Recensies

Marmen Quartet is een sensatie

by Wenneke Savenije 30 augustus 2024 492 Views

Marmen Quartet 2021
Photo: Marco Borggreve

Gehoord: 29 augustus 2024, Kleine Zaal, Concertgebouw, Amsterdam

Door Wenneke Savenije

Al eerder maakten ze indruk op de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam 2024 in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Nu debuteerde het Britse Marmen Quartet, dat talloze prijzen in de wacht sleepte en doorgaat voor een van de beste jonge strijkkwartetten ter wereld, in de Kleine Zaal van het Concertgebouw en dat deden ze op zo’n spectaculaire manier dat hun concert de strijkkwartetliefhebbers die erbij waren nog lang zal heugen.

Old School

Niet dat er nu zoveel vernieuwends op het programma stond, want het Marmen Quartet had ‘gewoon’ gekozen voor kwartetten van Haydn, Ravel en Beethoven, het ‘old school’ repertoire voor gerenommeerde strijkkwartetten, die instrumentaal hoge kwaliteit willen leveren en muzikaal de diepte in willen gaan met stukken die, ook al hebben ze al vele malen geklonken, door de live uitvoering op het moment zelf steeds weer anders klinken en nieuwe geheimen prijsgeven. Zeker als het Marmen Quartet zich eraan waagt.

Magische cirkel

Wat maakt dit kwartet, dat in 2013 werd opgericht aan het Royal College of Music in Londen maar in de huidige samenstelling pas drie jaar bestaat, nu zo bijzonder? Om te beginnen zijn alle vier de leden – Johannes Marmen (primarius), Laia Valentin Braun (tweede vioo), Bryony Gibson-Cornish (altviool) en Sinéad O’Halloran (cello) – ijzersterke spelers op hun eigen instrument. ‘Een cirkel is eigenlijk een mild vierkant’, luidt een bekende uitspraak van de architect Aldo van Eyck (19180-1999). Stel je een vierkant voor met een cirkel er omheen, waarvan de vier hoekpunten de cirkel raken. Dan visualiseer je het krachtenveld waarbinnen een strijkkwartet opereert. Maar lang niet ieder kwartet vormt daadwerkelijk een uitgebalanceerde cirkel. Vaak is er sprake van sterkere en zwakkere spelers, dominantie of juist ‘dissociatie’ in de groep, die daardoor maar geen eenheid wil worden. Maar bij het Marmen Quartet is er sprake van een ideale chemie tussen de vier kwartetleden, die overeenstemmen in energie en betrokkenheid. Als strijkkwartet vormen ze als het ware een gouden cirkel zonder zwakke plekken, want ze vullen zonder uitzondering hun individuele stemmen in met krachtig en persoonlijk gekleurd spel. Maar ze hebben óók alle vier de gave om heel goed naar de anderen te luisteren en zich te voegen naar elkaar, in een geraffineerd spel van geven en nemen omwille van de muziek, zodat de partituur in zijn geheel oprijst als een optimaal levendig, genuanceerd en uitgebalanceerd bouwwerk ter ere van de componist.

Arbeidsethos

Het Marmen Quartet heeft bovendien een heel hoog arbeidsethos. Er wordt, individueel en gezamenlijk, dag in dag uit heel hard gewerkt om het hoogst haalbare te bereiken. En dat is een stairway to heaven die geen einde kent, maar onderweg naar boven bij iedere trede wel steeds weer verrassende muzikale ontdekkingen, uitzichten en inkijkjes biedt. In plaats van dat te ervaren als een loodzware verplichting, waarbij alles moeilijk en ingewikkeld is en je ook nog eens volkomen veroordeeld bent tot je medespelers, is juist dit avontuur van samen almaar verder, hoger, dieper en sensitiever willen doordringen tot de essentie van de muziek en hoe je die het best kunt verklanken, hetgeen dat de spelers van het Marmen Quartet samenbindt. Simpel gezegd: ze gaan ervoor, hebben er lol in, ervaren muziek als hun grootste passie, streven gezamenlijk naar het allerbeste en vormen als zodanig een schoolvoorbeeld van sociale coherentie, van de ideale mini-maatschappij die streeft naar het goede, schone en ware. En dat is zeldzaam in deze tijd.

Haydn

Gisteravond werd het concert geopend met een aanvankelijk nog wat stroeve lezing van Haydns Strijkkwartet in D, op. 33 nr. 6. In een lovenswaardige poging tot transparantie werd er in dit stuk spaarzaam gevibreerd, wat aanvankelijk leidde tot een wat kale en schelle samenklank, waarbij mogelijk ook nervositeit een rol speelde. Maar al gauw won de speelse, vindingrijke en geestige Haydn het van alle aardse beslommeringen. De muziek kwam tot leven in vier karakteristiek uitgevoerde delen, waarin het Marmen Qiuartet zowel Haydns tedere als onstuimige en grappige kanten belichtte. Het klonk verfrissend als het geruis een niet vervuilde bergbeek.

Ravels Strijkkwartet in F

Daarna opteerde het kwartet voor een volkomen authentieke Ravel, in relatief rustige tempi uiteengezet in bijna romantische gemoedsbewegingen, zonder daarbij het ijle, vluchtige en subtiele van deze wonderschone muziek geweld aan te doen. Het was alsof de vier musici van het Marmen Quartet waren doorgedrongen tot de diepste essentie van het stuk. Geen detail werd over het hoofd gezien, samenklank en balans voegden zich op natuurlijke wijze naar het soms dromerige tot dan weer onstuimige grotere geheel en alle vloeiende fraseringen klonken helder, genuanceerd en gedifferentieerd.

Beethoven

Na de pauze kwam het Marmen Quartet artistiek gezien zo mogelijk nóg meer op stoom met een verpletterende uitvoering van Beethovens Strijkkwartet in e, op. 59 nr. 2, een stuk dat zoveel motivische facetten, harmonische verrassingen, stemmingswisselingen, ritmische en dynamische contrasten en kleurverschillen in zich draagt, dat je er bijna duizelig van zou worden. Zo niet het Marmen Quaret, dat er juist een erezaak van maakte om de nukkige grilligheid en ontroerende zachtmoedigheid van Beethoven die schuilgaat in de partituur op sublieme wijze eer aan te doen, met een magisch klinkend resultaat, waardoor Beethoven de grootste held van de avond werd, ook al is hij al 197 jaar dood.

Wenneke Savenije