Ensemble Musikfabrik o.l.v. Enno Poppe, Hannah Weirich, viool. Programma: Farzia Fallah: I did not paint the war. I lived the war. – une Aubade – (wereldpremière), Sarah Nemtsov: TIPHERET, Enno Poppe: Zug, Rebecca Saunders: Skull. Gehoord: 2 oktober 2025, Muziekgebouw, Amsterdam.

Door Michael Klier

 

Van de Iraanse componiste Farzia Fallah ging gisteren het ensemblestuk : I did not paint the war. I lived the war. – une Aubade – in Amsterdam in première. In dit geval was het Ensemble Musikfabrik hiervoor speciaal naar het muziekgebouw gereisd. Fallah werkt al langer met deze Duitse musici. Voor haar is het belangrijk dat er wederzijds interesse bestaat tussen haar en de musici. Op deze manier werkt zij het liefst.

 

Picasso

Fallah verbleef begin van dit jaar met een stipendium in Parijs. In juni ging zij opnieuw naar Parijs en zag Picasso’s schilderij L’Aubade uit 1942 samen met foto’s van de ontstaansgeschiedenis van zijn Guernica. Van Picasso is de zin: ‘I lived the war’. Toen zij uit Parijs terugkwam hoorde ze met ontsteltenis dat de Amerikanen de beruchte Evin-gevangenis gebombardeerd hadden. Op basis hiervan heeft zij de titel van het stuk gekozen.

 

Gedicht van haar vader

Fallah verbindt de uitspraak van Picasso met een citaat uit een gedicht van haar vader: ‘..ook als er geen morgen is, zelf de dageraad (aubade) zijn.’ In haar muziek staat altijd eerst een klank centraal. In haar nieuwe compositie voor 4 houtblazers, 4 koperblazer, 4 strijkers, piano en slagwerk zijn dit beklemmende klankvelden. De sfeer die ze hiermee creëert is ijzig en de muziek vaak pijnlijk hard. De muziek lijkt statisch stil te staan. Er is geen melodie en maar weinig ritmische ontwikkeling.

 

 

Buisklokken en tuba

Het zeer beperkte toonmateriaal wordt voortdurend in minuscule (microtonale) stapjes veranderd zoals bij zuchten. Zo ontstaat een gevoel van hopeloosheid. Alleen de tuba heeft een tonale solo, uit de diepte roepend. Daarnaast klinken buisklokken als memento mori. “Het stuk is mijn leven” zegt Fallah en je gelooft haar meteen. Zo klinkt doodsangst in de oorlog.

 

Ruimte geven aan klanken

Op Fallahs duistere bezwering volgde TIPHERET voor vijf-snarige E-viool en transducer (omvormer) van Sarah Nemtsov. De titel betekent ‘schoonheid’. Hannah Weinrich speelde dit spannend uitdagende stuk met passie. Ze beschikte over een universum van klankschakeringen door de elektronische versterking. Haar geluid werd gedeeltelijk ook via een grote metalen plaat geleid wat haar geraffineerde toon surreële effecten gaf.

 

 

Opdracht Pierre Boulez

Het meest boeiende stuk van de avond was ongetwijfeld Zug van dirigent en componist Enno Poppe. De première van dit stuk werd in 2008 door niemand minder dan Pierre Boulez geleid. “Sommige stukken heb ik al lang in mijn hoofd”, zei Poppe tijdens de inleiding. En toen hij gevraagd werd om voor Boulez’ Ensemble intercontemporain te schrijven kreeg hij vrije hand. Ook Poppe werkt vooral met klanken.

 

Poppe danst zijn eigen compositie

De 7 koperblazers gebruiken alle mogelijke dempers en speeltechnieken. Maar Poppe schrijft ook ouderwetse imitaties en echo-effecten. Ook ritmisch zit Zug vol verrassingen. Poppe gaf al dansend de jazzy ritmes en accenten en maakte zijn stuk daardoor ook tot een lust voor het oog. Op het hoogtepunt kroop dit flitsende stuk dicht tegen een chaos aan, maar de ervaren Poppe vloog niet uit de bocht.

 

Korg BX3 orgel

Met Skull van Rebecca Saunders had het programma een tergend lange en langzame tweede helft. In de eerste helft liet Saunders het met saxofoon, E-gitaar en Korg BX3 orgel aangevulde ensemble allemaal glissandi spelen. Heel langzaam verschoof de toonhoogte steeds verder naar boven. Saunders werkt al bijna 30 jaar met de musici uit Keulen. Haar klanken zijn zowel specifiek als niet traditioneel.

 

Geduld

Halverwege werden de klanken steeds voller en expressiever maar ook tergender. Dit geduldsspel eindigde positief met stralend heldere harmonieën van alleen de 4 strijkers. Wat een verademing!

Michael Klier

Foto’s: Rut Sigurdardóttir

Deze recensie verschijnt ook op https://musicwork.shop/blog/

 

 

Info:

www.muziekgebouw.nl