Atem van Silbersee is daadwerkelijk een verrijkende ervaring
Beleefd: 23 november 2024, Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam
Door Wenneke Savenije
Yogamat
‘Atem is een meditatieve ervaring op het snijvlak van performance en ritueel met ademhaling als basis en als bron van alle harmonie.’ Veel meer had ik eerlijk gezegd niet gelezen op de website van Muziekgebouw aan ’t IJ toen ik een week geleden door de kou naar het Muziekgebouw aan ’t IJ fietste om mijn muzikale grenzen te verleggen. Bij het ophalen van mijn kaartje werd me gevraagd of ik een yogamat of liever een stoel wilde. Pardon? Dat impliceerde actieve deelname, waar ik niet helemaal op ingesteld was op zaterdagochtend. Maar ik besloot sportief te kiezen voor de yogamat. De voorstelling, of liever gezegd de ‘muzikale mindfulness-ervaring’ op het Foyerdek, bleek zo goed bezocht dat alle yogamatten al bezet waren toen ik er aankwam. Dat werd dus toch een stoel en dat was prima, want daarmee had ik overzicht en kon ik alles goed in de gaten houden, terwijl ik me niet verplicht voelde overal aan mee te doen. Maar kon ik het nog een keer overdoen, dan koos ik wel voor de yogamat, want sopraan Elisabeth Hetherington, die onlangs de Nederlandse Muziekprijs won (zie interview in het zesde nummer van de Nieuwe Muze 2024), bleek een geboren yoga- en mindfulnessdocente. Voor yoga sta ik wel open, maar voor mindfulness minder omdat het vaak van dat zweverige gedoe wordt en daar hou ik niet zo van. Maar Hetherington, die als een goede toverfee door de met zachte vogelgeluiden gevulde ruimte liep om de bezoekers een ontspannende en geestverruimende ervaring te bieden, gaf op zo’n leuke en bijzondere manier simpele instructies, dat ik het al snel jammer begon te vinden dat ik op die stoel gevangen zat.
Natuurtempel
Met behulp van elektronica was het Foyerdek door klank magiër Wouter Snoei auditief omgebouwd tot een natuurtempel. Hij was ter plekke aanwezig om de elektronica te bedienen en af en toe iets op zijn Keltische harp te spelen. Atem kwam tot stand onder de vleugels van Silbersee, een idealistische organisatie waarmee Hetherington nauw samenwerkte om haar concept te kunnen uitvoeren. Dirigent, operazanger en dramaturg Romain Bisschoff, oprichter van Silbersee, hielp met de muzikale dramaturgie. Die was bewust eenvoudig gehouden, met niet meer dan zachte natuurgeluiden, onderbroken door harpspel en flarden muziek van o.a. Morton Feldman, Couperin, John Cage en Hildegard von Bingen. Dat juist de muziek een geweldige bijdrage leverde aan het succes van Atem kwam geheel voor rekening van Elisabeth Hetherington, die zo’n onwaarschijnlijk mooi stemgeluid heeft dat je ook zonder mindfulness of yoga al in de zevende hemel beland, gewoon door naar haar te luisteren. Hetherington: ‘Het hele concept van Atem is gebaseerd op ademhaling. Moge uw ademhaling onderdeel van de muziek worden, zodat muzikale motieven in muzikale ademhaling veranderen.’ Van het publiek werd verwacht aanwezig te zijn in het hier en nu en zich te ontspannen. ‘Voel je gevoelens, laat ze wegdrijven als wolkjes, geniet van de vogelgeluiden en laat je ademhaling iets natuurlijks zijn.’ Waarop ze op schitterende wijze flarden Couperin begon te zingen.
Kippenvel
Het woord ‘gently’ keerde vaak terug in de aanwijzingen van Hetherington, die als een gracieuze yogalerares tussen de yogamatten doorliep en probeerde de deelnemers tot ontspanning van alleledematen te bewegen, opdat de bloedstroom goed op gang zou kunnen komen. ‘Geef jezelf een warme omhelzing.’ Vervolgens werd de groep opgesplitst in twee delen, die beiden een simpele vocale opdracht kregen: ‘Ah ha’en Ha ah.’ Zo ontstond een dubbelkoor dat ondersteund door subtiele elektronica en Hetheringtons inspirerende stemgeluid tot best aardige samenzang in staat bleek. ‘Thank you so much for filling the Muziekgebouw with your voices.’ Waarna harpgetokkel een volgende episode inluidde, met o.a het Lamento van Monteverdi, waarmee de zangeres haar welwillende gevolg spontaan kippenvel bezorgde. ‘Open up your body to the universe’… ‘voel de grond en laat je hoofd opstijgen naar de hemel.’ Er volgde John Cage, ritmische ademhalingsoefening, gezamenlijk gezongen melodieën, een voorgedragen verhaal van Toon Tellegen over de potvis en de inktvis, extatische zang van Hildegard von Bingen en zo nog veel meer. Het was enig, inderdaad ontspannend en geestverruimend, maar vooral hartverwarmend, omdat Hetherington zelf zo oprecht geloofde in wat ze aan het doen was. Met dank ook aan Wouter Snoei en Silbersee.
Silbersee
Maar wat wil Silbersee? Uit het Manifest van de organisatie: ‘Silbersee is een caleidoscopisch gezelschap. Geworteld in opera, maar met de ramen en deuren wijd open voor eigenzinnige talenten uit de meest uiteenlopende genres en vakgebieden. Met de stem als oer-instrument geven we klank aan wat er écht toe doet.’ En daarmee wordt de stem in al haar hoedanigheden bedoeld. Van interviews en spoken word tot koorzang, field recordings en volksliederen. ‘We zijn nieuwsgierig, altijd zoekend en voortdurend in beweging.’, aldus Silbersee. ‘We houden van experiment en vieren elke mislukking. Onderweg krijgen we te maken met uitdagingen zoals vergrijzing, racisme en verstedelijking. We voelen de urgentie om ons uit te spreken. Om te mengen, te brouwen en om te ploegen. En om altijd op zoek te gaan naar nieuwe kunstvormen, bijzondere kruisbestuivingen en onverwachte uitkomsten. Opera is voor iedereen. Echt. Of je nou boer, kapper of directeur bent. Silbersee is er voor mens, voor dier, voor aarde. Onze stemmen tellen, maar die van jou ook.’
Duurzaamheid
Silbersee bracht inmiddels producties uit als de in Venetië de bekroonde virtual reality opera Songs for a passerby van regisseur Celine Daemen en het Requiem voor de onwerkelijkheid’, een licht filosofische en muzikale voorstelling op teksten van Toon Tellegen en gespeeld door Hans Croiset. De organisatie is ervan overtuigd dat de cultuursector een belangrijke bijdrage kan leveren aan duurzaamheid. Silbersee wil ‘anderen inspireren om meer aandacht te hebben voor dit onderwerp, door ook zelf maximaal duurzaam te gaan opereren’ en wil ‘alle partijen die een rol spelen bij het ontstaan en realiseren van projecten, van cateraar en decorbouwer, tot subsidiënt en publiek, bij het verduurzamingsproces betrekken.’ Met andere woorden: Silbersee hoopt de wereld te verbeteren en dat is hard nodig. ‘We zijn een productiehuis dat streeft naar een grote positieve impact op de samenleving en een lage negatieve uitstoot op de planeet. Onoverkomelijke uitstoot compenseren wij door te investeren in natuurherstel. We hebben oog voor mens, dier, klimaat en natuur. Inclusie, diversiteit en circulariteit implementeren we in onze bedrijfsvoering en ons artistieke productieproces.’
Gesteld mag worden dat in elk geval de lieftallige Elisabeth Hetherington met haar originele mindfulness-concept en vooral haar prachtige en volkomen natuurlijke zang daadwerkelijk bijdraagt aan een betere wereld.
Wenneke Savenije
Info:
https://elisabethhetherington.com
Volgende voorstellingen Atem e.a. producties van Sibersee:
