Programma: Werken voor viool en piano van Debussy, Ysaÿe, Stravinsky, Lili Boulanger, Franck. Gehoord: AvroTrosVrijdagconcert, 21 februari 2025, Tivoli|Vredenburg, Utrecht.

Door Wenneke Savenije

 

Klasse

In deze tijden van AI, fake news en manipulatie is violiste Simone Lamsma (1985) een lichtend voorbeeld van artistieke integriteit, goudeerlijke ambachtelijkheid, muzikale intelligentie, artistieke ingetogenheid en gloedvolle passie. Haar fantastische vioolspel is het resultaat van bloedserieuze studie en niet aflatende toewijding aan het bereiken van haar ideaal: vioolspelen op het allerhoogste niveau om zo zuiver mogelijk uitdrukking te kunnen geven aan haar liefde voor de muziek, die ze vereert en koestert als het mooiste op deze wereld. Of ze nu Beethoven, Brahms, Britten of Roukens speelt, ze stort zich met alles wat ze intellectueel en emotioneel in huis heeft op de partituur, maakt zich wat geschreven staat eigen tot in de kleinste details, laat alles resoneren en ‘uitrijpen’ met haar eigen innerlijk en geeft van daaruit op het podium spontaan en trefzeker ijzingwekkend goede uitvoeringen.  Zoals het een Friezin betaamt is ze ook dol op de natuur, Friese paarden en vooral haar familie. Maar vanaf het moment dat ze als vijfjarige meisje viool begon te spelen wist ze dat ze voor de viool geboren was. En daarna ging het snel.

 

 

Op haar 9e werd ze leerling van Davina van Wely, op haar elfde verhuisde ze naar Engeland om te gaan studeren aan de Yehudi Menuhin School bij Hu Kun, daarna vervolgde ze haar studie aan de Royal Academy of Music in Londen bij Maurice Hasson, waar ze op haar 19e afstudeerde met ‘first class honours’ en de HRH Princess Alice’s Prize won voor ‘voorbeeldig studentschap’, de Louise Child Prize voor de hoogste prestatie van Bachelor of Music-afgestudeerden en de Roth Prize voor de beste uitslag van een vioolexamen. In Nederland won ze in 2003 het Oskar Back Concours, gevolgd door o.a. eerste prijzen op het Benjamin Britten Concours en het Chinees Internationaal Concours. Er volgden soloconcerten, recitals en kamermuziekconcerten over de hele wereld, wat haar steevast prachtige recensies oplevert. Terecht, want de Lamsma is niet alleen een voorbeeldige violiste, ze heeft ook temperament, klasse, stijl en smaak.

 

 

Win-win situaties

‘De rest kan zijn viool wel inpakken’ verklaarde Herman Krebbers, toen hij in 2006 Lamsma voor het eerst hoorde spelen op de Vioolmarathon van Christiaan Bor in Groningen. Jaap van Zweden kreeg ook al snel in de gaten met paradepaard Lamsma violistisch goud in zijn handen te hebben en liet haar veelvuldig optreden met zijn orkesten, waaronder het Radio Filharmonisch, Dallas Symphony Orchestra, Chicago Symphony, Hong Kong Philharmonic en het New York Philharmonic. Internationaal gezien groeide Lamsma uit tot een echte vioolster. Hoe bestaat het dan dat de grote zaal van Tivoli|Vredenburg nauwelijks half vol zat bij het Franse kamermuziekrecital van Lamsma, dit seizoen Artist in Residence van het AvroTros Vrijdagconcert, met de al even bijzondere Italiaanse pianiste Beatrice Rana (1993), die internationaal doorbrak toen ze in 2017 een Edison kreeg voor haar opname van de Goldbergvariaties van Bach? Lag het aan de paasvakantie, of zijn er misschien ook nog andere redenen? Bekend is dat er de laatste jaren nauwelijks meer duo-sonates worden geprogrammeerd uit angst voor lege zalen. Het publiek wil reuring en bij een optreden van slechts twee instrumenten wordt gevreesd dat het publiek dit saai zal vinden en dus wegblijft. Het gevolg is dat er een self fullfilling prophecy-situatie ontstaat, want angst is een slechte raadgever, het genre verdwijnt uit beeld, er wordt geen goede pr meer voor bedreven en er wordt ook niet meer over geschreven. Immers, een viool-pianorecital is geen happening of evenement, en dat past niet meer bij tijden waarin je vaak met de roltrap een  bioscoopachtige ruimte moet betreden om hoog in Tivoli een klassiek concert in Hertz of een andere kleine zaal te gaan beluisteren, dat niet zelden verstoord wordt door vaag gezoem en gedreun van elektronisch versterkte muziek uit belendende zalen. Zoals o.a. bij de Mendelssohn Marathon in Hertz afgelopen zaterdag, waarbij de opkomst ook al niet zo best was, terwijl ook Quator van Kuijk beter had verdiend. Dergelijke verstoringen kunnen eigenlijk niet, maar het gebeurt toch. En dat valt de programmeurs te verwijten, want die zouden rekening moeten houden met wat waar in Tivoli tegelijkertijd speelt. Ook de marketingafdelingen zouden wellicht beter hun best kunnen doen om op creatieve wijze de zaal vol te krijgen, bijvoorbeeld door last minute gratis kaartjes weg te geven aan conservatoriumstudenten of door met het oog op educatie schoolklassen uit te nodigen, studentenverenigingen superkorting te geven of bussen met bejaarden – bijvoorbeeld uit het nabijgelegen Rosa Spierhuis, dat muziek hoog in het vaandel heeft staan – uit de kast te trekken. Want zit de zaal eenmaal weer vol, dan gaat het ook bij volgende recitals beter lukken, omdat het een het ander genereert, wat voor alle partijen een win-win situatie kan opleveren. Aan Lamsma en Rana, die in 2019 voor het eerst samen speelden en niet alleen een gouden duo maar ook vriendinnen werden, lag de matige opkomst zeker niet: het zijn allebei topmusici en enthousiasmerende muzikale persoonlijkheden, die de potentie hebben de harten van om het even welke publieksgroepen te veroveren.

