Recensies

Trio Orelon speelt gedroomd debuut in Concertgebouw Amsterdam

by De Nieuwe Muze 4 augustus 2025 404 Views

Trio Orelon. Haydn: Pianotrio in A, Hob.XV:18, Arensky: Pianotrio nr.1 in d, op.32, Beethoven: Pianotrio in Bes, op. 97 ‘Erzherzog”. Gehoord: Concertgebouw Amsterdam, 30 juli 2025.

Door Suus Blanke

Oefening in democratie

In de toelichting van het programmaboekje van bovengenoemd Zomerconcert schreef Clemens Romijn: ‘Iemand die in de achttiende of negentiende eeuw door Wenen, Londen, Amsterdam, Sint Peterburg of Moskou wandelde, had zomaar een strijkkwartet of pianotrio kunnen horen door de openstaande ramen. Deze muziek was het meest geliefd bij musicerende burgers. (……) Het spelen van een pianotrio was als een oefening in democratie(…) Het bracht iets van de grote wereld in de huiskamer.’

Luisterend oor

Dit keer was de huiskamer de Kleine Zaal van het Concertgebouw. Het was eigenlijk jammer dat de zaal op deze zomeravond geen open ramen had, zodat buurtbewoners hadden kunnen meegenieten, want het publiek in de goed bezette zaal was heel erg enthousiast. De leden van Trio Orelon spraken meermaals uit hoe dankbaar zij waren dat hun droom was uitgekomen: Een debuut in het Concertgebouw van Amsterdam. In dit geval stonden de ramen open bij Radio 4, die de muziek rechtstreeks uitzond en daardoor kunt u onderaan dit artikel het debuutconcert terugluisteren.

De naam van het trio komt uit het internationale Esperanto en betekent ‘OOR’. Het symboliseert het luisteren naar muziek en naar elkaar in samenwerking met het luisterend oor van het publiek. Een grappige keuze omdat de drie leden elk een ander Europees land vertegenwoordigen en samen in Keulen in 2019 hun ensemble hebben opgericht. De uit Sardinië afkomstige pianist Marco Sanna (1989) heeft gestudeerd in Duitsland en was het enige lid van het ensemble die zijn voetstappen al eens op het podium van de Kleine Zaal heeft achtergelaten, toen hij in oktober 2024 de winnaar van het Nationaal Cello Concours (Cello Biënnale) Benjamin Kruithof begeleidde. De Duitse nog jonge Judith Stapf (1997) heeft haar sporen op de viool van Andrea Guaneri in haar eigen land al ruimschoots verdiend. De Spaanse cellist met de meest illustre naam van het gezelschap, Arnau Rovira i Bascompte (1993) bleek aan het einde van het concert opeens verrassend genoeg uitstekend Nederlands te spreken. Hij heeft zich deze taal eigen gemaakt toen hij vanaf 2013 zijn cellostudie in Utrecht voortzette bij Timora Rosler. Daarna is hij naar Duitsland vertrokken.

Van plankenkoorts naar vrijheid

Het debuut van dit trio en de rechtstreekse uitzending op de radio, zal natuurlijk voor de bijbehorende zenuwen hebben gezorgd, want na de pauze klonk er opeens een veel vrijer spelend ensemble. Het is toch jammer dat bij ons mensen plankenkoorts altijd een rol blijft spelen, maar deze musici wisten, toen het spits was afgebeten, de spanning toch om te zetten in meer muziek. Misschien werden ze wel ondersteund door de twee cartouches boven het podium in de kleine zaal met de namen van Haydn en Beethoven, met daartussen een zuil, waarop denkbeeldig de naam van de romanticus Arensky geschreven stond.

Zoals in eerdere recensies beschreven, komen tijdens de Zomerconcerten veel minder ervaren bezoekers. Dit keer zaten ze voor mij en gingen tijdens het concert uitgebreid ronddraaien en naar de namen van de componisten op de catouches wijzen. Heel erg storend gedrag, die muziekliefhebbers tijdens deze serie (helaas) op de koop toe moeten nemen.

Papa Haydn

Gelukkig had Trio Orelon daar geen last van en het ensemble zette voortvarend het Pianotrio in A van Haydn (1794) in waarbij ze de klassieke klank van die tijd heel erg goed konden benaderen, als speelden ze op authetieke instrumenten. Tijdens het Allegro Moderato klonk een lichtvoetig helder spel, waarbij de musici op elkaar reageerden om vervolgens weer hun eigen weg te gaan. Al snel hoorde ik in het publiek mompelen: ‘Mooi zeg!’ Wat minder mooi vond ik het Andante waarin de pianist een niet omvloerst, maar stevig en helder pianospel liet horen. Hij liet het trio niet zingen, wat jammer was, want de langzame delen van Haydn zijn bijna altijd halve opera’s. Het ensemble ging liever Attacca over naar het pittige, vluchtige, luchtige Scherzo. De pianist liet de virtuose noten enthousiast rollen alsof hij een pianoconcert vertolkte. Sanna speelde niet te hard, maar door zijn muzikale aanpak was hij erg overheersend. Dat zou het hele concert zo blijven.

