Recensies

Isabelle van Keulen en Hartmut Haenchen brengen afgestofte Brahms

by Wenneke Savenije 18 november 2023 1533 Views

Gehoord: 17 november 2023, Tivoli Vredenburg, Utrecht

Door Willem Boone

Presentator Leonard Evers van Radio 4 noemde het Vioolconcert van Brahms ‘het ernstige vioolconcert’. Je vraagt je af waar die naam vandaan komt, over het Vioolconcert van Beethoven zou je met alle recht hetzelfde kunnen zeggen. Hoe het ook zij, eerstgenoemd concert blijft een monument (net als dat van Beethoven overigens), dat voor violisten iedere keer weer een intimiderende uitdaging vormt. Dat klonk dit maal ‘anders’: minder zwaar op de hand dan Brahms vaak in de concertzaal en op cd klinkt. Je zult als solist maar gezegend zijn met een accompagnement als dat van Hartmut Haenchen, oud-dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest en De Nederlandse Opera, tegenwoordig vast gastdirigent van het Noord Nederlands Orkest. Deze meesterdirigent slaagde erin om het groot bezette orkest uitermate transparant te laten klinken, waardoor er als het ware een ‘afgestofte’ Brahms klonk.

Daarmee legde hij een ideale basis voor violiste Isabelle van Keulen. Zij speelde haar partij zonder opsmuk: hoewel het haar niet aan kracht ontbrak in de heftige passages, was haar opvatting overwegend lyrisch en warm. Het was duidelijk een gerijpte visie van een soliste die al lang met deze partituur leeft. Technisch stond zij boven de materie en ze had geen moeite met de lastige intervalsprongen in het eerste deel. Ook ‘nieuw’ of in elk geval ongebruikelijk was de cadens in het eerste deel: in plaats van de relatief lange cadens van Joachim klonk er een onbekende cadens die al direct opviel doordat de paukenist grote delen met de violiste meespeelde. Of dat is wat je in een sologedeelte wilt horen, blijft een vraag apart, maar het droeg wel bij aan een bepaalde spanning. Later voegden zich ook lage strijkers bij de soliste voor het gehele orkest inzette. Het was even wennen, vooral als je de bekende cadens van Joachim ‘verwacht’, die als geheel langer is. Spijtig is wel dat er nergens in het programmaboekje melding werd gemaakt wie deze gecomponeerd had en ook presentator Evers zweeg hierover bij aan- en afkondiging (en in zijn nabeschouwing met de soliste) op radio 4 in alle talen.

Het middendeel vormde een vredige oase binnen de twee ‘ruige’ hoekdelen. Fraai was de hobosolo, waarbij Van Keulen op passende wijze aansloot. Het was overigens weldadig om haar te zien spelen: zij stond rustig en geaard, zonder overbodige, afleidende gebaren (In een interview zei zij ooit over haar collega Kyung Wha Chung: ‘Die staat op het podium te schaatsen!’). Het laatste deel klonk uitgelaten: de soliste beheerste de beruchte dubbelgrepen, die ervoor zorgen dat Brahms’ schrijfwijze in dit Vioolconcert nogal eens als pianistisch beschouwd wordt. Mooi waren de diverse kleine motiefjes in de blazers die ook hier optimaal transparant klonken. Als geheel was het een interessante ervaring om dit overbekende stuk toch ‘anders’ te horen!

(Als gevolg van een nog niet geheel herstelde griep heb ik het tweede deel van dit concert met twee Symfonische gedichten van Richard Strauss niet bijgewoond)

Willem Boone