 

 

Lied als rode draaad

Voor hun recital kozen Lamsma en Rana Franse muziek uit het Fin de Siècle, een periode waarin de Franse en Belgische kamermuziek opbloeide, nadat het publiek in de tweede helft van de 19e eeuw voornamelijk interesse had getoond in populaire liedjes en opera’s. Debussy profileerde zich aanvankelijk dan ook vooral als liedcomponist en vioolvirtuoos Jascha Heifetz deed daar zijn voordeel mee door o.a. diens Beau Soir op tekst van Paul Bourget te bewerken voor viool en piano. Geniet van elke zonsondergang, want ‘zoals een rivier in zee stroomt, zo leidt ons leven naar het graf’, luidt de bitterzoete tekst. Rana zette het lied in met poëtisch golvende arpeggio’s, waarna Lamsma loepzuiver en sereen de woorden zong op haar Vuillaume. In Debussy’s eigen bewerking van Minstrels uit zijn Prêludes voor piano solo, boek 1 lieten Lamsma en Rana in geanimeerde samenspraak een spitsvondig getypeerde reeks aan koddige figuren de revue passeren, waarna de ernst doorbrak met het suggestief en wonderschoon uitgevoerde Poème élégiaque van de Belgische vioolvirtuoos en componist Ysaÿe, die in dit zangerige stuk de sterfscène van Shakespeare’s Romeo en Julia verklankt, waarbij de viool omwille van het extra duistere karakter de g-snaar een toon lager moet stemmen. In het Divertimento van Stravinsky, gebaseerd op zijn eigen bewerking van zijn ballet De kus van de fee (met assistentie van Samuel Dushkin), leefde het duo zich speels, gracieus en uitbundig uit in de tegendraadse en modernistische romantiek van de dansmuziek.

 

 

Melancholiek en onstuimig

Na de pauze klonk de sfeervolle Nocturne van de al op haar 24e aan de TBC gestorven Lili Boulanger melodieus, melancholiek en een beetje exotisch. Na dit juweeltje stortte het duo zich op de even beroemde als geliefde Vioolsonate van César Franck, die in 1886 werd gecomponeerd ter ere van het huwelijk van vioolvirtuoos Ysaÿe, die het stuk na slechts een repetitie uitvoerde met zijn pianospelende schoonzus. Lamsma en Rana gaven er een zo eigen en gezamenlijk doorleefde lezing van, dat de overbekende sonate als het ware van het begin tot het einde ter plekke opnieuw werd uitgevonden, zachtjes opdoemend vanuit de stilte om in fraai opgebouwde spanningsbogen te exploderen in perfect getimede turbulentie en dan weer weg te ebben in dromerige beelden, waarbij Rana sensitief, stuwend en poëtisch de contouren schetste waarop Lamsma met haar intense en gloeiende toon uitdrukking kon geven aan de diepste gevoelens, alsof ze samen werden meegesleurd door de draaikolken van de muziek zonder ook maar één seconde elkaars hand los te laten. Beide dames manifesteerden zich onstuimig maar met beleid als een match made in heaven en het klonk werkelijk prachtig.

Wenneke Savenije

 

 

Info:

https://www.tivolivredenburg.nl/?s=Lamsma

 

 

Luistertip:

Simone Lamsma speelt de wereldpremière van Out of the Deep, het nieuwe vioolconcert van Joey Roukens, met het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Markus Stenz op 31 januari 2025 in het AvroTrosVrijdagconcert in Tivoli|Vredenburg, Utrecht:

https://youtu.be/ur0D9SfyJwo?si=d_1ojYE6qnOvz3xi