Stella Chen debuteert in Het Concertgebouw met doorleefd Vioolconcert Brahms

Gehoord: Vriendenloterij Zomerconcerten, 16 juli 2024, Concertgebouw, Amsterdam

Door Wenneke Savenije

Violist en psycholoog

Toen ze in 2019 het Elisabeth Concours voor viool in Brussel won, maakte de Amerikaanse violiste Stella Chen (1992) misschien nog wel meer indruk met haar authentieke muzikaliteit dan met haar vlekkeloze viooltechniek. Vanaf het moment dat ze als kind iemand viool hoorde spelen, was Chen verliefd op het instrument. Maar haar ouders zagen weinig heil in een muzikale loopbaan, die immers per definitie veel onzekerheden met zich meebrengt. Chen moest dus ook een vak leren en koos voor psychologie. Ze haalde haar Bachelor als psychologe aan de Harvard University, maar studeerde tegelijkertijd viool aan de Juilliard School onder de vleugels van Itzhak Perlman en zijn assistent Li Lin e.a., en later aan de Kronberg Academy bij Mihaela Martin. Na haar internationale doorbraak in Brussel volgde in 2020 de Avery Fisher Career Grant en in 2023 werd ze uitgeroepen tot Young Artist of the Year door Grammophon Classical Music Awards. De muziek nam het over van de psychologie, maar in een interview op YouTube vertelt Chen dat ze er toch wel iets aan gehad heeft: ‘Door die studie kan ik me beter in de zielenroerselen van mensen verplaatsen, waardoor ik wat meer kan begrijpen van de vaak complexe emoties die worden uitgedrukt in de muziek.’

Brahms

Haar soliede lezing van het Vioolconcert in D, op. 77 van Brahms getuigde dan ook van een oprechte emotionele betrokkenheid bij iedere noot en elke wending van de partituur. Met een vloeiende stokvoering, natuurlijk ademende fraseringen en een zangerige toonvorming, die warm en doorleefd maar soms ook iets te bescheiden overkwam, gaf ze op empathische wijze vorm en inhoud aan het Vioolconcert van Brahms. Werd het veeleisende concert bij de eerste uitvoering in 1879 door de met Brahms bevriende violist Joseph Joachim, die de componist van violistische adviezen had voorzien tijdens het ontstaansproces, door zijn hoge moeilijkheidsgraad nog opgevat als ‘een concert tegen de viool!’, Chen stond instrumentaal gezien boven de materie. Ook muzikaal had ze voldoende passie en zeggingskracht in huis voor een werkelijk bevlogen uitvoering, ware het niet dat ze gehinderd leek te worden door de manier waarop het Brussels Philharmonic o.l.v. dirigent Thomas Dausgaard, die op het allerlaatste moment was ingevallen voor de Japanse Kazushi Ono, al bij de orkestinzet van Brahms koos voor wel heel erg langzame tempi, overdreven contrastwerkingen en een bijna karikaturaal rubato, wat zich vertaalde in statische eb- en vloedbewegingen in de orkestpartij die niet organisch dóórstroomde maar regelmatig stagneerde.

Als gevolg daarvan raakte de muzikale maar ook inschikkelijke Chen in zoverre uit koers, dat ook haar solopartij af en toe begon te stagneren, al getuigde haar spel tijdens de cadensen van een verbluffende techniek en volkomen oprechte muzikale zeggingskracht. Met een andere dirigent had het mogelijk overtuigender geklonken, want zowel Chen als het orkest leverden uitstekende prestaties. Bij wijze van toegift speelde Chen nog heel sereen en gevoelig het openingsdeel, Adagio, uit de eerste Sonate van de 6 Sonatas & Partitas voor viool solo van Bach, en dat klonk prachtig.

Mahler

Veel overtuigender opereerden dirigent Thomas Dausgaard en het alert zijn aanwijzingen volgende Brussels Philharmonic na de pauze in een geanimeerde uitvoering van de Eerste symfonie van Mahler. Dausgaard dirigeerde alles uit het hoofd en gaf alleen al daarmee blijk van grote kennis van en affiniteit met Mahlers in 1888 voltooide Eerste symfonie, losjes gebaseerd op de roman Titan (1803) van Jean Paul Richter. Van het ontwaken van de natuur in het mysterieuze orkestrale gefluister in openingsdeel en de boertige uitbundigheid van de Oostenrijkse Ländler in het tweede deel tot aan het ingenieus verwerkte ‘vader Jacob’ van het derde deel en de tumultueuze finale, alles viel op zijn plek in dit ambitieuze werk, dat bij de eerste uitvoering werd neergesabeld als monsterachtig, smakeloos, ondraaglijk dissonant en aanstootgevend. Alleen componist Richard Strauss nam het als dirigent voor Mahler op en voerde het inderdaad wat bombastische werk regelmatig met vuur en passie uit. Als gevolg van de felle kritiek trok Mahler zich drie jaar terug, maar innerlijk geloofde hij dat zijn tijd nog wel zou komen. En daarin heeft hij gelijk gekregen, getuige alleen al het uitbundige applaus waarmee Dausgaard en het Brussels Philharmonic werden beloond.

Wenneke savenije

Info:

https://stellachen.com

https://www.concertgebouw.nl/vriendenloterij-zomerconcerten