Troubadours
Vanavond de premiere in Utrecht!
Eén grote ademtocht met uitroeptekens
Troubadours
Nederlands Blazers Ensemble met Jaber Fayad (ud), David Mackor (theorbe en barokgitaar), Jeff Heijne (flamencogitaar), Dusty Ciggaar (elektrische gitaar).
Gehoord: 7 oktober Podium Mozaïek, Amsterdam
Werken van o.a. Kapsberger, Marais, Dowland, Fayad, Fleetwood Mac, Paco da Lucia, Julian Schneemann en West/Bryant
Door Paul Janssen
De Toccata Arpeggiata van Giovanni Girolamo Kapsberger in een versie voor verschillende tokkelinstrumenten (www.youtube.com/watch?v=yGjSYdBK1YE) en I saw my lady weep van John Dowland in een bewerking voor theorbe, bluesgitaar en hobo (www.youtube.com/watch?v=sUKr6_y_250&t=8s), ze vormden de rust- en hoogtepunten van het Nieuwjaarsconcert van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE). Gisteren, 7 oktober, vielen ze op hun plaats als het begin annex eind en moment van bezinning in Troubadours, het programma waarmee het NBE de komende twee weken door Nederland toert. Het zou vorig jaar deel uitmaken van het eerste Ud Festival, maar een zeker virus gooide roet in het eten.
In het knusse Podium Mozaïek in Amsterdam was het eindelijk zover en konden de musici weer doen wat ze het liefste doen: spelen voor publiek, voor een volle zaal. Dat het de eerste keer was na een lange periode van restricties droeg ongetwijfeld bij aan de euforie van musici en bezoekers, maar ook het spel van de blazers en de vier gastmusici was van dien aard dat er louter superlatieven passen.
Moeder aller snaarinstrumenten
En dat voor een programma dat net zo atypisch als typisch voor het NBE is. Atypisch omdat snaarinstrumenten ogenschijnlijk de hoofdrol spelen. De ud die stil voor op het podium lag, getuigt nog van de band met het Ud Festival van vorig jaar, maar ook het feit dat de voorste rij met udspeler Jaber Fayad, theorbist David Mackor, flamengogitarist Jeff Heijne en bluesgitarist Dusty Ciggaar bezet wordt door vier jonge snarentovenaars, herinnert aan de band met het festival rond de ‘moeder aller tokkelinstrumenten’, zoals hoboïst en artistiek leider Bart Schneemann het verwoordde.
Dat Troubadours toch een typisch NBE-programma is, heeft alles te maken met de potpourri van stijlen die harmonieus in elkaar overgaan en de briljante hoofdrol die de blazers uiteindelijk toch opeisen. Want ja, hoe mooi, meesterlijk, opzwepend en ontroerend het snarengeweld ook was, het zijn toch de hobo, de fluit, de trombones, de saxofoon, de trompet, de klarinet, de fagot en zelfs twee bassethoorns die de rol van ware troubadours, ware verhalenvertellers opeisen.
Verbinding
Waar de titel van het programma in eerste instantie wat vreemd lijkt – er wordt immers geen noot in gezongen en de troubadours waren sinds de Middeleeuwen toch de zangers/dichters die de omstanders vermaakten en raakten met hun liederen en verhalen – valt deze al snel op zijn plaats. Zo gauw de fluit en de hobo de vier snaarinstrumenten vergezellen in de verstild begonnen Toccata Arpeggiata van Kapsberger, wordt het stuk, wordt elk stuk, een verhaaltje in een groot verhaal, een lied waarin de blazers hun ziel blootleggen. Natuurlijk krijgen de vier snaarsolisten alle ruimte om ook hun zegje te doen, maar uiteindelijk zijn ze ‘gewoon’ begeleiders van een stel briljante instrumentale zangers en verhalenvertellers.
En dat grote verhaal is in Troubadours niet alleen het verhaal van het leven met alle ups en downs en een einde zoals het omgekeerd begon (vandaar dat Kapsbergers Toccata ook en ontroerende sluitstuk was), maar ook het verhaal van verbinding, het verhaal dat het NBE eigenlijk al jaren vertelt. In dat verhaal bestaat er geen onderscheid tussen mensen, rassen, volken en is er al helemaal geen verschil tussen genres en stijlen. Vandaar dat de Arabische kleuren van Fayads Blossom volkomen logisch uit een barokke wereld kunnen opdoemen, dat Fleetwood Macs Albatros als vanzelfsprekend niet alleen op de elektrische gitaar klinkt, maar ook gekleurd woord door de ud, de flamencogitaar en de barokgitaar. En vandaar dat The Night Rider, een uiterst vrolijk rockabilly intermezzo, in de jaren vijftig geschreven door de eerste geheel instrumentaal spelende counrtygitaristen Jimmy Bryant en Speedy West, nagenoeg naadloos voortkomt uit een schrijnend mooie Tombeau van Marin Marais met klarinettisten Tom Wolfs en Bart de Kater op twee innig verstrengelde bassethoorns in een glansrol.
Sturende hand
Dat dit allemaal klopt en past is vooral ook te danken aan de messcherpe arrangementen van Julian Schneemann. Hij trad voor het eerst echt naar voren als NBE-arrangeur in de herfst van 2019 met Rameau en de Grieken en hij is inmiddels uitgegroeid tot een orkestrator en componist om echt rekening mee te houden. Niet alleen was zijn speciaal voor dit concert geschreven Troubadour een mooie samenvatting van alles waar dit programma over gaat, ook de wijze waarop hij met een paar prettig foute barokvreemde noten de blazers liet inhaken op de theorbe in Kapsbergers Toccata nr. 1, hij de melodielijn van een snaarinstrument subtiel legato laat klinken door ondersteuning van blazers, ruimte schept voor een krankzinnig duel tussen elektrische gitaar, sopraansax en klarinet in For Alexis van de Amerikaans/Armeense udspeler Ara Dinkjian en vanuit pure ontroering toewerkt naar een even hilarisch als euforisch slotakkoord van het complete programma, getuigt van een rijke verbeeldingskracht en grote klasse.
Want het is naast het sublieme spel van de blazers en de snarenmagiërs vooral ook de sturende hand van de arrangeur die er voor zorgt dat zo’n programma van schijnbare uitersten één grote ademtocht wordt en met een uitroeptekens vertelt dat openheid, tolerantie, verbinding en kunst en cultuur van alle tijden en windstreken van het allergrootste belang zijn voor het geluksgevoel en de algehele intelligentie van een samenleving.
Paul Janssen
Troubadours van het Nederlands Blazers Ensemble is nog te zien en te horen in Utrecht (9-10), Haarlem (10-10), Wageningen (12-10), Tilburg (13-10), Amsterdam (14-10), Enschede (15-10), Arnhem (16-10), Helmond (17-10) en Oss (19-10). Voor meer informatie en kaarten zie www.nbe.nl/programma/troubadours