Philippe Elan en Gregor Bak brengen Franse Chansons met elan
Gehoord: 8/8, Kleine Zaal, Concertgebouw, Amsterdam
Herhaling van dit concert 10/8, Concertgebouw Amsterdam
Door Suus Blanke
Een (bijna) klassiek genre in de muziek is het Franse luisterlied: het Chanson. Een avond met deze heerlijke liederen was geprogrammeerd door Vriendenloterij Zomerconcerten in het Concertgebouw. Het enthousiasme bij het publiek was zo groot dat de Kleine Zaal meteen was uitverkocht. Gelukkig was er nog een vrije avond in de programmering en kan het publiek twee dagen later (op 10 aug!) nog een keer genieten. Ook deze avond is uitverkocht.
Dat betekent dat het Franse Chanson op dit moment in Nederland leeft. De nederlandse bariton Thomas Oliemans maakte samen met Amsterdam Sinfonietta de cd Formidable en toerde met hen door het land. Matthijs van Nieuwkerk en Rob Kemps schreven het boek Chansons! en maakten een gelijknamig televisieprogramma. Ook de franse pianist Alexandre Tharaud houdt van dit genre en bewerkte muziek van Barbara en nam met vrienden haar liederen op.
Wij Nederlanders hoeven voor het Chanson niet naar Frankrijk te reizen, want we hebben een echte Franse chansonszanger in ons midden. Phillippe Elan (1960) woont namelijk al 36 jaar in onze hoofdstad. Hij was diegene die onder begeleiding van pianist Gregor Bak (1961) de Kleine Zaal van het Concertgebouw in vuur en vlam zette.
Philippe Elan won in 1986 het chansonsconcours van Alliance Francaise te Amsterdam. Zijn debuutalbum Chansons Classique met het Gemini ensemble won in 1991 meteen een Edison. Daarna volgden samenwerkingen met o.a. Cor Bakker, Louis van Dijk, Liesbeth List, Holland Symfonia en het Amstel Quartet. Hij nam nog 13 cd’s op, samen met o.a Therese Steinmetz en het Residentie Orkest o.l.v. Jurjen Hempel. Zijn meest recente opname dateert van dit jaar.
Natuurlijk zong Elan deze avond grote klassiekers uit de tweede helft van de vorige eeuw van o.a. Brel, Aznavour, Ferrat, Barbara en Piaf. Maar hij bracht ook bewerkingen en zelfs een première ten gehore. Philippe verloochende zijn afkomst totaal niet en begon zijn avond met een presentatie in het Frans. Hij vertelde over zijn afkomst uit Zuid-Frankrijk waarvan je vanaf de bergen zowel het Baskenland als de Middellandse Zee zou kunnen zien. Daarna zette hij La Montange (de berg) in, van Jean Ferrat. Om het publiek voor zich in te nemen zong hij het refrein plotseling in het Nederlands. Maar velen hadden het lied al herkend. Friso Wiegersma schreef op de melodie van dit Chanson Het Dorp voor zijn levenspartner Wim Sonneveld, die op zijn beurt daar enorme successen mee behaalde.
Na La Mer volgde een lied van de Nederlandse Schubert Jules de Korte: Ik zou wel eens willen weten.Vertaald door Ernst van Altena van het Nederlands naar het Frans. Een unicum, want van Altena vertaalde ongeveer 1500 Chansons van het Frans naar het Nederlands, waar de Belg Jacques Brel veelvuldig gebruik van heeft gemaakt. Zijn Le chanson des vieux amants volgde, waarbij Elan de emotie van het hebben van een mooie lange relatie prachtig wist over te brengen. Emotie kwam ook tot uiting in het lied van Barbara. Het ging over de terugkeer naar het vaderland dat mooi en ontroerend kan zijn, maar ook heel pijnlijk. Een gevoel dat niet alleen Elan zelf kent, maar ook de meeste beroemde Chansons zangers zelf. Zij waren vaak geboren uit naar Parijs gevluchte, joodse ouders. Daarna klonk dan ook La Boheme van de van oorsprong uit Armenië afkomstige Aznavour. Dit keer ging het over het verlangen naar een tijd in Parijs die niet meer bestaat.
Voor het première lied, geschreven door pianist Gregor Bak, ging Elan even op een barkruk zitten. Langs de wanden van het podium stonden een soort mooie gloeilampen op zwarte stangen van verschillende hoogte. De hele avond veranderde zij van kleur. En soms veranderde ook het licht in de zaal. Dit werkte mee aan de beleving dat je niet in een concertzaal zat, maar in een Parijs Café. Daarna volgde een lied van Rey Zwart. Een pianist en gitarist waar Elan ook veel mee samenwerkt en opnames heeft gemaakt.
Het kon niet uitblijven dat Philippe met zijn charme het publiek begon uit te nodigen mee te zingen, waarvoor een refrein als La La La, natuurlijk uitstekend geschikt is. Maar ook Gregor Bak (die merkbaar docent is geweest) leerde het publiek wat een muzikale sequens is, die we moesten oefenen. Met het O Champ Elyseesvan Joe Dassin ging het publiek zingend de pauze in, voor een drankje.
Tegenwoordig moet je in de tanende cd-markt reclame maken voor je eigen opnames. Zo ging Philippe verder met zijn favoriete nummer van Michel Berger op zijn nieuwste (14de) cd. Elan vertelde in het Nederlands met zijn charmante Franse accent over de chansons die vooral over de Liefde en al zijn facetten gingen. Bijzonder was dat hij (met goede medewerking) een lied uit de film Brokeback Mountain (2006) had mogen bewerken in het frans. Daardoor kon hij deze zingen in het Concertgebouw. Andere liederen gingen over de liefde voor Vlaanderen/ Nederland (Het Vlakke Land – Jaques Brel) of stad (Paris – Yves Montand). Zo eindigde de avond met Amsterdam van Jaques Brel.
Philippe Elan deed qua zang totaal niet onder voor zijn oudere collega’s en was een genot om naar te kijken en te luisteren. Zijn begeleider aan de piano, Gregor Bak, verdient minstens een even grote pluim. Hij zette een heldere, aanwezige begeleiding neer, die zonder te overheersen, heel goed in balans was met de zang. De zanger en pianist hadden makkelijk de grote zaal van het Concertgebouw kunnen vullen. Gelukkig hebben ze dat niet gedaan en moeten dat ook nooit gaan doen. Want juiste binnen de intimiteit van de kleine zaal kwam deze muziek het best tot uiting.
Je zou wensen dat de Vriendenloterij meer van deze concerten gaat sponseren. Niet voor het oude publiek dat deze avond aanwezig was. Maar voor de jonge middelbare scholier, die op een aanstekelijke manier kennis kan maken met dit aspect van de Franse taal en cultuur. En dan maakt het niet uit of je het kunt verstaan of niet……
Suus Blanke.
Info:
Naar aanleiding van de twee concerten in het Concertgebouw was Philippe Elan te gast bij Een Goedemorgen met van NPO Klassiek en is hieronder te beluisteren.
Philippe Elan is zelf te zien en te horen tijdens een optreden bij (toen nog) Podium Witteman:
De serie Chansons! van Matthijs van Nieuwkerk en Rob Kemp zijn gratis te bekijken via NPO START:
https://www.npostart.nl/chansons/BV_101406575