Philippe Elan en Gregor Bak: perfecte eenheid in Franse chansons
Gehoord: Concertgebouw, Kleine Zaal, 27 augustus 2024
Door Willem Boone
Zo vaak gebeurt het niet dat je ‘un tour de chant’ in een concertzaal kunt horen, dus als het voorkomt is het extra feestelijk. De Franse zanger Philippe Elan trad gisteravond opnieuw aan na twee succesvolle optredens (en een cd-opname daarvan) vorig jaar en een optreden van afgelopen zaterdag met pianist Gregor Bak voor een avond met Franse chansons. Gezien de massale belangstelling is dat (zij het onder een wat ouder publiek) nog steeds geliefd. Opvallend was dat hij met een microfoon zong en de vraag is of dat nodig was. Ten eerste is de zaal niet zo heel groot en ten tweede is zijn stemgeluid krachtig genoeg om de Kleine Zaal te vullen.
La Montagne
Elan kwam stralend op en richtte zich tot het publiek met de hartelijke woorden: ‘Wat een plezier om elkaar weer terug te zien na de concerten van vorig jaar! Hij vertelde kort uit welke regio in Frankrijk hij afkomstig is, de Gascogne, het gebied tussen de Garonne, de Pyrénées en de oceaan. Van de Pyreneeën was het een mooi bruggetje naar een van de mooiste chansons van Jean Ferrat, La Montagne. Met Ferrat heeft hij wel wat gemeen: een timbre dat doet denken aan dat van een lyrische zanger, met warmte in de stem en een voorbeeldige dictie, die maakt dat je hem vrijwel woordelijk kunt volgen, ook zonder tekstboekje. Dat zorgde direct voor een authentieke uitvoering van deels bekende, deels minder bekende Franse chansons. Het resultaat zou niet zo succesvol zijn zonder de medewerking van pianist en duizendpoot Gregor Bak. Hij is een gelijkwaardige partner (veel meer dan een ‘begeleider’, een woord waar de meeste musici een hekel aan hebben!) die de zanger op de voet volgt en met hem versmelt. Het is heel knap hoe hij steeds op de achtergrond aanwezig is, daar waar het kan op de voorgrond treedt om als dat nodig is weer terug te nemen. Je krijgt de indruk dat beide musici al heel lang samen optreden, terwijl hun samenwerking nog redelijk recent is.
Uiteenlopende stemmen
Na La Montagne volgde La mer en Un jour, un enfant, waarmee Frida Boccara in 1969, samen met Lenny Kuhr het Songfestival won. Over La chanson des vieux amants van Jacques Brel zei Elan dat het hem gezien zijn leeftijd erg dierbaar was. Mooi was zijn doorleefde voordracht en ook de tedere manier waarop hij de laatste woorden ‘Je t’aime’ aan het eind zong. Daarna vertelde hij dat stemmen voor hem vaak ‘een cadeau, een troost’ vormen, waarbij hij voorbeelden van uiteenlopende stemmen noemde, als die van Maria Callas, Sarah Vaughan, Karen Carpenter en ook Anni-Frid Lyngstad van Abba. Van laatstgenoemde zong hij La voix de Frida, dat breekbaar klonk en waarbij de piano op een speeldoos leek. Aan het eind keek hij betekenisvol omhoog. Soms was er ruimte voor persoonlijke chansons, zoals het nummer Ik geloof het niet, maar hoop het zo dat Gregor Bak componeerde ter gelegenheid van het overlijden van zijn broer. Hij vertelde er grappend bij dat de Franse vertaling ervan tot stand gekomen was met behulp van Google Translate, een rijmwoordenboek en Philippe Elan. In het Frans heet het Je n’y crois pas, mais je l’espèreen het klonk mooi. Het is altijd een klein wonder hoe zo’n tekst in een andere taal klinkt zonder horten of stoten. Fraai waren de woorden ‘une terrasse avec une belle vue’ voor het ‘au-delà’ (= het hiernamaals). De zaal reageerde direct op zijn vraag wie er vroeger niet verliefd was op ‘Juju’, de nu 76-jarige zanger Julien Clerc. Dat bleek voor een groot gedeelte van het publiek op te gaan. Als laatste zong hij voor de pauze de kraker Les champs élysées van Joe Dassin, waarbij de aanwezigen enthousiast meezongen. Elan weet zich goed in de teksten van anderen in te leven, de vriendin met wie ik samen dit concert bezocht vertelde dat ze bij nummers van Barbara en Julien Clerc op sommige momenten echt hun stemmen ‘hoorde’.
Onbekende chansons
Na de pauze stond nogmaals Frida Boccara op het programma met het mooie Il y aura 100.000 chansons. Er was ook ruimte voor relatief onbekende chansons, zoals Seras-tu là? van Michel Berger, dat aangrijpend gezongen en gespeeld werd. Pour les enfants du monde entier van Yves Duteil zong de Fransman van blad: hij had het op verzoek van Bak speciaal ingestudeerd, maar het bevatte zoveel woorden dat het moeilijk was om het uit het hoofd te zingen. Het was een voorbeeld van een dramatisch nummer, net als voir un ami pleurer van Brel. Diens Ne me quitte pas kan soms nogal geëxalteerd overkomen, maar dat was nu gelukkig minder het geval dan in de uitvoeringen van Brel zelf. Mooi was het parlando aan het eind van dit beroemde nummer. Hymne à l’amour vormde een klinkend slot, maar het dankbare publiek kreeg nog twee toegiften, de ene nog bekender dan de andere: Dans le port d’Amsterdam van Brel en Non, je ne regrette rien van Edith Piaf. Daarmee was dit hartverwarmende optreden echt afgelopen. Het was een avond waar je alleen maar met een heel blij gevoel vandaan komt!
Willem Boone
Fotografie: René Wouters
Info:
