Vladimir Viardo ontroert in een bijzonder pianorecital in Kasteel Duivenvoorde
Gehoord 5 juli 2024, Kasteel Duivenvoorde, Voorschoten
Door Wenneke Savenije
Terwijl de subsidiegevers er alles aan doen om het klassieke muziekleven om zeep te helpen, niet in de laatste plaats door onze jeugdorkesten niet langer financieel te ondersteunen en het muziekonderwijs een stille dood te laten sterven, werpt China zich af en toe op als idealistische behoeder van de Europese beschaving, waarbij ook klassieke muziek regelmatig een rol speelt.
En zo kon het gebeuren dat met Golden Source als hoofdorganisator de Russische meesterpianist Vladimir Viardo (1949), ooit wereldberoemd winnaar van de Eerste Prijs op het Vierde Van Cliburn Concours 1973, overhaalde om op doorreis vanuit de VS naar Wenen Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten aan te doen, waar hij een ontroerend solorecital speelde voor een gemengd gezelschap van Westerse en Chinese zakenlieden. Voor Viardo maakte het niet uit wie er deftig gekleed in de kasteelzaal zaten. Het ging hem enkel en alleen om de muziek van Schubert, Rachmaninoff en Debussy, die hij emotioneel uitvoerde op een Steinway van Piano’s Maene.
Verrijkende pianoklanken op Duivenvoorde
Klassieke muziek beoefenen is een levenslange uitdaging, die alleen is weggelegd voor bezielde idealisten en perfectionisten met een oprechte en diepe passie voor de muziek. Zelfs voor topmusici die hun sporen al ruimschoots hebben verdiend, houdt de noodzaak tot hard studeren en altijd weer jezelf proberen te verbeteren nooit op. Pianospelen op het niveau van Viardo is geen beroep, maar een roeping waaraan alles in het leven zich ondergeschikt maakt. Vandaar dat het best verdrietig was om bij aanvang van het recital te moeten constateren dat Viardo zichtbaar problemen had met de fysieke toestand waarin hij verkeert. Een jaar geleden kreeg hij problemen met zijn heupzenuw, waardoor hij niet meer goed kon lopen of zitten. In Taiwan werd hij onlangs zelfs met een rolstoel naar de pianokruk vervoerd. Het gaat nu weer wat beter, maar zo’n lichamelijk euvel werkt natuurlijk enorm belemmerend op mogelijkheid om vrij en ontspannen te kunnen musiceren. Gelukkig is muziek in staat alle barrières te slechten en Viardo’s wil om de diepste essentie van Schuberts laatste Pianosonate in Bes desondanks tevoorschijn te toveren bleek ongebroken.
Hartverscheurend
Het had iets hartverscheurends: de aangrijpende klanken van Schubert die dit stuk kort voor zijn dood schreef en het geworstel met lichamelijke obstakels en haperingen om toch datgene wat Viardo haarfijn aanvoelde in Schuberts partituur tot uitdrukking te brengen. Af en toe leek Viardo tijdens dit stuk, waarin alles draait om het contrast tussen leven en dood en alle nuances daar tussenin, bijna ten onder te gaan aan zijn eigen hartstocht voor de noten van Schubert, die er uiterst bewogen maar verre van gaaf uitkwamen, terwijl je door de noten heen toch een zuivere ziel aan het werk hoorde met een groot inlevingsvermogen in de gemoedstoestanden van Schubert, waarvan hij technisch hortend en stotend maar muzikaal trefzeker de contouren schetste. Het was zeker niet perfect maar toch imposant, zeker toen duidelijk werd hoe geïrriteerd Viardo tussen de in elkaar overvloeiende delen door het misplaatste applaus wegwuifde met zijn witte zakdoek, omdat alle delen samen immer als één geheel dienen te worden beluisterd. Ook na afloop probeerde Viardo, die duidelijk nogal ongelukkig was met zijn dapper gestreden strijd tegen stijve gewrichten en haperende vingers, zo snel mogelijk weg te vluchten naar een zaaltje achter het podium.
Dansend in de muziek
In de pauze kwam er een technicus van Maene aan te pas om de vleugel, die volgens maestro Viardo dement was en niet goed afgesteld, op orde te brengen. En of het nu daaraan lag of aan de stukken die Viardo na de pauze speelde, ineens ging het allemaal stukken beter, begon de muziek van Rachmaninoff en Debussy daadwerkelijk te stromen en leek het erop dat Viardo geen last meer had van zijn beperkende fysieke kwalen. De woeste notencascades en dromerige visioenen in zes delen uit Rachmaninoffs Preludes op. 32 en 23 rolden nu hindernisloos uit de beter geïntoneerde vleugel, Viardo begon lichamelijk mee te deinen met de muziek die hij als Rus in Amerika vermoedelijk honderden keren zal hebben gespeeld en bracht het al met al tot zes overtuigende karakterstukken in de artistieke geest van Rachmaninoff. Ook de drie delen van de Estampes van Debussy kregen waarlijk vleugels, waarbij Viardo lichtvoetig en bevrijd, bijna meer luisterend dan spelend, de Aziatische sfeer opriep in Pagodes, waarna hij de piano en als vanzelf ook zijn lichaam luchtig maar onstuimig liet dansen op de zwoele Arabische klanken en Spaanse ritmes van La sorée dans Grenad. In Debussy’s Jardins sous la pluie kletterde de regen vrolijk neer uit alle hoeken en gaten van het kasteel, waarna Viardo zijn recital al zingend op de vleugel besloot met een werkelijk diep ontroerende toegift: het Schubertlied Ständchen in een bewerking van Franz Liszt.
