van het Festival door de burgemeester van Hilversum gemist. Maar het is ook heel prettig om eerst langs een bordje te lopen, waar je een fijne festival dag wordt gewenst. Daarop volgt een dankbord aan alle geldschieters, die dit festival mede mogelijk hebben gemaakt. Vervolgens loop je langs een oude muur van Schaep en Burgh en beginnen de klanken van de Vijfde symfonie van Frans Schubert je al door het bos tegemoet te klinken. Gespeeld door het Wonderfeel Festival Orchestra onder leiding van Johannes Leertouwer. Een (gelegenheids)orkest dat elk jaar beter gaat klinken.

 

 

Tien Wereldpremières en Beethoven

Het orkest vervolgde met de wereldpremière (zonder naam) van Noëmi Schermann. Zij was één van de 10 componisten (vijf mannen, vijf vrouwen) die een compositieopdracht hadden gekregen vanwege het tien jarig bestaan van Wonderfeel. Deze zouden alle tien tijdens het festival worden uitgevoerd. De muziek van Schermann begon veelbelovend met zacht slagwerk, maar ging toch langzaam over naar de romantiek. Het was aangename muziek. Het klonk als een terugblik in de geschiedenis, maar had een oog op de toekomst moeten zijn… Daarna was het woord aan onze jonge held aan de vleugel: Aidan Mikdad die het Tweede pianoconcert van Beethoven vertolkte. Mooi en muzikaal, maar wat minder genuanceerd dan in het Concertgebouw.

 

 

Liedrecital met muziek uit Suriname

Tijdens het derde deel van Beethoven moest ik mij naar Solo begeven. Daar was de Surinaamse countertenor Arturo Den Hartog, met zijn fluwelen hoge stem, al aan zijn liedrecital begonnen. Begeleid door onze geweldig nieuwe Nederlandse liedbegeleider Daan Boertien (onlangs debuteerden zij samen in het Concertgebouw).

 

 

Het was een verfijnd en genuanceerd geheel met voornamelijk Amerikaanse componisten als Copland en Finzi. Arturo eindigde met zijn geliefde Surinaamse liederen, terwijl Boertien alle muziekstijlen (ogenschijnlijk) moeiteloos begeleidde.

 

 

Een korte opera

Daarna volgde voor mij een moeilijke keuze: Violiste Merel Vercammen met het Saxofoon Quartet Syrène op de Bosplek, die een programma over stijgend water speelden. Of  L’Histoire du Soldat op Het Veld. Het liefst had ik van beiden de helft gehoord, maar vanwege de drukkende hitte, heb ik dat niet gedaan.

 

 

Het werd toch de beroemde korte opera van Stravinsky, die mij uitstekend geschikt leek voor een festival als deze. Micha Hamel vertolkte de tekst, die hijzelf had hertaald in het Nederlands. Daardoor kwamen Nederlandse violisten als Jaap van Zweden en Janine Jansen ook even subtiel langs. Het verhaal (Charles Ferdinand Ramuz) gaat over een vioolspelende soldaat, die zijn ziel aan de duivel verkoopt. Violiste Masha Lakovleva vertolkte opvallend sterk zijn muzikale rol, terwijl Micha Hamel als spreker, gedreven alle rollen in het verhaal voor zijn rekening nam. De rest van het minimale orkest (dat Stravinsky tijdens WO I slechts tot zijn beschikking had) bestond uit leden van het Radio Filharmonisch Orkest.

 

 

Ook kinderen zijn welkom

Waarschijnlijk was deze korte opera niet voor niets op Het Veld geprogrammeerd. Want dat lag naast Het Dorp, een plek voor kinderen. Zo konden zij makkelijk even L’Histoire du Soldat beluisteren. In Het Dorp kon je Wondervogels beschilderen, waterbeestjes zoeken of wandelen met de boswachter onder begeleiding van Natuurmonumenten. Er was zelfs een poppenkast met een heuse Jan Klaassen. Hoewel deze figuur al heel oud is, trok hij toch de meeste aandacht. Iets verderop konden kinderen (en volwassenen) van oude materialen een muziekinstrument bouwen. Later op de avond heb ik nog 50 cent betaald om een concert te beluisteren op deze nieuwgebouwde instrumenten.

 

 

Jazzmuziek

Ondertussen was Maite Hontelé op haar trompet gaan blazen op Het Weiland. Ze werd begeleid door de Cubaanse pianist Ramon Vallé. Het was een uitstapje van Wonderfeel naar de Jazz. Zodat wij onze Nederlandse trots op de trompet, die jaren in Zuid-Amerika heeft gewoond en gewerkt, ook hier konden horen. Het is bijzonder dat deze blonde vrouw het Zuid-Amerikaanse ritme in zich draagt. Velen waren naar Het Weiland gestroomd om even te kunnen swingen.

 

 

Storende geluiden

Je kon ook doorlopen naar De Bosplek voor een Zen-uurtje. Dan moesten Maite en Ramon natuurlijk wel stoppen met spelen. Het Festival was dan ook zo geprogrammeerd, dat het geluid van de verschillende Podia elkaar niet zouden verstoren. Maar bij verdragende geluiden van koper en slagwerk, (en eventueel een kleine windstroom) is dat niet te voorkomen. Bovendien houden vogels ook niet op met zingen en fluiten, dus zij hoorden ook wel eens bij de begeleiding. Evenals een veel meer storend overvliegend vliegtuig. Maar dat hoort nu eenmaal bij een buitenfestival.

 

 

Oververhitte Laptop

Tijdens het Zen-uurtje kregen we te maken met heel andere problemen van de natuur. Het piano-duo Scholtes & Janssens hadden zich (ver van elkaar verwijderd) midden in het weiland opgesteld (naast De Bosplek), voor de wereldpremière van Tomorrow, tomorrow and tomorrow van Thomas van Dun. Toen van Dun zelf een toelichting op zijn werk gaf, brak eindelijk de beloofde zon door. En omdat het toch al zo drukkend warm was, zochten de meesten mensen verkoeling onder de bomen. Ogenschijnlijk hadden de pianisten geen last van de hitte, maar hun apparatuur wel. Dus na een aantal minuten spelen, begon Gwylim Janssens te gebaren dat hij niet meer verder kon spelen, omdat zijn I-pad het had begeven. Deze was oververhit geraakt. Er kwam hulp en er werd om paraplu’s gevraagd uit het publiek. Deze waren immers aan het begin van het festival nog nodig geweest tegen de regen. Er werden er heel wat verzameld, die vakkundig als zonnewering voor de pianisten werden bevestigd. Daardoor had het concert wel een enorme vertraging opgelopen. Opvallend, want bijna alles liep tijdens het festival gesmeerd op tijd.

 

 

Tomorrow, tomorrow and tomorrow

Omdat het de opdracht aan het publiek was, zich op deze plek volledig uit te loggen, deden ze dat ook. Thomas van der Dun, die je kunt kennen als suppoost van het Concertgebouw, en die tevens een geweldig amateurschilder bij het tv-programma Project Rembrant bleek te zijn, heeft zijn compositie gebaseerd op de Macbeth van Shakespeare. Het pianoduo speelde op twee kleine verstemde vleugels in combinatie met een synthesizer en elektronica. Volgens van der Dun was deze compositie honderd jaar geleden niet mogelijk geweest. Laat staan in de tijd van Shakespeare. De muziek klonk wat heden ten dage heel hip is. Rustige herhalende ritmes. In het tweede deel begeleid door een stem (in het Engels). Het publiek bleef in grote getalen zitten of liggen luisteren op de daarvoor uitgedeelde matjes.

Thomas van der Dun heeft voor deze compositie de Keep an Eye productieprijs 2024 van Wonderfeel (10.000 euro) gewonnen. Op de website van Wonderfeel staat daar meer over te lezen. Het gaat de componist in ieder geval op dit moment voor de wind, want hij heeft onlangs meerdere prijzen gewonnen. Zelf bleef hij daar rustig (zen) onder, met vooral veel aandacht voor de uitvoering van zijn prijswinnende werk.