Arensky

Een zuil in de Romantiek is het geliefde Trio van Arensky (1894). En dat is te begrijpen want de muziek is zeer afwisselend en een rollarcoaster aan emoties, zoals de violiste Stapf het werk introduceerde. Het Trio wist meteen de romantische toon te zetten, terwijl de pianist Sanna eenvoudig de hoeveelheid noten op het toetsenbord tot klinken bracht in een duidelijk vraag en antwoordspel met de violiste en cellist. Helaas kon de lage strijker Rovira i Bascompte geen tegewicht bieden aan de prominente klavierleeuw. En dat was bijzonder jammer, omdat Arensky dit trio met een uitgebreide cellopartij aan zijn veel te vroeg gestorven vriend, cellist Karl Davydov had opgedragen. Tchaikovski, met wie Arensky bevriend was, noemde Davydov de ’tsaar onder de cellisten´ De cello van Rovira i Bascompte klonk vaak nassaal, wat misschien een muzikale keuze was, want hij en violiste Stapf konden samen in andere delen verschillende kleuren, van scherp tot wollig, uit hun instrument halen. Tijdens het Scherzo toverde de pianist adembenemende loopjes uit het klavier, terwijl de viool en cello daarboven hun verhaal schetsten met korte streepjes van een scherp geslepen potlood. Dat het ensemble meer bedreven was in de snelle delen bewezen ze ook in Elegia: Adagio; een klaagzang; een uiting van rouw. Het klonk echter meer als een onderonsje op het podium, waarna ze de Finale: Allegro non Troppo in volle vaart het publiek in lieten snellen. De uitvoering ontlokte een groot ‘Bravo’ onder het publiek.

De connecties van Beethoven

Na de pauze was het woord aan de andere grote naam op de cartouche boven het Podium: Beethoven. Een componist die aan het prille begin van de Romantiek stond. Hij noemde zijn Pianotrio in Bes (1810-1811) één van zijn beste werken, die hij opdroeg aan aarsthertog Rudolph. Deze was de jongste zoon van Leopold II en broer van Keizer Frans. Rudolph zelf studeerde compositie bij Beethoven en was één van de grote geldschieters van de muziekschrijver. Subsidies bestonden toen niet, zodat papa Haydn in deze tijd waarschijnlijk zijn pianotrio’s ook voor amateurmusici schreef, waar hij en zijn uitgevers overigens veel geld aan verdienden. Beethoven had deze commerciële kwaliteiten niet en had bovendien last van zijn doofheid, waardoor hij de pianopartij bij de zachte delen vaak onhoorbaar speelde en de luide delen vaak te hard. Het was de hoop van cellist Rovira i Bascompte, dat dit het Trio Orelon niet zou gebeuren. Pianist Sanna zette de minzame solo, aan het begin van het pianotrio, prachtig in, zodat ik het jammer vond dat de strijkers binnenslopen. Er ontrolde zich een heerlijk samenspel, dat zo helder werd gespeeld, dat ik het makkelijk als een muziekdictee had kunnen opschrijven. Helaas moest wederom het Andante Cantabile qua spanning het onderspit delven, om zo snel mogelijk te kunnen overgaan naar het Allegro Moderato. Toen er vlak voor de slotnoot een mooie klankschoonheid ontstond bij de hoge nootjes op het klavier, moest dit toch ontsierd worden door een harde klap van een vallende telefoon…….. Trio Orelon liet zich niet van de wijs brengen en speelde als toegift muziek van Fritz Kreisler als een kadootje uit Duitsland, het land waar het ensemble is ontstaan. Dit als bedankje voor het feit dat ze de mogelijkheid hadden gekregen in het Concertgebouw op te treden. Wie Trio Orelon in Amsterdam heeft gemist, hoeft maar een paar maanden te wachten, want op 7 december 2025 speelt het pianotrio in Eindhoven in het kader van prijswinnend internationaal ensemble.

De dochters van Beethoven

Daar speelt het Trio Orelon muziek van Schostakovitsch en Ravel, en helaas geen muziek van een vrouwelijke componist. Want Trio Orelon heeft er veel werk van gemaakt om composities voor piantrio te spelen die geschreven zijn door vrouwelijke componisten. Ook heeft het trio al tijdens haar korte bestaan twee cd’s met dit repertoire opgenomen.

Bijna iedereen weet dat Beethoven nooit fysiek een dochter heeft gehad, maar het ensemble ziet Ludwig von Beethoven in dit project als de geestelijk, muzikale vader van vrouwelijke componisten. Ook deze vrouwen (net als hun mannelijke collega’s) zouden hebben kunnen voortbouwen op de muzikale architectuur van de grote componist en hun muziek vindt Trio Orelon een uitvoering waard. Zij betreuren het dat in een snel veranderende wereld (bekende) werken van mannelijke componisten als een museumstuk nog steeds de concertpodia domineren. (Meer informatie hierover staat op de website van Trio Orelon.)

Het zou leuk geweest zijn wanneer deze avond in Amsterdam één van deze composities in het programma was opgenomen. Namen als Pejacević, Farrenc of Beach zouden tijdens dit concert niet hebben misstaan. Maar niet getreurd: Trio Orelon komt vast nog een keer terug om de muziek van de dochters van Beethoven, op risico nemende podia in Nederland, te laten klinken! En anders kunt u de opnames kopen en uw luisterend oor gebruiken!

Suus Blanke