Beijer, Vos en Van Poucke brengen Russisch pianofeest in Rhenen

Gehoord: Podium De Vlam, Rhenen, 2 november 2024

Door Willem Boone

Dubbel feest

Het weekend van 1/2/3 november was er sprake van een dubbel jubileum: de serie ‘Concerten de Korenwinde’ bestond 25 jaar en de serie ‘Klassiek aan de Rijn’ 15 jaar. Dat was reden voor een gecombineerd feestje met Arthur en Lucas Jussen in de Cunerakerk en twee concerten met Thomas Beijer, Nicolas van Poucke en Caspar Vos in Podium De Vlam. Laatstgenoemde drie pianisten zijn bevriend en kennen elkaar van de groepslessen van wijlen hun docent Jan Wijn. Ze hebben wel in duo’s gespeeld, maar nog nooit met zijn drieën tijdens hetzelfde concert. Op uitnodiging van de onvermoeibare programmeur Renee ter Braake kwam het daar nu voor het eerst van. Daarnaast was er een filmploeg van AVRO/TROS aanwezig om opnames te maken voor een portret van Nicolas van Poucke dat pas in 2026 uitkomt.

Rachmaninoff, Tsjaikovski& Medtner

Het eerste van de tweede concerten op een en twee piano’s was geheel gewijd aan Russische muziek, waarbij vooral die van Rachmaninoff prominent vertegenwoordigd was. Volgens Thomas Beijer was dat bij een pianofeest niet minder dan ‘logisch’. De drie pianisten speelden eerst solo, vervolgens in wisselende duo’s en ten slotte gedrieën. Nicolas van Poucke beet het spits af en kwam direct met een programmawijziging – ‘Geen programma zonder wijziging’ merkte hij daarover droog op – in plaats van 5 Preludes opus 16 van Scriabin klonk nu Oktober uit ´De Jaargetijden’ van Tsjaikovski. Hij speelde dit juweeltje poëtisch, maar met een enigszins scherpe toon. Van de drie musici is hij degene met het felste toucher en dat was direct aan het begin van de avond even wennen. Het was leuk dat de musici zich tot het publiek – dat grotendeels om de twee vleugels heen zat – richtten met korte toelichtingen. Zo vertelde Caspar Vos over Nikolai Medtner dat deze bevriend met Rachmaninoff was die hem zelfs ‘de grootste componist’ noemde. Medtner componeerde net als Rachmaninoff veel voor piano, ook hij was een uitstekend pianist. Toch is zijn muziek lang niet zo bekend geworden als die van zijn vriend: de belangrijkste reden hiervoor is waarschijnlijk dat zijn muziek lang niet zo veel melodieën bevat die je mee kunt zingen. Je moet dan ook heilig in zijn composities geloven om ze te spelen en vooral om ze in een concertzaal geprogrammeerd te krijgen. Caspar Vos is een pianist die al eerder op de bres stond voor dit repertoire en er zijn eerste CD aan wijdde. Hij memoreerde dat hij bij zijn eerste optreden in Rhenen in 2018 ook Medtner speelde. Dit keer voerde hij drie van diens Sprookjes uit. Het gaat om korte composities die redelijk toegankelijk zijn, al waren ze ook in dit geval niet goed mee te zingen. In opus 20 nr. 1 viel op hoe complex de partituur in polyfoon opzicht was, zeker in vergelijking met Rachmaninoff, allesbehalve eenvoudige muziek. Vos speelde de drie Sprookjes met gevoel en waar nodig met kracht. Opus 20 nr. 2 was zoals de tempoaanduiding voorschreef ‘pesante’ en technisch veeleisend.

Poesjkin

Daarna wendde Thomas Beijer zich tot bekender repertoire, de Etudes-Tableaux van Rachmaninoff, waarover hij vertelde dat het eerder ‘beelden’ dan ‘etudes’ zijn, al heeft de componist er in de meeste gevallen niet bij verteld om wat voor beelden het gaat. Een uitzondering daarop vormde de Etude-Tabeau opus 39 nr 7, die gebaseerd is op een gedicht van Aleksandr Poesjkin. De sfeer daarvan is overwegend droevig en dat nam de componist over. Beijer benadrukte de melancholie van het stuk en speelde het in een rustig tempo. Over de laatste Etude-Tableau opus 39 nr. 9 vertelde hij dat de sfeer daar juist triomfantelijk was. Het is de enige van de reeks dat in een majeur toonaard geschreven is en daarmee sluit het de cyclus op stralende wijze af. Beijer maakte dat met zijn lezing mooi duidelijk.

Vier- of zeshandig

Als laatste volgden voor de pauze een aantal werken voor twee of zelfs drie pianisten van dezelfde componist. Allereerst drie gedeeltes uit de relatief onbekende 6 stukken voor piano vierhandig opus 11. Het was aardig dat de pianisten van positie wisselden en ‘opschoven’ van de secondo naar primo positie. In laatstgenoemde positie heeft de pianist de melodie en daar kan je het best iemands toucher beoordelen. Vos en Beijer speelden eensgezind Thème Russe, bij Beijer en Van Poucke in Romance hoorde je een verschil in benadering, doordat Van Poucke de bassen stevig aanzette en bij Vos en Van Poucke in Valse viel nogmaals het felle toucher van Van Poucke op met de sonore begeleiding van Vos op de bassen.

Een aardigheid was de korte Valse voor zeshandig piano die Rachmaninoff schreef voor zijn twee zussen Natalya Lyudmila en Vera Skalon. De programmatoelichting vermeldde dat stukken voor deze bezetting ‘een grote coördinatie, precisie, ensemblevaardigheden en een zorgvuldig oor vereisen. Als dat allemaal lukt is het héél erg leuk om te doen en naar te luisteren.’ Dat was inderdaad het geval, want de pianisten lieten duidelijk merken dat ze er plezier in hadden.

Plezier

Na de pauze klonken de Symfonische Dansen opus 45, Rachmaninoffs laatste werk, in de versie voor twee piano’s. Het samenspel van Vos en Van Poucke klonk gespierd en dat paste goed bij het karakter van deze dansen. Mooi was de cantilene in het eerste deel, Non Allegro. In het tweede deel deden de pianisten recht aan het tempovoorschrift Tempo di valse.  Op twee piano’s hoor je duidelijker dan bij piano vierhandig verschillen tussen pianisten: Van Poucke klonk fel, Vos solide en rotsvast. In het laatste deel, Allegro vivace, was het samenspel niet overal gelijk, maar het slot was zeker geestdriftig.

Als toegift klonk de Romance voor piano zeshandig, waar de componist kort zijn Tweede Pianoconcert citeert. Het is een vroege compositie, maar toch herken je de hand van de Rus. Meer nog dan in de Wals voor piano zeshandighoorde je hier hoe Vos als ‘middelste’ pianist de melodie had en de twee anderen de begeleiding. En ook nu was duidelijk dat de drie musici er lol in hadden!

Willem Boone