 

 

The Köln Concert door Ralph van Raat

Door de vertraging van de uitvoering van Tomorrow, tomorrow and Tomorrow, kwam ik te laat aan bij Solo voor een spectaculaire uitvoering van Ralph van Raat van The Köln Concert. (Hierdoor moest ik Vier Letzte Lieder door het Ragazze Quartet, sopraan Catherine Dain en pianist Sam Armstrong laten schieten.) De uitvoering van van Raat was een complete transcriptie van een spontane pianosessie, gegeven door Keith Jarret in 1975. Volgens het programma boekje werd het concert in Keulen live opgenomen en…… onthulde een ongeëvenaarde virtuositeit en diepe emoties van een muzikant op de top van zijn kunnen. Nog altijd heeft het document wereldwijd cultstatus als een tijdloze verkenning van muzikale expressie, een hoogtepunt van improvisatorische briljantie, een uniek vermogen om emotie in klank te vatten….. Hoewel ik Ralph een geweldig pianist vind, kon ik het hierboven beschrevene niet echt ervaren. Het kwam op mij over als een ingestudeerde weergave van het werk, met voornamelijk jazzy componenten. Toch kwam dit prima tot zijn recht in deze embiance. Misschien omdat het ook iets luchtigs had. Het publiek zat / lag ver rondom het gebied van Solo, om dit evenement mee te kunnen maken.

 

 

Drijvende Diva

Voordat Van Raat was uitgespeeld, liep ik terug naar Het Veld. Onderweg werd ik verrast door een sopraan die luid door de bossen klonk. Het bleek De Drijvende Diva. Een concept van Victorine Pasman. Dit keer zong Brigitte van Hagen een aria van Puccini terwijl ze over het water dreef in een jurk, samengesteld met behulp van witte paraplu’s. Een geweldig sfeervolle vondst!

 

 

Zes zingende zangers

Het laatste concert op Het Veld werd gegeven door de Gesualdo Six. Een Engels gezelschap dat nauwelijks over hun grenzen zingt en zomaar op Wonderfeel stond! De zes zingende mannen werden heerlijk enthousiast geleid door Owain Park. Ze zongen heel verfijnd oude renaissance werken, maar ook twee humoristische Nonsense Madrigals van Ligeti. Het publiek was zo enthousiast dat de CD verkoop na afloop stormliep!

 

 

Begeleidende oude Muziekband

Inmiddels stond de Hilversumse Beatrixband ongeduldig te wachten. Ze zouden met muzikanten en vlaggendragers het publiek naar Het Weiland begeleiden. Daar vond De Avond van Wonderfeel plaats waar herinneringen werden opgehaald van de afgelopen tien jaar, waaronder het weer, een pandemie, prijzen, vrijwilligers, een koor en een gedicht. Wonderfeel heeft inmiddels al veel meegemaakt. Van stormen, hevige onweersbuien, tot een hittegolf en niet te vergeten de Corona Pandemie en het Festival 2021 dat op het aller, allerlaatste moment witte rook kreeg om door te kunnen gaan.

 

 

Sebastiaan Kemner speelde de Wonderfeel Corona-Compositie Thin-Air van Calliope Tsoupaki. De componiste won er de Matthijs Vermeulen prijs mee. Het werk werd wereldwijd vele malen uitgevoerd. Het leuke van deze compositie is dat het op allerlei instrumenten kan worden gespeeld. Zelfs door het Wonderfeel Festival Orkest.

 

 

De honderden vrijwilligers werden in het zonnetje gezet. De mensen die het terrein altijd hadden geprepareerd etc, etc. Karin Strobos en Chatherine Dain zongen heel aanstekelijk My favorite things uit the Sound of Music. Er was een een Udspeler uit Syrië en Ingmar Heytze droeg zijn gedicht over Wonderfeel voor. Dit gedicht was ook in een enorm houtenbord bij de ingang van het Festivalterrein gegrafeerd. Inmiddels is er in de afgelopen tien jaar ook een Festival Koor ontstaan die Cantique de Jean Racine van Fauré zongen. Er was iemand (waarvan je het niet zou verwachten) op het terrein die zich zichtbaar hierop verheugde, en de uitvoering met haar telefoon stond te filmen. Zo zie je maar: Wonderfeel is er voor iedereen!

 

Reinbert de Leeuw

Zelf vond ik de leukste anekdote dat in 2018 Reinbert de Leeuw Satie zou komen spelen. Juist op dat moment leed Wonderfeel onder een hevige hittegolf. Het festival vindt als gezegd plaats in een gebied van Natuur Monumenten, dus roken was strikt verboden i.v.m. bosbranden. Maar Reinbert kon niet optreden zonder sigaret. Dus werd er een vrijwilliger gestuurd die de pianist zou begeleiden met een emmer water bij hem in de buurt. Als herinnering aan deze markante persoon, speelde Craig White nog één keer Satie voor de Leeuw.

 

Voor de laatste keer

Helaas heeft Natuurmonumenten besloten de druk op hun buitenplaatsen te verlagen. Dus was deze tiende editie meteen het afscheid van Schaep en Burgh. Vanaf 2025 vindt Wonderfeel plaats op Kasteel Groeneveld in Baarn, aan de andere kant van Hilversum.

 

 

 

De innerlijke mens

De meezingbende (gezellig samen zingen met begeleiding van gitaar, contrabas en accordeon) heb ik overgeslagen om eindelijk aandacht te besteden aan de innerlijke mens. Want rond het water en op Het Veld was daar ruimschoots voor gezorgd. Er waren allemaal leuke karretjes en twee restaurants met bijzonder eten en drinken. Zelf heb ik gekozen voor de Frietfiets met patat die terplekke wordt gesneden en twee keer gebakken. Want alles is eerlijk en biologisch op Wonderfeel!

 

 

Waarom Wonderfeel

Wonderfeel is een geweldig Festival voor (niet alleen) klassieke muziek. Er is nog veel meer gebeurd dan hierboven beschreven, zoals b.v. De Dichter bij de Boom (zes verschillende dichters die hun werk voordragen) en er wordt ook aandacht besteed aan wereldmuziek. Verwacht geen diepgaande Concertgebouw kwaliteit. Dat is niet mogelijk. Alleen al vanwege de buitenruimte. Voor musici is het ook niet altijd even comfortabel om buiten, in de bloedhitte of tijdens een onweersbui, te moeten musiceren. Nog maar te zwijgen over de (bij het kleinste zuchtje wind) wegwaaiende muziekblaadjes. Al worden die inmiddels meestal vervangen door een Ipad. Maar dat bleek dit festival ook niet heilig.

 

 

Muziek blijft altijd klinken!

Terwijl de computers wereldwijd hun diensten weigerden bleef de Muziek op Wonderfeel klinken. Gelukkig kan dat meestal nog steeds zonder techniek en elektronica. Bezoek Wonderfeel om je te verwonderen over musici die je misschien nog nooit hebt gehoord of gezien en geniet van de speciale atmosfeer en muziek in de mooie natuur. Tijdens de winter kunnen we weer binnen zitten!

tekst: Suus Blanke

foto’s: Foppe Schut, Juri Hiensch, Suus Blanke e.a.

 

 

Info:

Volgende editie Wonderfeel Festival vindt plaats op 4, 5 en 6 juli 2025 bij kasteel Groeneveld te Baarn.

 

Website van Wonderfeel met nog meer informatie en foto’s van de afgelopen edities.

https://wonderfeel.nl/

 

 

Thin Air gespeeld door Lidy Blijdorp:

https://www.youtube.com/watch?v=wawdHi5UxOM

 

Thin Air gespeeld door door het ResidentieOrkest in het Concertgebouw:

https://www.youtube.com/watch?v=3sSN5UDD9nA

 

De Drijvende Diva:

https://victorinepasman.nl/de-drijvende-diva/

 

Wie geïnteresseerd is in Maite Hontelé kan via NPO Start bij het Uur van de Wolf een documentaire over haar leven en werk bekijken.