Maestro Liu
Al eerder haalde Golden Source de uiterst fascinerende Chinese meesterpianist Liu Shih Kun (1939) met enkele van zijn starpupils naar Nederland om een aantal jaren geleden een concert te geven in het Amstel Hotel, waarbij maestro Liu verklaarde: ‘Ik ben verliefd op Nederland. Zonder dit land was er geen Maritieme Silk Road geweest. De platenspeler bij ons thuis was van het merk Philips. En mijn eerste album in het Westen werd in 1979 opgenomen door Philips. Vandaar die verbondenheid met Nederland. Ik word dolgelukkig van tulpen kijken, een zeldzame ervaring. Ook het concert in Amsterdam was hartverwarmend. Nederland brengt me muziek, bloemen, vriendschappen, eigenlijk alles.’ Nu is Liu Shih Kun bepaald niet de eerste de beste pianospelende Chinees, maar een respectabel kunstenaar. Na zijn studie in Shanghai en Bejing won hij In 1956 de Derde Prijs en een haarlok van Liszt op het Franz Liszt Concours in Hongarije. Na een vervolgstudie in Moskou, won hij in 1958 een gedeelde tweede prijs op het Tsjaikofski Concours, waar de beroemde Harvey Lavan ‘Van’ Cliburn de Eerste Prijs in de wacht sleepte. ‘Terecht’ volgens maestro Liu, die na zijn artistieke zegentocht in Moskou in China werd ingehaald door de Culturele Revolutie. Hij werd aangezien voor een Russiche spion en in 1966 opgesloten in de gevangenis, waar hij verschimmeld brood en verrotte bladeren met insecten te eten kreeg en urenlang moest buigen voor het portret van Mao. Douchen was er niet bij en de bewaking had er vilein lol in om met knuppels de botten van Liu’s handen en armen te verbrijzelen. Het waren afschuwelijke jaren voor de pianist.
Play a Tune and Nurture Love
Uiteindelijk kwam Liu in 1973 vrij, om na een maandenlang verblijf in het ziekenhuis zijn pianocarrière weer op te pakken. Zo goed als vroeger kon hij natuurlijk niet meer spelen, maar hij bleef optreden en ontwikkelde zich tot een geliefd pianopedagoog, die door heel China wel zo’n 250 Liu Shikun Piano Art Centers heeft opgericht waar muziekonderwijs wordt gegeven. Want volgens Liu kun je niet jong genoeg met muziek beginnen. Liu koestert culturele uitwisselingen teneinde te absorberen wat de internationale kunstwereld zoal te bieden heeft. Liu: ‘Niet iedereen kan een Mozart zijn. Als 1 op de 1000 leerlingen boven het gemiddelde uitstijgt, ben ik al heel tevreden. Het gaat me vooral om het welzijn van de kinderen. Ik wil overal ter wereld benadrukken dat muziek een onmisbaar onderdeel is van ons onderwijs, net als talen en wiskunde. Muziek verrijkt mensen, daarom luidt ons motto: ‘Play a Tune and Nurture Love.’ De Raad voor Cultuur, die niet begrijpt dat de liefde voor klassieke muziek van onderaf gevoed moet worden door op scholen goed muziekonderricht te geven en de jeugdorkestcultuur als zinvolle kweekvijvers voor musici en muziekliefhebbers te koesteren, kan hier nog veel van leren. De klassieke muziek is geen entertainment, maar leerzaam cultureel erfgoed en een van de meest waardevolle menselijke kunstuitingen om te koesteren, te beschermen, te beoefenen en te genieten. In China wordt dat door velen goed begrepen, hier in ons land regeert zo langzamerhand je reinste culturele barbarij.
Wenneke Savenije
Info:
http://www.vvviardo.com/biography.html
Schitterende opnames van Vladimir Viardo zijn o.a. te vinden op YouTube.
Mijn favorieten:
https://youtu.be/6h6lzXjA3Ow?si=Z5kFA-iRHrTqciKD (César Franck)
en
https://youtu.be/siizOyMInXg?si=XweU9kzHzKWiqTau (Bach Liszt)