Gehoord: VriendenLoterij Zomerconcerten, Vitava van Smetana, Celloconcert in D van Haydn, Sheherazade van Rimski-Korsakov. Grote Zaal Concertgebouw, 13/8/ 2024 Amsterdam

Door Wenneke Savenije

 

Wat gaat er door je heen?

Na afloop van het geanimeerde concert door rising cellostar Ella van Poucke en de Jenear Philharmonie o.l.v. Simon Gaudenz kregen de celliste en de dirigent tijdens de Meet & Greet de vraag op zich afgevuurd waaraan ze hadden moeten denken tijdens hun uitvoeringen. Ella van Poucke, die al van heel jongs af aan een harde en gewetensvolle werker is, begon uit te leggen dat er altijd een bewustzijn in haar hoofd is van de structuur van het werk dat ze speelt, van allerlei technische zaken als streken en vingerzettingen, versieringen, timing en spanningsopbouw, en ook een voorstelling van de klank die ze wil produceren, want al die dingen samen zijn je houvast als uitvoerend musicus. Of er ook nog wat anders door haar hoofd schoot kon ze niet goed verwoorden, de vraag maakte haar een beetje ongemakkelijk. Het was duidelijk dat ze al spelende vooral veel voelde, maar gevoelens zijn niet altijd even makkelijk te verwoorden, zeker niet als het gaat om de emoties die muziek bij je oproept. Ze deed er verder dus maar het zwijgen toe. De Zwitserse dirigent Simon Gaudenz, die het hele concert had uitgeblonken in een gelukkige combinatie van technische precisie en de vreugde van het musiceren, kwam met het verrassende antwoord dat hij wanneer het eind van een stuk in beeld komt vaak verdrietig wordt dat het ‘al bijna weer voorbij is.’ Inderdaad is de meest opvallende kwaliteit van deze veelzijdige dirigent, de gave om het plezier dat hij zélf aan een stuk beleeft op aanstekelijke wijze over te dragen op de musici en het publiek.

 

 

Meanderende rivier

Zo nam hij bij de opening van het concert alle orkestmusici en het publiek mee op sleeptocht door het Boheemse landschap op de kleurrijke klanken van Smetana’s Vitava, het tweede deel uit Má Vlast, een van de meest gespeelde symfonische gedichten uit de romantische orkestliteratuur. Zelf schreef Smetana over Vitava: ‘De compositie beschrijft de loop van de Vltava, beginnend bij de twee kleine bronnen, waarna de samenkomst volgt. De Vltava stroomt door bossen en weides, door het landschap waar boeren een bruiloft vieren, de dans van de waternimfen in het maanlicht: op nabij gelegen rotsen prijken kastelen, paleizen en ruïnes. De Vltava stroomt St. Jans stroomversnellingen in, waarna hij verbreedt en naar Praag stroomt langs kasteel Vyšehrad. Dan verdwijnt hij magisch in de verte, eindigend in de Elbe.’ Gaudenz en de Jenaer Philharmonie slaagden erin dit alles bijna op gestroomlijnde wijze tastbaar in klank te vertalen, zodat je het water hoorde kabbelen, de historische bouwwerken zag opdoemen, de bossen rook en de nimfen zag dansen in het maanlicht. De muziek klonk levendig, verhalend en boordevol sentiment, zònder sentimenteel te worden.

 

 

Warme aardetinten

Daarna stelde Gaudenz zich op als een geruststellende vaderfiguur voor Ella van Poucke, die in een lange rode jurk de trappen afdaalde om voor de allereerste keer in haar leven Haydns Celloconcert nr. 2 in D, Hob. VIIb:2 voor publiek te spelen. Zoiets is altijd spannend, maar dat was niet af te lezen aan de evenwichtige en ingetogen uitvoering die Van Poucke ervan gaf, waarbij haar cello puur en onbevangen straalde in warme aardetinten. In uitgebalanceerde dialogen met het orkest, gaf Gaudenz de celliste alle ruimte om muzikaal open te bloeien op de innemende muziek van Haydn, zodat ze soms parmantig virtuoos en dan weer liefdevol kwinkelerend of weemoedig zingend, alle noten ingebed in intelligente fraseringen tot hun recht liet komen.

 

 

Toch werd het allemaal nóg mooier tijdens de toegift: het derde deel uit Van Poucke’s lievelingsconcert van Haydn: het Celloconcert nr. 1 in C, Hob. VII:1, dat ze al vaak heeft uitgevoerd. Nu liet de celliste, meer zeker van haar zaak, alle reserves varen, wat tot enthousiaste muzikale steunbetuigingen vanuit de dirigent en zijn orkest leidde, zodat het razendsnel vertolkte slotdeel eruit knalde met de kracht en de energie van een waterval.

 

 

Orkestraal coloriet

Na de pauze klonk het overbekende muzikale sprookje Sheherazade van Rimsky-Korsakov, dat zo sfeervol, kleurrijk en fris door Gaudenz en zijn Jenear Philharmonie uiteen werd gezet, dat de oubolligheid geen kans kreeg. Indrukwekkend klonken de als hartenkreten verklankte solo’s door de eerste viool, die de titelheldin Sheherazade symboliseert. Haar verhalen over Sinbads schip op zee, prins Kalender, de tederheid van de twee geliefden in het paleis en de sultan op weg naar een feest in Bagdad spraken tot de verbeelding. In deze betoverende muziek van Rimsky-Korsakov draait alles om het oproepen van sferen en het uitbeelden van taferelen. Dat vergt een rijk orkestraal coloriet en een goed gevoel voor timing, balans en de juiste dynamiek. Gaudenz had dat allemaal in de gaten en dirigeerde de muziek alsof hij zijn kinderen episodes uit de sprookjes van Duizend-en-een-nacht voorlas, in aanstekelijke tempi, fantasierijk en vol verwondering, waarbij alle instrumentgroepen hoge kwaliteit leverden.

Wenneke Savenije

 

 

 

 

 

 

 

 

Info:

https://www.concertgebouw.nl/concerten/5159348-sheherazade-van-rimski-korsakov-en-cellist-ella-van-poucke-met-haydn

https://www.concertgebouw.nl/vriendenloterij-zomerconcerten